از تاکیدات تا پرهیزات تبلیغات در انتخابات ریاست جمهوری
فرایند برگزاری انتخابات زودهنگام چهاردهمین دوره ریاست جمهوری که طبق نظر شورای نگهبان در روز «هشتم تیر ماه» برگزار می‌شود، وارد مراحل نهایی خود شده است.
محسن اسلامی سخنگوی ستاد انتخابات کشور روز گذشته (۲۰ خرداد ۱۴۰۳) اسامی ۶ داوطلب تأیید صلاحیت شده انتخابات ریاست‌جمهوری چهاردهم (مصطفی پورمحمدی، مسعود پزشکیان، سعید جلیلی، علیرضا زاکانی، محمدباقر قالیباف، سید امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی) را اعلام و در ادامه این خبر تصریح کرد: «بر اساس قانون انتخابات با اعلام اسامی داوطلبان انتخابات، تبلیغات آغاز می‌شود و تا ۲۴ ساعت قبل از شروع اخذ رأی یعنی ساعت ۸ صبح پنج‌شنبه ۷ تیر ادامه دارد.»
با توجه به اینکه از روز گذشته، یعنی یکشنبه و هم زمان با اعلام اسامی نامزدهای تأیید صلاحیت شده موعد تبلیغات انتخاباتی نامزدهای ریاست جمهوری آغاز شده است، با استناد به فرمایشات مقام معظم رهبری و متن صریح قانون، به ملاحظاتی می‌پردازیم که نامزدهای انتخاباتی در موعد تبلیغات باید مراعات کنند.
آنچه مسلم است این است که نامزدها در فضای تبلیغات انتخاباتی به عنوان وظیفه نخست، به دنبال سالم نگه‌داشتن فضا و رعایت اخلاق اسلامی باشند. بدون تردید یک نامزد انتخاباتی در نظام مقدس جمهوری اسلامی باید ملتزم به رعایت حدود شرعی باشد و از مرسومات تبلیغات سیاسی در دنیای غرب نظیر توهین، تهمت به رقیب و تمسک به رویکرد‌ها و اقدامات فریبنده و ضد اخلاقی، پرهیز و اجتناب داشته باشد.
رعایت ۱۵ اصل مهم در برگزاری انتخابات ریاست جمهوری از قول دادستان کل کشور
روز گذشته اولین جلسه ستاد مرکزی پیشگیری و رسیدگی به جرایم انتخاباتی چهاردهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری کشور با حضور اعضا و به ریاست حجت‌الاسلام موحدی‌آزاد دادستان کل کشور برگزار شد. وی در این جلسه خطاب به مسؤولان اجرایی و برگزاری انتخابات و نامزد‌هایی که صلاحیت آن‌ها احراز می‌شود و نامزد‌هایی که صلاحیت آن‌ها تأیید نمی‌شود، گفت: «اولین تاکید حفظ وحدت ملی، همبستگی اجتماعی و مسائل کشور و نظام است. دومین تاکید احترام به ارزش‌های انقلاب اسلامی، قانون اساسی، مقام ولایت فقیه و احیا و تقویت گفتمان امامان انقلاب است. سومین تاکید همکاری و هماهنگی تمام دستگاه‌ها در انجام وظایف خطیر قانونی و ایجاد فضای رقابتی سالم برای تمام نامزدها و فراهم کردن بستر کاملاً مناسب برای شرکت حداکثری مردم در انتخابات است.»
