ماجرای بخت‌گشایی دختران در چهارشنبه سوری!
حمیدرضا دالوند با اشاره به اینکه درمورد هیچکدام از آیین‌ها و جشن‌های باستانی در هیچ جای دنیا تاریخ شفافی وجود ندارد، گفت: این موضوع از آن جهت عنوان می‌شود که تاریخِ این دو مورد همواره آمیخته با افسانه و اسطوره است که فلسفه روشنی ندارد. فلسفه اغلب جشن‌ها توجیهات بعدی برای استمرار آن مناسبت دارد که سبب می‌شود تاریخ خاستگاه اولیه شفاف نباشد.
خاستگاه تاریخی چهارشنبه سوری
او با اشاره به اینکه مناسبت چهارشنبه سوری هم از این قاعده مستثنی نیست، اظهار کرد: چهارشنبه سوری از جمله مناسبت‌های پر بحث است چون تمام خاستگاه تاریخی پیرامون این جشن با مواردی از شک روبروست.
عضو هیات علمی پژوهشکده زبان‌شناسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در توضیح این موضوع، بیان کرد: از آنجایی که یکی از رسومی که برای چهارشنبه سوری به جا می‌آورند پریدن از روی آتش است، جامعه زرتشتی این موضوع را به نوعی توهین به آتش می‌دانند و آن را رد می‌کنند.
او ادامه داد: از طرفی بیشترین نشانه‌های وجود جشن چهارشنبه سوری از سده چهارم هجری قمری به بعد است؛ بنابراین برخی معتقدند این جشن از ساخته‌های دوره اسلامی است. در عین حال می‌دانیم حتی پیش از اسلام و با وجود اشاعه بالای کیش زرتشتی، جامعه ایرانِ باستان جامعه‌ای متاثر بوده است که ممکن است این رسم را در خود پذیرفته باشد بر این اساس مشخص می‌شود خاستگاه دقیقی برای شروع چهارشنبه سوری نداریم.
استقبال از نوروز با چهارشنبه سوری
این کارشناس فرهنگ و زبان‌های ایران باستان، گفت: همچنین می‌توان جشن چهارشنبه سوری را جزئی از آیین‌های استقبال از نوروز بدانیم. حجم زیادی از آیین‌های نوروزی، آیین‌های گاهنبارِ ششم کیش زرتشت است که به خلقت انسان اشاره دارد. با پذیرش این موضوع باید بدانیم که تکریم انسان دو وجه دارد؛ اول انسان‌های زنده و دوم انسان‌هایی که از دنیا رفته‌اند. برگزاری مناسبت چهارشنبه سوری هم به شکلی که افراد کنار آتش، گرد هم آیند و به خوشی و شادی بپردازند بخشی از تکریم انسانِ زنده بوده است.
او ادامه داد: همچنین اگر چهارشنبه سوری را در بستر استقبال از نوروز درنظر بگیریم، این مناسبت فرصتی برای سوزاندن خیلی از اسباب و وسایل اضافی و حرکت به سمت تازه شدن است.
اعتقاد به نحسیِ روز چهارشنبه!
او در پاسخ به این سوال که چرا شبِ چهارشنبه برای برگزاری این گردهمایی درنظر گرفته شده است؟ گفت: هیچ قطعیتی در این زمینه وجود ندارد، اما باوری وجود دارد که برخی در دوره اسلامی روز چهارشنبه را نحس می‌دانستند و با برگزاری چنین جشنی در شبِ چهارشنبه سعی می‌کردند با شادی به استقبال این روز بروند.
فالگیری و بخت‌گشایی دختران در چهارشنبه سوری
دالوند با تاکید بر اهمیت کارکرد میراث آیینی در جامعه فعلی و زندگی افراد، اظهار کرد: در این شرایط دیگر فرقی نمی‌کند که جشن علت افسانه‌ای، عقلی یا... داشته باشد. اگر تمام آیین‌های جشن چهارشنبه سوری را طبقه‌بندی کنیم، به اعتبار نظر کنش‌گران، دختران و زنان نقش پررنگی در برگزاری این جشن دارند. در برخی نقاط دختران پیش از آغاز مراسم کنار یکدیگر جمع می‌شدند و فال می‌گرفتند و به نوعی تعیین تکلیف بخت خود را انجام می‌دادند.
زدودن مفاهیم انسانی از یک رسم کهن
این پژوهشگر حوزه مطالعات زرتشتی، اظهار کرد: بر این اساس مشخص می‌شود چهارشنبه سوری در شکل اصیل خود یک جشن لطیف و انسانی است که شباهتی به آنچه که امروز برگزار می‌شود نداشته است، اما چه اتفاقی افتاده است که به این سمت پیش رفته‌ایم و چهارشنبه سوری دیگر جشنی عمیق و مبتنی بر مفاهیم عمیق انسانی نیست؟
او ادامه داد: حضور زنان در سال‌های اخیر در جشن چهارشنبه سوری کمتر شده است و جای آنها را پسرهایی در گروه سنی نوجوان و جوان گرفته‌اند. همچنین آتش جای خود را به ترقه، بمب و انفجارهای وحشتناک داده است که گاهی به جای آنکه خاطره خوش برجای بگذارد باعث آسیب می‌شود.
آیین‌ها را به مردم واگذار کنیم
دالوند معتقد است که دهه‌های اخیر حساسیت‌ها نسبت به جشن‌هایی مانند چهارشنبه سوری افزایش پیدا کرده است، ادامه می‌دهد: با ایجاد ممنوعیت‌ها و مقابله‌ها با چنین جشنی، مردمی که نیاز به برگزاری چهارشنبه سوری داشتند به خانه‌ها رفتند و ترقه‌بازی را جایگزین آن کردند. واقعیت این است که آیین‌ها متعلق به عامه مردم است و باید بدون حساسیت اضافه آن را به خودشان واگذار کنیم.
او تاکید کرد: چهارشنبه سوری را به مناسبتی هزینه‌زا تبدیل کرده‌ایم درحالی که باید حساسیت‌ها نسبت به آن کاهش یابد و سعی کنیم وجه انسانی آن را پررنگ کنیم.
