ایران در رتبه ۹۷ از ۱۰۰ کشور محدود اینترنتی
به گفته کمیته اینترنت انجمن تجارت الکترونیک، اینترنت در ایران از شش ماه گذشته تفاوت قابل‌توجهی نداشته است و همچنان باید اینترنت کشور را با سه گزاره پر اختلال، محدود و کند توصیف کرد. در این گزارش اعلام شد که در شاخص‌های مرتبط با سرعت و اختلال، چین (رتبه ۶۱ از ۱۰۰ در گزارش کلادفلر و ۸۷ از ۱۰۰ در گزارش کراکس) در کل وضعیتی بهتر از ایران (۹۷ و ۹۰ از ۱۰۰) دارد.
سومین گزارش کیفیت اینترنت در ایران در حاشیه بیست‌وهفتمین نمایشگاه الکامپ منتشر شد. در این گزارش نوشته شده است وضعیت کیفیت اینترنت آزاد در ایـران نسبت به گزارش قبلی تفاوت قابل‌توجهی نداشته است و همچنان باید اینترنت کشور را با سه گزاره پر اختلال، محدود و کند توصیف کرد. به گزارش «تعادل»، پوریا پیرحسینلو ـرییس کمیته اینترنت انجمن تجارت الکترونیک- اظهار کرد: خلاصه این گزارش در دو بخش اول تاثیر تحریم‌ها بر کیفیت اینترنت و سویه دوم محدودیت‌ها و اصرار بر تداوم مقابله فنی با فیلترشکن‌هاست. تلاش‌های فنی منجر به اختلال‌های گسترده در شبکه و اینترنت شده و باعث شده کسب‌و‌کار‌ها و مردم کیفیت اینترنت بسیار پایین را تجربه کنند. این تلاش‌های فنی باعث بروز اختلال شده و باعث شده با اینترنت جهانی قابل مقایسه نباشد.
وی ادامه داد: در این گزارش معیار اصلی را بر گوگل کراکس گذاشتیم که تجربه کاربر ایرانی را می‌سنجد. حسنی که این روش نسبت به روش‌های دیگر دارد این است که حتی با وجود استفاده از وی‌پی‌ان و فیلترشکن هم تشخیص می‌دهد که کاربر ایرانی است. بر اساس این گزارش، جایگاه ایران در میان ۱۰۰ کشور برتر اقتصاد دنیا، رتبه ۹۰ را دارد. وقتی محدودیت را به این گزارش اضافه کردیم، رتبه ایران ۹۷ شده و تنها چهار کشور بالاتر از آن قرار دارد که البته آماری درباره محدودیت‌ها نداشتند و با اضافه کردن آمار محدودیت‌ها، ایران در جایگاه ۹۸ قرار گرفت و تنها چین و کامرون بعد از ایران هستند.
رییس کمیته اینترنت انجمن تجارت الکترونیک اظهار کرد: در این گزارش نقاط ضعف و قوت اینترنت را در شش ماه گذشته بررسی کردیم. بدترین اتفاقی که افتاده، قطع یک هفته‌ای IPv ۶ بود، اینکه توییچ فیلتر شد و محدودیت‌های ایران اکسس هم جزو این نقاط ضعف است. اتفاق‌های خوب گسترش شبکه فیبر نوری است، که در درازمدت برای کشور مزایایی دارد، بهترین نکته‌ای که در سه سال گذشته دولت اتفاق افتاد و شاهد رشد چشمگیری بودیم. همچنین سرعت اینترنت در اسپیدتست بهبود پیدا کرد که نشان‌دهنده بهبود در شبکه اکسس و شبکه انتقال است، هرچند به دلایلی که بار‌ها گفتیم، اسپیدتست معیار سرعت برای ما نیست و معیار ما کراکس است و کیفیت سرعت و اختلال احتمالی را با شاخص‌های کراکس بررسی کردیم.