دادستان کل کشور در توضیح چهارمین تاکید گفت: «تمرکز بر قانون‌مندی و اجرای صحیح قانون توسط مسئولان و نامزدها در تمام امور و فرآیند‌های برگزاری انتخابات باید مورد توجه همگان قرار گیرد. تاکید پنجم استفاده نکردن از امکانات و رسانه‌های بیگانه و معاند است؛ زیرا همکاری با آن‌ها اساساً جرم محسوب می‌شود. ششمین تاکید دامن نزدن به حساسیت‌های قومی و مذهبی، پرهیز از دوقطبی‌سازی جامعه و پرهیز از چالش آفرینی و تحریک آفرینی است. هفتمین تاکید پرهیز از تطهیر گروه‌ها و احزاب غیرقانونی و ضدانقلاب برای گرفتن رأی و هشتمین تاکید پرهیز از تخریب اشخاص حقیقی و حقوقی نامزدها و همچنین نامزدها نسبت به یکدیگر توسط خودشان یا هواداران آن‌ها است. نهمین تاکید پرهیز از دادن وعده‌های خارج از توان و اختیارات قوه مجریه و دهمین تاکید پرهیز از دعوت به تجمعات خیابانی، راهپیمایی بدون مجوز و انتشار اخبار غیرواقعی و کذب توسط نامزدها و هواداران آن‌ها است. یازدهمین تاکید هماهنگی دستگاه‌های قضائی، امنیتی و انتظامی در پیشگیری و برخورد سریع و قاطع با جرایم احتمالی مخل نظم و امنیت عمومی است. دوازدهمین تاکید بر عدم افشاگری‌های غیر مستند و اثبات نشده، که در فضای عمومی جامعه تأثیر می‌گذارد و واکنش مردمی را در پی دارد، است؛ باید در این موارد با هماهنگی یکدیگر تصمیم‌گیری و برخورد کنیم.»
موحدی‌آزاد گفت: «سیزدهمین تاکید توجه مسئولین و متولیان فرهنگی و صاحبان تریبون اعم از ائمه جمعه و جماعات و برخی چهره‌های رسانه‌ای، سیاسی و وابسته به نهاد‌ها و لزوم تأمین انسجام ملی است؛ باید پیوسته در اظهارنظر‌ها و استفاده از تریبون‌ها و رسانه‌ها مسائل انسجام ملی را در نظر داشته باشیم. سوءاستفاده نکردن از مقام و موقعیت له یا علیه نامزدها تاکید چهاردهم است. پانزدهمین تاکید رصد و پایش فضای مجازی توسط نهاد‌های مسئول با هدف پیشگیری و بازدارندگی از تبلیغات محرک معاندین است.»
دادستان کل کشور ضمن توصیه به سازمان بازرسی کل کشور اظهار کرد: «نظارت‌ها را تشدید و ارتباط را با دولتمردان و بخش‌های مختلف قوه مجریه افزایش دهد تا دولت جدید زمام امور را در دست گیرد.»
علی‌اصغر جهانگیر معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضائیه و دبیر ستاد مرکزی پیشگیری و رسیدگی به جرایم انتخاباتی کشور نیز در این جلسه تاکید کرد: «دبیرخانه و مجموعه ستاد پیشگیری از جرایم و تخلفات انتخاباتی نیز با توجه به تجارب قبلی پیش نویسی را آماده کرده است. در رأس این پیش‌نویس با نصب‌العین قرار دادن فرمایشات مقام معظم رهبری، که در سالگرد ارتحال ملکوتی امام خمینی (ره) بیان کردند نامزدها نباید بحث تخریب چهره‌ها را در دستورکار خود قرار دهند و اجازه ندهیم که با زیر سوال بردن دستاورد‌های نظام دشمنان از این فضا سوءاستفاده کنند. بر همین اساس پیش‌بینی‌های لازم در چند حوزه صورت گرفته است که پس از طرح و تصویب، ابلاغ خواهند شد. پیش‌بینی‌های لازم درباره جلوگیری از سوءاستفاده‌های احتمالی از مقام و موقعیت افراد برای له یا علیه نامزدها و همچنین سوءاستفاده احتمالی نامزدها از اموال عمومی و بیت‌المال، بحث توجیه و ارشاد نامزدها و ستاد‌های آن‌ها برای پیشگیری از تخلفات انتخاباتی با هدف اجرای عدالت انتخاباتی و ایجاد فرصت‌های برابر برای نامزدها شده است. همچنین برای دستگاه‌های مختلف وظایفی در نظر گرفته شده است؛ به‌عنوان مثال سازمان بازرسی کل کشور باید سوءاستفاده‌های احتمالی دستگاه‌ها را رصد کند و به موقع تذکرات لازم را بدهد و اگر رفتار غیرقانونی ادامه پیدا کرد، برخورد قانونی کند. همچنین دادستان‌ها موظف شده‌اند که با استفاده از امکانات امنیتی، اطلاعاتی و انتظامی شایعات درباره انتخابات در فضای حقیقی و مجازی را رصد کنند و برابر موازین قانونی وظیفه برخورد با عامل یا عاملین را در دستورکار قرار دهند تا فضای پاکی برای رقابتی توأم با اخلاق برای تمام نامزدها فراهم شود و مردم در فضای کاملاً امن و با سلامت کامل به وظیفه خود عمل کنند.»
