شاخص دندان‌های پوسیده کودکان در ۱۲ استان بالاتر از میانگین کشوری

امروزه پوسیدگی دندانی درمان نشده در دندان های دائمی، شایع ترین بیماری در تمام جوامع بشری است که آثار اجتماعی و اقتصادی گسترده ای دارد. درمان های دندانپزشکی نیز همیشه جزو گران ترین درمان ها در میان تمام بیماری های مزمن بوده است و بار اقتصادی زیادی هم بر افراد و هم بر سیستم های مراقبت بهداشتی تحمیل می کند؛ کشور ما نیز از این قاعده مستثنا نیست و لازم است ضمن احصای چالش های حوزه بهداشت دهان و دندان، پیشنهادهای لازم به منظور ارتقای وضعیت موجود تعیین شوند.

بر این اساس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی به بررسی چالش ها و راهکارهای خدمات بهداشتی و درمانی دهان و دندان در ایران پرداخته و در این باره آورده است: چالش های ارتقای سلامت دهان و دندان در سه بُعد بهداشت و پیشگیری، درمان و آموزش دسته بندی شده است. از جمله چالش های حوزه بهداشت و پیشگیری می توان به دانش ناکافی مراقبین سلامت و مادران باردار درخصوص سلامت دهان و دندان، اجتناب از ارائه خدمات دندانپزشکی توسط برخی از دندانپزشکان شاغل در مراکز بهداشتی به مادران باردار (به دلیل عدم وجود راهنمای ارائه خدمات، نداشتن بیمه مسئولیت و ترس از شکایات احتمالی) و ناکافی بودن منابع انسانی مربوط به حوزه بهداشت و پیشگیری در مدارس اشاره کرد.

توزیع نامناسب دندانپزشکان در استان های کشور و همچنین عدم پوشش کافی هزینه های مربوطه توسط بیمه ها از جمله چالش های مهم حوزه درمان است. نبود تعداد کافی هیات علمی و فقدان برنامه اثربخش برای نگهداشت ایشان و همچنین برنامه آموزشی درمان محور، از جمله چالش هایی است که درخصوص حوزه آموزش دندانپزشکی اعلام می شود.

بر اساس نتایج آخرین پیمایش هزینه - درآمد خانوار در سال ۱۴۰۰ در ایران، سهم خدمات دندانپزشکی از کل پرداخت از جیب هزینه‌های سلامت در سطح کل جمعیت، ۲۱.۱۴ درصد است. بدین ترتیب، پس از دارو (۳۱.۸۴ درصد)، خدمات دندانپزشکی در رتبه دوم سهم پرداخت از جیب کل قرار دارد.

علاوه‌بر این، در شاخص هزینه‌های کمرشکن که بر اساس روش سازمان بهداشت جهانی، به‌صورت بالاتر رفتن پرداخت‌های مستقیم از جیب از ۲۵ درصد از کل هزینه‌های مصرفی و ۴۰ درصد از ظرفیت پرداخت خانوار تعریف می‌شود، در سطح کل جمعیت و خانوارهای شهری، خدمات دندانپزشکی سبب بیشترین مواجهه با هزینه‌های کمرشکن سلامت بوده‌اند.

این گزارش تاکید دارد که با وجود گران بودن درمان‌های دندانپزشکی، حفاظت مالی مردم در برابر هزینه‌های درمان دندانپزشکی بسیار ناچیز بوده، به‌گونه‌ای که افراد نیازمند به درمان را با هزینه‌های کمرشکن مواجه می‌کند. همچنین، سلامت دهان و دندان در صورت اجرای برنامه‌های پیشگیرانه به‌خصوص در سنین ۶ و ۱۲‌سالگی ارتقا می‌یابد.

در این گزارش آمده است که میانگین ملی شاخص دندان‌های پوسیده، از دست رفته و پُر شده (DMFT) در کودکان ۶ و ۱۲ ساله به‌ترتیب ۵.۸۴ و ۱.۸۴ است. میانگین DMFT در ۱۲ استان بالاتر از میانگین کشوری است.

کارشناسان این مرکز با اشاره به اینکه اجرای سیاست‌های بهداشت عمومی برای کاهش نابرابری اجتماعی، می‌تواند یک عامل تأثیرگذار برای ارتقای سلامت دهان و دندان باشد، معتقدند پیمایش ملی انجام شده در کشور در حوزه شاخص دندان‌های پوسیده، از دست رفته و پر شده در دندان‌های اولیه و دائمی نشان داد مسواک زدن بیش از یک‌بار در روز و استفاده از مراقبت‌های پیشگیرانه با شاخص یاد شده رابطه منفی و معناداری دارد.

گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس ادامه می‌دهد که براساس آخرین آمار منتشر شده توسط سازمان نظام پزشکی ایران، سرانه دندانپزشکان عمومی و متخصص در ایران به‌ترتیب ۳۸ و ۶ دندانپزشک در هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت است.

استان تهران و سیستان و بلوچستان به‌ترتیب با سرانه ۱۰۱ و ۱۵ دندانپزشک عمومی، ۱۶ و ۳ دندانپزشک متخصص به‌ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت، برخوردارترین و محروم‌ترین استان از نظر سرانه دندانپزشکان عمومی و متخصص در کشور هستند.

این گزارش ضمن بررسی چالش‌های ارتقای سلامت دهان و دندان در حوزه‌های بهداشت و پیشگیری، درمان و آموزش دندانپزشکی و بررسی چالش‌های حوزه بهداشت و پیشگیری در سه بخش آموزشی، محیطی و سازمانی، بیان کرده است که از جمله چالش‌های حوزه بهداشت و پیشگیری می‌توان به دانش ناکافی مراقبین سلامت و مادران باردار در خصوص سلامت دهان و دندان، اجتناب از ارائه خدمات دندانپزشکی توسط برخی از دندانپزشکان شاغل در مراکز بهداشتی به مادران باردار (به‌دلیل عدم وجود راهنمای ارائه خدمات، نداشتن بیمه مسئولیت و ترس از شکایات احتمالی) و ناکافی بودن منابع انسانی مربوط به این حوزه در مدارس اشاره کرد.

این گزارش ادامه می‌دهد که از جمله چالش‌های محیطی حوزه بهداشت و پیشگیری می‌توان به قدیمی بودن و ناکافی بودن زیرساخت‌های فیزیکی و تجهیزات موجود، مانند یونیت‌های دندانپزشکی، ابزار و مواد، برای ارائه آموزش و خدمات دهان و دندان و غربالگری دندان و همچنین کمبود و نامناسب بودن فضای فیزیکی (اتاق بهداشت، محل مسواک زدن گروهی) در مدارس اشاره کرد.

حجم کاری زیاد، کمبود منابع انسانی و وجود عوامل کاهش انگیزه برای مراقبین سلامت مدارس همچون تفاوت قائل شدن میان مراقبین سلامت و سایر پرسنل اداری و آموزشی مدارس در بهره‌مندی از مزایای شغلی، از جمله چالش‌های سازمانی اعلام شده در حوزه ارائه خدمات دندانپزشکی در مراکز بهداشتی است.

در این گزارش چالش مهم حوزه درمان نبود دسترسی مالی و جغرافیایی به خدمات دندانپزشکی دانسته شده و آمده است که توزیع نامناسب دندانپزشکان در استان‌های کشور منجر به محرومیت برخی از استان‌ها از خدمات دندانپزشکی می‌شود که از جمله چالش‌های مهم این حوزه است.

نبود تعداد کافی هیات‌علمی، نبود برنامه اثربخش برای نگاهداشت آنان در دانشگاه‌ها و نداشتن برنامه آموزشی درمان محور دندانپزشکی از جمله چالش‌های حوزه آموزش دندانپزشکی است و این مرکز پیشنهاد کرده است که سازوکارهای انگیزشی مناسب برای تقویت ارائه خدمات پیشگیرانه در حوزه بهداشت دهان و دندان در مراکز آموزشی ایجاد شود و تجهیزات بهداشت دهان و دندان در مراکز بهداشتی نوسازی شده و ارتقا یابد.

اجرای برنامه افزایش و بهینه سازی اتاق‌های بهداشت و محل‌های مناسب برای مسواک زدن گروهی مجهز در سطح مدارس کشور، تقویت آموزش‌های مربوط به بهداشت دهان و دندان در کوریکولوم آموزشی رشته‌های مامایی و بهداشت، آموزش مراقبین سلامت در مورد بهداشت دهان و دندان، تقویت آموزش‌های مربوط به بهداشت دهان و دندان به مادران و زنان باردار، تدوین و ابلاغ راهنمایی ارائه خدمات در مراکز بهداشتی، ایجاد سازوکار اطمینان در خصوص پوشش بیمه مسئولیت حرفه‌ای دندانپزشکان، تقویت پوشش بیمه‌ای خدمات ضروری دندانپزشکی، پیش بینی سازوکارهای انگیزشی با محوریت افزایش تمایل دندانپزشکان به ارائه خدمات در مناطق محروم و بازتوزیع دندانپزشک، تدوین و اجرای برنامه جذب و نگهداشت اعضای هیئت‌علمی حوزه دهان و دندان و تقویت برنامه‌های آموزشی دندانپزشکی با محوریت تقویت اقدامات پیشگیرانه از دیگر اقداماتی است که می تواند به بهبود بهداشت دهان و دندان در کشور منجر شود