پیرحسینلو در پاسخ به اینکه چه کسی باید در برابر سرعت اینترنت پاسخگو باشد، گفت: قوه قضاییه، مجلس شورای اسلامی، دولت، شورای عالی فضای مجازی و شورای امنیت ملی باید پاسخگو باشند. ما همچنین خواسته‌هایی شفاف از کاندیدای ریاست‌جمهوری داریم که این دو کاندیدا باید شفاف و دقیق در برابر انجمن تجارت به عنوان بخشی از اقتصاد دیجیتال و بخش خصوصی پاسخگو باشند.
تحریم فناوری از خارج و فیلترینگ از داخل
حمیدرضا احمدی نایب‌رییس کمیته اینترنت انجمن تجارت الکترونیک در این نشست بیان کرد: کیفیت اینترنت و دسترسی آزاد به اطلاعات در شش ماه گذشته تغییر چشمگیری نداشته است. سیاست فیلترینگ گسترده داخلی و تحریم‌های فناوری از خارج ایران باعث پایین آمدن کیفیت اینترنت می‌شود و این دو فرآیند مشابه هم کار می‌کنند. یک شرکت خارجی کاربران ایرانی را تحریم می‌کند و هیچ‌جوره نمی‌توان آن را بازخواست کرد؛ در داخل هم وقتی یک شبکه اجتماعی فیلتر می‌شود دلیل آن مشخص نیست و نمی‌توان کاری کرد.
وی با بیان اینکه یکی از مشکلات ساختار اینترنت فیلترینگ است و دوست داریم برای تلاش این وضعیت فعالانه برای اصلاح بکوشند. درخواست ما از کاندیدا‌های ریاست‌جمهوری، تلاش فعالانه برای رفع تحریم، فیلترینگ و انحصار. انحصار شرکت ارتباطات زیرساخت و تامین پهنای باند بین‌الملل که می‌تواند به توسعه کمک کند. ما امیدواریم توسعه فیبر نوری ادامه پیدا کند و با تلاش برای برای رفع تحریم‌ها، اقتصاد دیجیتال را رشد دهد.
نایب‌رییس کمیته اینترنت انجمن تجارت الکترونیک گفت: خیلی از شرکت‌های ایرانی یا نمی‌توانند وارد بازار بین‌المللی شوند، یا به کشور‌های همسایه مهاجرت می‌کنند. در این شرایط ما هم فرصت‌ها را از دست می‌دهیم، هم هزینه‌ای به کشور تحمیل می‌کنیم. اولین خواسته اول شفافیت است. باید شفاف شود و ما بدانیم هشت رای که با رای مستقیم در کمیسیون تعیین مصادیق محتوای مجرمانه تصمیم می‌گیرند، چه کسانی هستند.
او اظهار کرد: شبکه اجتماعی توئیچ فقط با ۴ رای فیلتر شده است. اگر قرار باشد یک شبکه اجتماعی فیلتر شود با اکثریت نسبی رای به فیلتر داده می‌شود، اما اگر قرار باشد از فیلتر خارج شود باید تمامی اعضا در جلسه کمیته تعیین مصادیق مجرمانه حضور پیدا کنند و رفع فیلتر با اکثریت مطلق آرا صورت گیرد.
همچنین نیما قاضی، رییس انجمن تجارت الکترونیک، اعلام کرد وضعیت کیفیت اینترنت در ایران نسبت به ۶ ماه گذشته هیچ تغییری نکرده است. نیما قاضی اعلام کرد که داده‌های این گزارش پیش از انتشار برخلاف دوره‌های گذشته در اختیار وزارت ارتباطات گذاشته شده است و در مواردی که نظر آن‌ها با نظر انجمن مخالف بوده ما نظر آن‌ها را نیز در گزارش آورده‌ایم.
او اعلام کرد که در ۶ ماه گذشته هیچ قطعی اینترنت نداشتیم، اما در اردیبهشت ماه یک قطعی یک هفته‌ای IPV ۶ اتفاق افتاد که پیگیری‌ها در این زمینه نتیجه نداد.