صدور بخشنامه انتخاباتی مخبر سرپرست ریاست جمهوری
محمد مخبر سرپرست ریاست جمهوری نیز ۱۶ خرداد ماه در بخشنامه‌ای تصریح کرد: «با توجه به اینکه بر اساس ماده (۶۸) قانون انتخابات ریاست جمهوری، مصوب ۱۳۶۴ با اصلاحات بعدی، انجام هرگونه فعالیت تبلیغاتی به نفع یا به ضرر نامزدهای انتخابات به هر وسیله‌ای که جنبه رسمی و دولتی داشته باشد و استفاده از امکانات دولتی و دستگاه‌های اجرایی و در اختیار گذاشتن وسایل و امکانات مزبور برای این کار و فعالیت انتخاباتی کارمندان دولت در ساعات اداری ممنوعیت داشته و جرم محسوب می‌شود و همچنین با توجه به ممنوعیت فعالیت انتخاباتی دستگاه‌های اجرایی و مدیران و کارکنان آن‌ها با استفاده از جایگاه خود به نفع یا ضرر هر یک از نامزدهای انتخاباتی، مقتضی است تمامی دستگاه‌های اجرایی اقدامات و مراقبت لازم را در جهت پیشگیری از وقوع هرگونه جرم و تخلف به عمل آورند و در صورت بروز آن با خاطیان برخورد قانونی مناسب را انجام دهند.»
مضاف بر این‌ها رهبر معظم انقلاب اسلامی ۱۴ خرداد ۱۴۰۳ در مراسم سالگرد ارتحال امام خمینی (ره) گفتند: «حماسه انتخاباتِ بسیار مهم پیشِ‌رو، مکمل حماسه ملت در بدرقه شهیدان خدمت است و ان‌شاءالله در سایه مشارکت پرشور، آرای بالای ملت و حاکمیت اخلاق در رقابت‌های انتخاباتی، رئیس جمهوری «پُرکار»، «فعال»، «آگاه» و «معتقد به مبانی انقلاب» برگزیده می‌شود و ضمن پر شدن حفره‌های اقتصادی و فرهنگی، منافع ملت در منطقه و جهان حفظ و تأمین خواهد شد.»
رهبر انقلاب با تأکید بر ضرورت حاکم بودن اخلاق در رقابت‌های انتخاباتی بین نامزدها، گفتند: «بدگویی، تهمت‌زنی و لجن‌پراکنی کمکی به پیشرفت کار‌ها نمی‌کند و به آبروی ملی هم لطمه می‌زند. صحنه انتخابات، صحنه عزت و حماسه و رقابت برای خدمت است نه میدان کشمکش برای تصاحب قدرت، بنابراین کسانی که وارد رقابت‌های انتخاباتی می‌شوند، رعایت اخلاق را وظیفه خود بدانند تا خدای متعال دل‌های مردم را به بهترین گزینه هدایت کند و ان‌شاءالله یک رئیس‌جمهور شایسته برای ملت ایران تعیین شود.»
