پایان ریال در اقتصاد ایران؟
به تازگی طبق اعلام مرکز اطلاعات مالی کشور ارائه خدمات کارت به کارت بیش از یک‌میلیارد تومان و دریافت بیش از ۲۰۰ تراکنش در ماه برای اشخاص حقیقی ممنوع شده است. این در حالی است که سقف مبلغ کارت به کارت پیش از این به‌صورت روزانه تعیین شده بود و در اغلب بانک‌ها این میزان ۵ یا ۱۰ میلیون تومان بود.
سقف کارت به کارت یک‌میلیارد تومانی به معنی کاهش شدید سقف جابه‌جایی پول به‌صورت کارت به کارت مابین اشخاص حقیقی است؛ زیرا پیش از این سقف روزانه مبلغ کارت به کارت ۱۰ یا ۵ میلیون تومان در بانک‌ها دست‌کم امکان جابه‌جایی ۱.۵ میلیارد تومان پول به صورت کارت به کارت در ماه وجود داشت.
گفته می‌شود هدف از این اقدام جلوگیری از فرار مالیاتی بوده است. برخی فروشندگان با استفاده از پول نقد یا استفاده از حساب‌های جایگزین شخصی و فاقد پرونده مالیاتی از پرداخت مالیات فرار می‌کردند.
اما با این اقدام امکان کارت به کارت مبلغ بیش از یک‌میلیارد تومان در ماه محدود می‌شود و حساب‌های غیرتجاری که از آن‌ها استفاده تجاری می‌شود، قابل رصد می‌شوند.
کارشناسان می‌گویند اگرچه این اقدامات برای نظارت بر پرداخت صحیح مالیات الزامی است، اما کاهش شدید سقف مبلغ کارت به کارت می‌تواند منجر به کاهش میزان استفاده از ریال شود و خریداران و فروشندگان را به استفاده از روش‌های جایگزین برای پرداخت همچون پرداخت‌های دلاری و رمزارزی شود.
ریال‌زدایی چگونه اتفاق می‌افتد؟
«دنیای‌اقتصاد» پیش از این در گزارشی با عنوان «چرخه تهدید ریال» به بررسی عوامل کاهش استفاده از ریال در شرایط فعلی اقتصاد کشور پرداخت. طبق این گزارش تورم مزمن را می‌توان باثبات‌ترین پدیده اقتصادی در ایران نامید.
افت مداوم ارزش ریال و افزایش پی‌درپی سطح قیمت‌ها موجب شده است رفتار اقتصادی ایرانی‌ها نیز با این واقعیت وفق پیدا کند. نتیجه آنکه در حافظه تاریخی افراد، خرید دارایی‌هایی، چون مسکن، زمین، طلا و ارز جزء سرمایه‌گذاری‌هایی محسوب می‌شود که دست‌کم در آن‌ها خبری از ضرر و زیان نیست.
در عوض همه می‌دانند که پول نقد امروز قدرت خرید بیشتری به همان پول در آینده دارد و به همین دلیل تلاش می‌کنند هرچه سریع‌تر از شر آن خلاص شوند؛ این تلاش برای تبدیل ریال به دارایی را به اختصار «داغ‌شدن پول» نیز می‌نامند؛ چراکه افراد سعی می‌کنند پول را به مثابه یک شیء داغ فورا به فرد دیگری منتقل کنند و آن را نگه ندارند.
به بیان دیگر، بی‌ثباتی در سطح اقتصاد کلان، رفتار افراد در جامعه را تحت تاثیر قرار می‌دهد و موجب می‌شود با وجود استفاده از ریال، تمایلی به نگهداری از آن نداشته باشند.
تورم پس از سال۹۷ و خروج دولت آمریکا از برجام وارد کانال ۴۰ درصدی شد و تا به امروز در این سطح باقی مانده است. این سطح بالای تورم موجب شد بانک مرکزی تلاش کند تورم را از کانال کنترل رشد نقدینگی کنترل کند. به عبارت دیگر سیاستگذار پولی در تلاش است کارکرد ذخیره ارزش بودن را تا حدودی به ریال بازگرداند و از حرارت این پول داغ بکاهد.
جایگزین‌های ریال
به نظر می‌رسد کاهش سقف کارت به کارت و محدود کردن تعداد تراکنش‌های ماهانه نیز فشار مضاعفی در جهت کاهش استفاده از ریال وارد می‌کند. این اقدامات گرایش فعالان اقتصادی را به استفاده از رقبای ریال همچون رمزارزها، ارز‌های خارجی و سایر دارایی‌هایی که قابلیت استفاده به‌عنوان ابزار پرداخت را دارند، افزایش می‌دهد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد هم‌اکنون در برخی شرکت‌های داخلی حقوق کارکنان به‌صورت دلاری پرداخت می‌شود. همچنین از گوشه و کنار خبر‌هایی در رابطه با دریافت بیت‌کوین در فروشگاه‌ها شنیده می‌شود.
سیاستگذار اقتصادی به‌عنوان تنظیم‌گر بازار‌های پولی در شرایطی که تورم بیش از ۳۰ درصد همچنان بر فضای اقتصادی کشور حکمرانی می‌کند، با تحت فشار قرار دادن فعالان اقتصادی و کنترل حجم تراکنش‌های ماهانه زمینه را برای مهاجرت از ریال و استفاده از ابزار‌های جایگزین پرداخت بیش از پیش مهیا کرده است.