اینترنت جزو پایین‌ترین رتبه‌ها در رده‌بندی‌های جهانی قرار دارد
در گزارش انجمن الکترونیک تهران ذکر شد که ایران در شاخص‌های کلی کیفیت اینترنت جزو پایین‌ترین رتبه‌ها در رده‌بندی‌های جهانی قرار دارد؛ وضعیتی که بنا به گفته بسیاری از متخصصان و سیاست‌پژوه‌های حوزه اینترنت، نتیجه سیاست‌گذاری‌های محدودیت‌ساز داخلی و تحریم‌کننده یک‌جانبه بین‌المللی است. یکی از مواردی که در این گزارش به آن اشاره شده است رتبه کیفیت اینترنت ایران در سطح بین‌المللی است که در این رده‌بندی‌ها ایران میان کشور‌های توسعه‌نیافته قرار گرفته است و این در حالی است که از نظر شاخص‌های اقتصادی توسعه، ایران از نظر GDP وضعیت مطلوبی نزدیک به اقتصاد‌های نوظهور جهانی (Economically Emerging) دارد. ایران و چین وضعیت مشابهی در رده‌بندی کشور‌هایی با اینترنت محدود دارند، اما در شاخص‌های مرتبط با سرعت و اختلال، چین (رتبه ۶۱ از ۱۰۰ در گزارش کلادفلر و ۸۷ از ۱۰۰ در گزارش کراکس) در کل وضعیتی بهتر از ایران (۹۷ و ۹۰ از ۱۰۰) دارد. این وضعیت را باید در کنار اقتصاد بزرگ (۴۶ + برابر ایران) و جمعیت میلیاردی چین (۱۶+ برابر ایران) قرار داد.
در این گزارش در سه شاخص اختلال، محدودیت و سرعت دسترسی آزاد به اینترنت، آخرین اطلاعات پایگاه‌های داده OONI و گوگل CrUX بررسی و اطلاعات آن با سایر پایگاه‌ها از جمله رادار کلادفلر مقایسه شده است. در این رده‌بندی ایران پس از ترکمنستان، کنگو، سودان و کوبا در جایگاه پنجمین کشور در دسترسی آزاد به اینترنت قرار دارد.
درخواست از رییس‌جمهور آینده و رییس مجلس
در این گزارش سه درخواست از دواطلبان ریاست‌جمهوری آینده کشور مطرح شده است و فعالان عرصه تجارت الکترونیکی از رییس‌جمهور بعدی ایران سه مطالبه با عنوان «تلاش فعالانه برای اصلاح ساختار فیلترینگ و کاهش محدودیت‌های اینترنت»، «رفع انحصار شرکت ارتباطات زیرساخت» و «تقویت دیپلماسی بین‌المللی و تلاش برای رفع تحریم‌های بین‌المللی فناوری» را درخواست کرده‌اند. در بخش تلاش برای اصلاح ساختار فیلترینگ، فعالان تجارت الکترونیک خواستار گزارش شفاف به مردم برای رفع فیلتر سایت‌های کاربردی و شبکه‌های اجتماعی پر مخاطب، شفافیت آرای ۶ نماینده دولت در کمیسیون تعیین مصادیق مجرمانه، تلاش برای اصلاح قوانین فیلترینگ و رفع فوری اختلالات ایجاد شده از سوی سیستم‌های فیلترینگ با نظارت نمایندگان بخش خصوصی شده‌اند. در بخش رفع انحصار شرکت ارتباطات زیرساخت و توسعه پرسرعت اینترنت، این گزارش خواستار افزایش سرعت و پهنای باند، ادامه و تسریع طرح فیبر نوری و توسعه ۵ G و گزارش شفاف و برخط شاخص‌های اینترنت شده‌اند. در بخش دیگر این گزارش با خطاب قراردادن رییس مجلس نوشته درخواست شده است فرآیند انتخاب دو نماینده مجلس و آرای آنان در کمیسیون تعیین مصادیق مجرمانه شفاف شود، برای اصلاح ساختار فیلترینگ با تصویب قوانین تسهیل‌کننده و بازنگری در سیاست‌های محدودکننده تلاش شود و عملکرد دستگاه‌های مرتبط با کیفیت اینترنت مورد نظارت قرار گیرد.