از تأکیدات پی در پی رهبر معظم انقلاب اسلامی به اهمیت برگزاری انتخابات سالم می‌توان به سخنان ایشان در ۲۷ آذر ۱۳۷۰ در دیدار با مسئولان وزارت کشور اشاره داشت که فرمودند: «فضای انتخابات، باید فضای سالمی باشد؛ فضای تبلیغات، باید با فضای پروپاگاند‌های معمول دنیا تفاوت داشته باشد. امروز در دنیا، دموکراسی، یک دموکراسی حقیقی نیست؛ زیرا فشار تبلیغات پُر زرق و برق تو خالی، با سخنان فریب‌آمیز، آن‌چنان بر ذهن مردم سنگینی می‌کند که امکان انتخاب درست را به مردم نمی‌دهد؛ نمی‌گذارند مردم فکر کنند. هر کسی که مقداری از کار‌های انتخاباتی کشور‌های به اصطلاح دموکراتیک را مشاهده کرده باشد، این معنا برایش واضح است. حرف‌هایی که می‌زنند، وعده‌هایی که می‌دهند، قیافه‌هایی که می‌گیرند، تملق‌هایی که از بعضی از قشر‌ها یا گروه‌ها می‌گویند، ارتباط‌هایی که با جناح‌های خاصی برقرار می‌کنند تا نظر آن‌ها را جلب بکنند، این‌ها کار‌های سالمی نیست؛ کار‌هایی است که وقتی در یک مجموعه مردمی انجام گرفت، فضا را مسموم می‌کند و قدرت فکر کردن به آن‌ها نمی‌دهد».
رهبر معظم انقلاب اسلامی در ادامه فرمودند: «تبلیغ، صحیح و حق است؛ اما با معنای واقعی کلمه، با حفظ حدود شرعی کلمه، به دور از فریب، به دور از کار‌های دروغین و نمایشی، به دور از متهم‌کردن این و آن. نمی‌شود ما بگوییم که مسؤولان انتخابات، نسبت به این قضیه هیچ مسؤولیتی ندارند؛ این شرط سلامت انتخابات است».
پرهیز از ترور شخصیتی دیگران
مورد دیگری که باید به آن عنایت داشت این است که نامزدهای انتخاباتی باید در ایام تبلیغات انتخاباتی، از تخریب رقیب و اهانت به او و ترور شخصیتی دیگران برای جلب نظر رأی‌دهندگان، به شدت پرهیز و اجتناب کنند. مقام معظم رهبری در همین راستا ۶ خرداد ۱۴۰۰ طی بیاناتی در ارتباط تصویری با نمایندگان مجلس شورای اسلامی گفتند: «توصیه به نامزدها این است که انتخابات را صحنه جنگ قدرت قرار ندهید. نگاه نکنید به آن چیزی که در آمریکا و بعضی کشور‌های اروپایی معمول است که برخورد‌های اهانت‌آمیز، آبرویشان را برد. در گذشته هم هر وقتی که نامزدها در مناظرات تلویزیونی و ... روش اهانت و توهین و تهمت و تخریب طرف مقابل و ترساندن مردم از رقیب را دنبال کردند، کشور به نحوی از انحاء ضرر کرد؛ در گذشته هم این جور بوده. این جوری نباشد که مردم را از رقیب بترسانیم که اگر او بیاید چنین خواهد شد، چنین خواهد شد. میدان انتخابات، میدان مسابقه خدمت است. قرآن به ما دستور می‌دهد: فَاستَبِقُوا الخَیرٰت؛ دنباله کار نیک با هم مسابقه بدهید و پیش بروید؛ با این نگاه بایستی به انتخابات نگاه کنند. نفرت‌پراکنی و اتّهامات چنین و چنان نباشد».
