کشور‌های کلیددار کلاهک‌های هسته‌ای؛ چرا برای زرادخانه هسته‌ای این قدر هزینه می‌شود؟
براساس دو گزارش منتشر شده در روز دوشنبه ۱۷ ژوئن (۲۸ خرداد)، کشور‌های دارای سلاح هسته‌ای در جهان در حال مدرن‌سازی زرادخانه‌های خود در مواجهه با تنش‌های فزاینده ژئوپلیتیک هستند و بودجه‌های اختصاص داده شده در این حوزه طی پنج سال گذشته یک سوم افزایش یافته است.
یک اندیشکده سوئدی اعلام کرد ۹ کشوری که در جهان مجهز به سلاح هسته‌ای هستند - ایالات متحده، روسیه، بریتانیا، فرانسه، چین، هند، پاکستان، کره شمالی و اسرائیل - همچنان به مدرن‌سازی تسلیحات هسته‌ای خود ادامه می‌دهند. این کشور‌ها در سال ۲۰۲۳ میلادی اتکای خود را به بازدارندگی هسته‌ای افزایش داده‌اند.
ویلفرد وان، مدیر بخش مطالعات تسلیحات کشتار جمعی در موسسه تحقیقات صلح بین‌المللی استکهلم (به اختصار: سیپری) در این رابطه می‌گوید: «از زمان جنگ سرد تا به حال شاهد نقش برجسته سلاح‌های هسته‌ای، آن هم تا به این حد، در روابط بین‌الملل نبوده‌ایم.»
روسیه و متحدش بلاروس در اوایل ماه جاری میلادی، مرحله دوم رزمایش به کارگیری سلاح‌های هسته‌ای تاکتیکی را با هدف آموزش نظامیان آغاز کردند. این رزمایش بخشی از راهبرد کرملین برای منصرف کردن غرب از افزایش حمایت از اوکراین است.
هزینه‌ها برای سلاح‌های هسته‌ای
در گزارش جداگانه‌ای، کارزار بین‌المللی برای نابودی سلاح‌های هسته‌ای (به اختصار: آیکان) اعلام کرد که این ۹ کشور مجهز به سلاح هسته‌ای در مجموع ۹۱.۴ میلیارد دلار برای زرادخانه‌های خود در سال ۲۰۲۳ هزینه کردند که معادل ۲۸۹۸ دلار در ثانیه است. آیکان ائتلافی از گروه‌های فعال در زمینه خلع سلاح هسته‌ای است که مقر آن در ژنو سوئیس است و موفق شد در سال ۲۰۱۷ میلادی جایزه نوبل صلح را از آن خود کند.
این گروه اعلام کرد که ارقام نشان می‌دهد که هزینه‌های جهانی تسلیحات هسته‌ای در سال ۲۰۲۳ به میزان ۱۰.۷ میلیارد دلار در مقایسه با سال قبل از آن افزایش یافته است و ایالات متحده ۸۰ درصد از این افزایش را به خود اختصاص داده است. سهم ایالات متحده از کل هزینه‌ها، ۵۱.۵ میلیارد دلار، یعنی بیش از مجموع سایر کشور‌های دارای سلاح هسته‌ای است.
آلیسیا سندرز-زاکر، هماهنگ‌کننده بخش سیاستگذاری و تحقیقات در آیکان گفت: «طی پنج سال گذشته، افزایش قابل توجهی در هزینه‌های توسعه این سلاح‌های بسیار مخرب و غیرانسانی صورت گرفته است.» به گفته وی، کشور چین با صرف ۱۱.۸ میلیارد دلار بزرگترین خرج‌کننده بعدی است و روسیه با ۸.۳ میلیارد دلار سومین میزان هزینه‌کرد در تسلیحات هسته‌ای را به خود اختصاص داده است. سندرز زاکر گفت: «اینگونه نیست که این همه پول قرار باشد امنیت جهانی را بهبود ببخشد، بلکه تهدیدی است برای مردم در هر کجا که زندگی کنند.»
کلاهک‌های هسته‌ای در جهان
بر اساس برآوردی که اندیشکده سیپری انجام داده است، حدود ۲۱۰۰ کلاهک هسته‌ای سوار بر موشک‌های بالستیک در حالت آماده باش سریع قرار دارند و تقریباً همه آن‌ها متعلق به روسیه یا ایالات متحده است. با این حال، گفته می‌شود که گمان می‌رود چین برای اولین بار تعدادی کلاهک در حالت آماده باش سریع عملیاتی داشته باشد.
سیپری در گزارش خود آورده است که روسیه و ایالات متحده تقریباً ۹۰ درصد از کل تسلیحات هسته‌ای را در اختیار دارند. این نهاد دیده‌بان اضافه کرد که به نظر می‌رسد اندازه ذخایر نظامی روسیه و ایالات متحده در سال ۲۰۲۳ نسبتاً ثابت مانده است، اگرچه تخمین زده می‌شود که روسیه در مقایسه با ژانویه سال ۲۰۲۳، تقریباً ۳۶ کلاهک به قوای عملیاتی مستقر خود اضافه کرده است. موسسه سیپری در سالنامه ۲۰۲۴ خود آورده است که در پی تهاجم تمام عیار روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲، شفافیت در مورد قوای هسته‌ای دو کشور روسیه و ایالات متحده کاهش یافته است و بحث‌ها در مورد ترتیبات به اشتراک‌گذاری اطلاعات هسته‌ای اهمیت بیشتری یافته است.
واشنگتن گفتگو‌های دوجانبه ثبات راهبردی خود با روسیه را به حالت تعلیق درآورد و سال گذشته میلادی مسکو اعلام کرد که مشارکت خود در پیمان کاهش تسلیحات هسته‌ای موسوم به «استارت جدید» را تعلیق می‌کند.
زرادخانه هسته‌ای چین به ۵۰۰ کلاهک رسید
از مجموع تخمینی ۱۲ هزار و ۱۲۱ کلاهک موجود در ذخایر جهانی در ماه ژانویه، حدود ۹ هزار و ۵۸۵ کلاهک برای استفاده بالقوه در انبار‌های نظامی نگهداری می‌شد. تخمین زده می‌شود که بیش از ۳۹۰۰ مورد از این کلاهک‌ها بر روی موشک و هواپیما مستقر هستند - که ۶۰ مورد بیشتر از ژانویه ۲۰۲۳ است - و بقیه در انبار‌های مرکزی قرار دارند.
به گفته این موسسه، در قاره آسیا؛ کشور‌های هند، پاکستان و کره شمالی همگی به دنبال توانایی استقرار کلاهک‌های متعدد بر روی موشک‌های بالستیک هستند. ایالات متحده، روسیه، فرانسه، بریتانیا و چین در حال حاضر چنین ظرفیتی را دارند که امکان افزایش سریع بالقوه در کلاهک‌های مستقر را فراهم می‌کند.
اسرائیل نیز حدود ۹۰ کلاهک هسته‌ای در اختیار دارد.
سیپری تأکید کرد که همه برآورد‌ها تقریبی بوده و این مؤسسه هر ساله داده‌های قوای هسته‌ای جهان را بر اساس اطلاعات جدید و به‌روزرسانی‌های ارزیابی‌های قبلی بازبینی می‌کند.
منبع: اقتصاد ۲۴