حملات گسترده DDoS و قطع لینک‌ها
مهم‌ترین اختلالات مقطعی در ۶ ماه گذشته مربوط به حمله‌های گسترده DDoS به شبکه اپراتورها و دیتاسنتر‌های کشور و در نتیجه آن قطع لینک‌ها، اشباع ارتباطات و Iran-Access شدن است. در نتیجه دسترسی به برخی از وب‌سایت‌های داخلی از برای کاربران خارج از کشور با قطعی مواجه شده است. گزارش‌های غیررسمی نشان می‌دهد حملات DDoS در فروردین و اردیبهشت ۱۴۰۳، ده‌ها برابر حملات مشابه در سال‌های گذشته بوده است.
فیلترینگ و ۱۳۷ دامنه دارای محدودیت بالای ۵۰ درصد
برای سنجش دقیق‌تر وضعیت فیلترینگ از دی ۱۴۰۲ تا ابتدای خرداد ۱۴۰۳، ۳۰۰ دامنه اینترنتی (انتخاب‌شده براساس SimilarWeb) را از پایگاه داده ooni.com بررسی کردیم. طبق این بررسی مشخص شد که اینترنت ایران در دی ۱۴۰۲، به‌طور میانگین ۱۳۷ دامنه دارای محدودیت (بالای ۵۰ درصد اختلال) داشته است. از این نظر تغییر معناداری نسبت به مدت مشابه سال گذشته در اینترنت کشور رخ نداده است. همچنین در بررسی ۵۰۰۰ وب‌سایت پربازدید کاربران ایرانی در CrUX مشخص شد که حداقل ۷۳۰ وب‌سایت به‌طور مستقیم فیلتر شده و دامنه اصلی آن‌ها به آی‌پی‌های فیلترینگ Resolve می‌شود. بسیاری از وب‌سایت‌ها که از طریق فیلتر شدن آی‌پی، زیردامنه‌ها، CDNها و... مسدود شده‌اند را نیز باید به این فهرست اضافه کرد.
قطع کامل IPv ۶ برای یک هفته
نسخه ششم پروتکل اینترنت یا همان IPv ۶، به‌منظور حل مشکلات و محدودیت‌های IPv ۴ طراحی شد. مزایای اصلی آن مانند فضای آدرس‌دهی وسیع‌تر، کارایی بهتر در مسیریابی، پشتیبانی بهتر از پروتکل‌های امنیتی و پیکربندی خودکار را می‌توان دلایلی برشمرد که شرکت‌های سرویس‌دهنده اینترنت مهاجرت به این نسخه را آغاز کرده‌اند. به همین دلیل در سال‌های اخیر، فرآیند آماده‌سازی زیرساخت‌ها، آموزش کارکنان و مشتریان به عنوان اقدامات کلیدی در این مسیر شروع شده است. در سند طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات مصوب شورای عالی فضای مجازی، بر استفاده از IPv ۶ تاکید شده و سازمان فناوری اطلاعات به‌شکل مستمر پیگیر توسعه و مهاجرت به IPv ۶ بوده است.
افزایش خودفیلتری داخلی (IRAN Access)
در این گزارش نوشته شده است شبکه‌های اجتماعی همچنان با محدودیت کامل مواجه هستند. شبکه‌های اجتماعی توییتر، اینستاگرام، تلگرام، واتس‌اپ، فیس‌بوک، یوتیوب، توییچ و پینترست در ایران فیلتر است و از این نظر ایران همراه چین و ترکمنستان در صدر کشور‌های با محدودیت حداکثری در شبکه‌های اجتماعی قرار دارد. در جلسه‌ای با دبیر شورای عالی فضای مجازی، مقرر شد که فهرستی از سایت‌های پیشنهادی برای رفع این محدودیت‌ها ارایه دهیم. این فهرست که در پیوست سوم این گزارش آمده است به شورای عالی فضای مجازی ارسال و تا زمان انتشار این گزارش، ۷ دامنه از فهرست این محدودیت خارج شده‌اند، اما متاسفانه پس از رخداد‌های منطقه‌ای و تهدیدات سایبری ماه‌های گذشته بیش از ۳۰ وب‌سایت به این فهرست اضافه شدند.