پرهیز از هنجارشکنی برای بیشتر دیده‌شدن و جلب توجه عده‌ای قلیل
یکی دیگر از الزامات مهم در دوران تبلیغات انتخاباتی که نامزدها باید نسبت به آن مقیّد باشند، پرهیز از هنجارشکنی برای بیشتر دیده‌شدن و جلب توجه عده‌ای قلیل است. رهبر معظم انقلاب اسلامی در این رابطه می‌فرمایند: «نامزدها هنجارشکنی هم نکنند. بعضی‌ها برای اینکه بیشتر دیده بشوند، بیشتر شنیده بشوند، راه‌حلّ‌شان این است که هنجارشکنی کنند، خطوط قرمز نظام را به قول خودشان بشکنند؛ نه، نظام جمهوری اسلامی یک نظام مستقر و پابرجا است، یک نظام جاافتاده است، خطوط اصلی نظام مشخّص است. این‌ها مربوط به شخص این حقیر و امثال بنده هم نیست؛ این‌ها کار خدا است، متّکی به آحاد مردم است؛ با تکیه به همین استقرار بوده که جمهوری اسلامی توانسته در مقابل این همه دشمنی در این سال‌ها مقاومت بکند. این جور نباشد که سعی کنند با شکستن این حدود و صغور مهمّ نظام جمهوری اسلامی، برای خودشان یک موقعیّتی دست و پا کنند؛ که دست و پا هم نمی‌شود، موقعیّت هم به دست نمی‌آید. نیت‌شان را خدایی کنند».
رهبری حکیم انقلاب ۲۷ اردیبهشت ۱۳۹۶ در دیدار اقشار مختلف مردم فرمودند: «انتخابات، یکی از آن زمینه‌هایی است در کشور که هم می‌تواند مایه اعتلا و آبرو بشود، هم می‌تواند مایه ضعف و سستی و ایجاد مشکلات بشود؛ انتخابات این جوری است. اگر مردم شرکت کنند، با نظم شرکت کنند، با اخلاق حرکت بکنند، حدود اسلامی را رعایت بکنند، قانون را همه رعایت بکنند، این مایه آبرو و عزّت نظام جمهوری اسلامی است؛ و اگر قانون‌شکنی کنند، اگر بداخلاقی کنند، اگر با حرف‌های خود، دشمن را به خودشان امیدوار کنند، انتخابات به ضرر ما تمام خواهد شد. ما مجرّبیم در کار انتخابات، می‌دانیم انتخابات چیست، می‌دانیم آن کسانی که در انتخابات، طرف قضیه هستند و دخالت دارند، در چه محیط‌های فکری ممکن است قرار بگیرند، چه دشمنی‌هایی با این‌ها می‌شود، چه وسوسه‌هایی به این‌ها رو می‌آورد؛ این‌ها چیز‌هایی است که برای ما تجربه‌شده است؛ این‌ها روشن است».
نامزدهای انتخاباتی حتی نباید غیبت کنند
بی‌گمان، یکی از معیار‌های انتخابات سالم، به نوع کنش و رفتار نامزدها در ایام تبلیغات مربوط می‌شود؛ در جریان یک انتخابات سالم، نامزدها نه تنها نباید به رقیب تهمت بزنند بلکه نباید حتی غیبت آن‌ها را نیز کنند؛ نامزدها باید صادقانه با مردم سخن گویند و فقط معطوف به تبلیغ توانایی‌های خود باشند. رهبر فرزانه انقلاب اسلامی در همین رابطه ۳۰ دی ۱۳۹۴ در دیدار دست‌اندرکاران برگزاری انتخابات، فرمودند: «نامزدهای انتخاباتی به یکدیگر اهانت نکنند؛ خب، جنابعالی نامزد هستید، معتقدید که آدم صالحی هستید، آدم برجسته‌ای هستید؛ بسیار خوب، از خودتان هر چه می‌خواهید تعریف کنید بکنید، اما به رقیب‌تان اهانت نکنید، به رقیب‌تان تهمت نزنید، از رقیب‌تان غیبت هم نکنید؛ تهمت و افترا یعنی نسبتی بدهید که واقعیّت ندارد، اما غیبت یعنی نسبتی بدهید که واقعیّت دارد؛ غیبت هم نباید بکنید؛ بنابراین این هم یک وظیفه است و یک معیار است برای سلامت انتخابات. نمایندگان بروند آنچه را در وسع‌شان، در قدرت‌شان، در صلاحیت‌شان هست، برای مردم بیان کنند؛ مردم هم نگاه می‌کنند، خوششان می‌آید رأی می‌دهند، خوششان نمی‌آید رأی نمی‌دهند؛ این می‌شود انتخابات سالم».