سرعت اینترنت بزرگ‌ترین نگرانی مردم
کندی و محدودیت دسترسی آزاد به اینترنت در ایران از معدود گزاره‌های نگران‌کننده‌ای است که مردم و مسوولان در اصل وجود آن اتفاق نظر دارند. طبق بررسی‌های گزارش «اینترنت در ایران» و به نقل از نظرسنجی انجام شده ایسپا در اسفند ۱۴۰۲، بیش از ۴۶ درصد از مردم ایران کندی اینترنت را یکی از نگرانی‌های خود در حوزه اینترنت می‌دانستند تا جایی که در آخرین مناظره کاندیدا‌های ریاست‌جمهوری نیز بر اساس آمار رسمی منتشرشده توسط صدا و سیما این موضوع در زمره ۱۰ اولویت مهم از نظر مردم (با حدود ۷ درصد فراوانی) پس از دغدغه‌های رفاهی-معیشتی و سیاست خارجی قرار گرفت.
در این گزارش نوشته شده است اگر به گزارش CrUX رجوع کنیم، خواهیم دید که حتی در ارتباطات داخلی و بارگذاری وب‌سایت‌های میزبانی شده در داخل کشور هم با رقبای منطقه‌ای و بین‌المللی فاصله چشمگیری داریم. اگرچه ۱۰۰درصد اشکال در کیفیت پایین بارگذاری این وب‌سایت‌ها را نمی‌توان به‌دلیل ضعف در شبکه Access دانست، اما قطعا این فاکتور مهم‌ترین عامل در این بخش خواهد بود. گزارش و بررسی‌های انجمن تجارت الکترونیک نشان می‌دهد وضعیت فعلی شبکه Access بسیار نامناسب است، در یک نمونه آماری ۴ روزه از ۱۳ تا ۱۶ خرداد ۱۴۰۳، ارتباط اپراتور‌های ثابت در تهران، مشهد، شیراز، اصفهان و تبریز را بررسی و تحلیل کردیم. متغیر Retransmission که به معنای از دست رفتن اطلاعات و بازارسال یک پکت در شبکه TCP است، در بیشتر اپراتورها، بیش از استاندارد (بالاتر از ۰.۵ درصد) و در ساعت پیک به بیش از ۵ درصد افزایش پیدا می‌کند.
اپراتورها معتقدند با تغییر سیاست‌های کشور و نیاز به نصب تجهیزات در شبکه داخلی، نیاز به تهیه تجهیزات حاکمیتی دو برابر شده است. هزینه‌های بالا و زمان طولانی تحویل تجهیزات حاکمیتی مانع بزرگی در راه توسعه است همچنین محدودیت‌های مختلف باعث شده درخواست مشترکان از توان اپراتورها برای عرضه اینترنت پیشی بگیرد، این محدودیت به‌ویژه در استان‌ها (نقاط تبادل ترافیک در تبریز، مشهد، شیراز و اصفهان) به‌شکل جدی‌تری افزایش یافته و به‌دلیل نبود تجهیزات حاکمیتی در این استان‌ها اپراتورها مجبور به انتقال ترافیک به تهران می‌شوند، موضوعی که باعث کاهش کیفیت، افزایش تاخیر، افزایش هزینه و درنهایت مغایر با اصل توزیع ترافیک در کشور است. در گفتگو‌های کارشناسان انجمن تجارت الکترونیک با مدیران شرکت ارتباطات زیرساخت، ادعای اپراتورها رد شده و تشریح شده است در دوره ۳ ساله، تغییر سیاست در این زمینه، شکل نگرفته و فیلترینگ متا (اینستاگرام و واتس‌اپ) باعث افزایش بار تجهیزات حاکمیتی شده است. همچنین دلیل انتقال ترافیک اینترنت از استان‌ها به تهران و مسیریابی از آن‌جا، فقط به‌دلیل مدل اقتصادی اپراتورها، محدودیت آن‌ها در توزیع‌شدگی تجهیزات و درنهایت انتفاع اقتصادی آنهاست. درنهایت به نظر می‌رسد، تجهیزات حاکمیتی چه به‌دلیل تغییر سیاست‌ها و چه به‌دلیل فیلترینگ گسترده و درخواست مردم برای استفاده از سایت‌های فیلتر شده، یکی از موانع جدی گسترش شبکه و توزیع ترافیک در کشور است.
منبع: روزنامه تعادل