پرهیز از ارائه وعده‌های غیر عملیاتی و نادرست به مردم
اما یکی دیگر از الزامات برای نامزدهای انتخاباتی در ایام تبلیغات، پرهیز از ارائه وعده‌های غیر عملیاتی و نادرست به مردم است. بدون‌تردید مسؤولان در نظام اسلامی باید به وعده‌ای که به مردم می‌دهند جامه عمل بپوشانند و از دادن وعده‌هایی که امکان تحقق آن‌ها وجود ندارد پرهیز کنند؛ این امر بر سرمایه اجتماعی نظام خواهد افزود و در همراهی هر چه بیشتر مردم نیز مؤثر است.
رهبر معظم انقلاب اسلامی در همین خصوص می‌فرمایند: «بعضی از نامزدها، وعده‌هایی به مردم می‌دهند که خودشان هم می‌دانند از دست آن‌ها ساخته نیست؛ شما که نمی‌توانی این وعده را عملی کنی، چرا به مردم وعده می‌دهی؟ …باید صادقانه با مردم رفتار کرد، این جزو آداب حتمی انتخابات سالم است».
اما علاوه بر خود نامزدهای انتخاباتی، طرفداران آن‌ها نیز باید ملتزم به رعایت اخلاق اسلامی باشند و از هیاهو و جنجال‌آفرینی و اتهام‌پراکنی و هراس‌افکنی و هرگونه ناهنجاری پرهیز کنند. رهبر معظم انقلاب اسلامی در بیاناتی که در ۲۷ اردیبهشت ۱۳۹۶ در دیدار اقشار مختلف مردمی داشتند، در این خصوص فرمودند: «من یک عرض هم بکنم به طرفدار‌های نامزدهای انتخاباتی؛ خب هر کسی از این آقایان محترم نامزدهای انتخابات، یک عدّه طرف‌دار و علاقه‌مند و سینه‌چاک و دوست‌دار و مانند این‌ها دارد، این‌ها هم متانت خودشان را حفظ کنند؛ هم طرفدارها، هم ستادها، متانت خودشان را حفظ کنند، انضباط خودشان را حفظ کنند؛ مقصودشان انجام وظیفه باشد، آنچه برای ما مهم است این است. این چند صباحِ زندگی، این چند صباحِ کار و تلاش -زید یا عمرو یا بکر- این‌ها خواهد گذشت، آنچه می‌مانَد، عمل ما است که در محاسبه الهی به‌حساب می‌آید و باید جواب بدهیم. وَ استَعمِلنی بِما تَسأَلُنی غداً عَنه؛ خدای متعال فردا از ما، از چیز‌هایی سوال خواهد کرد؛ به فکر آن باید بود، برای آن باید تلاش کرد. هم آحاد مردم، هم خود نامزد‌هایی که در عرصه رقابت‌های انتخاباتی وارد شدند، هم طرفداران‌شان و دوستان‌شان، کاری کنند که هر حرکت‌شان حسنه‌ای باشد در نزد کرام‌الکاتبین الهی؛ کاری کنند که اعمال آن‌ها، رفتار آن‌ها، گفتار آن‌ها پیش خدای متعال حسنه محسوب بشود و خدای متعال ثواب برای آن معیّن بکند. این کِی خواهد شد؟ آن‌وقتی که ما کارهایمان را برای خدا انجام بدهیم. همه تلاش کنند، مبارزه کنند، کار کنند، خوب است، اما نیت‌ها را نیت‌های خدایی بکنند؛ اگر این [طور]شد، آن‌وقت خدای متعال هم به کار برکت خواهد داد، به ملّت ایران برکت خواهد داد و آنچه به نفع ملّت ایران است، به توفیق الهی پیش خواهد آمد. به هر حال همه موظفیم که به قانون و انضباط قانونی پایبند باشیم و آن را عمل بکنیم».
