«کنسرت تخت جمشید» خط‌شکنی برای تکریم موسیقی
پنج شب موسیقی زنده در محوطه میراث جهانی تخت جمشید از سوی علیرضا قربانی، خواننده سرشناس کشورمان در نوع خود اولین کنسرتی بود که در این پهنه باستانی برگزار شد. تا قبل از این صرفاً شاهد اجرای کنسرت در کاخ‌های تاریخی مثل سعدآباد و نیاوران بودیم که با این اقدام مشترک وزارت ارشاد و وزارت میراث فرهنگی و گردشگری دولت سیزدهم در اعطای مجوز برگزاری و اجرای کنسرت در این پهنه باستانی باید منتظر اجرا‌های مشابه دیگر هم باشیم. در واقع این اقدام نوعی خط‌شکنی و تکریم عرصه موسیقی و فعالان آن محسوب می‌شود.
برگزاری موسیقی زنده در محوطه‌های تاریخی در دنیای امروز به شرط رعایت ضوابط خاص و اصول حفاظت از آثار تاریخی امری مرسوم و پذیرفته شده است، چه اینکه سال‌های زیادی است در اینگونه بنا‌ها و محوطه‌های تاریخی سایر کشور‌ها همچون هرم گیزا مجموعه اهرام مصر باستان قاهره، برج ایفل و سالن تئاتر باستانی اورانژ فرانسه، میدان سرخ مسکو، محوطه تاریخی آکروپلیس و آمفی تئاتر اودئون هرودس آتیکوس یونان، پمپئی، کلوسئوم و میدان سن‌مارکو ونیز ایتالیا متداول است.
تابو شکنی موسیقایی
از تازه‌ترین اتفاقات موسیقایی کشورمان، برگزاری کنسرت علیرضا قربانی در پهنه تاریخی تخت جمشید بود که با همراهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در اعطای مجوز و وزارت میراث فرهنگی و گردشگری برای اجرای آن در محوطه جلویی پهنه باستانی تخت جمشید نشان داد می‌توان با بهره‌مندی از نظر کارشناسان و متخصصان این حوزه و رعایت اصول فنی و ایمنی، کنسرت‌ها و رویداد‌های مختلف فرهنگی و هنری را در مکان‌های تاریخی کشور برگزار کرد تا این مکان‌ها بیشتر معرفی و شناخته شوند و مخاطبان بیشتری نسبت به سالن‌های معمول کنسرت از چنین برنامه‌هایی بهره‌مند شوند.
اعطای مجوز برگزاری کنسرت در این مکان باستانی به معنای واقعی کلمه، یک اتفاق بزرگ و تاریخی محسوب می‌شود. این همان نکته‌ای بود که عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی اجرای کنسرت‌ها و نمایش‌ها در کاخ‌های سعدآباد، نیاوران و تخت جمشید را عامل «رونق گردشگری» دانسته و این وعده را داده که «در آینده سعی می‌شود این کنسرت‌ها، بین‌المللی برگزار شود و ایرانیان و گردشگران خارجی بتوانند با سفر به ایران در این مراسم هنری شرکت کنند. گردشگری هنری، نقش مهمی در اقتصاد گردشگری دارد.»
او همچنین گفته بود: «تابوی کنسرت در پایگاه‌های تاریخی در دولت شهید رئیسی شکسته شد. سال‌ها هنرمندان، علاقه‌مند بودند در این فضا کنسرت برپا کنند و ترویج هنر و موسیقی را انجام دهند. این کار با برنامه‌ریزی و هماهنگی دستگاه‌های مختلف و انتخاب دقیق موسیقی مرتبط با فضای فرهنگی و تاریخی ما در حال برگزاری است.»
حاشیه قبل از شروع
حواشی این کنسرت قبل از برگزاری و همزمان با انتشار خبر اجرای آن شروع شد و بسیاری از علاقه‌مندان و دلسوزان بنا‌های تاریخی نسبت به آسیب احتمالی ارتعاشات صوت به این میراث جهانی کشورمان در پی برگزاری پنج شب کنسرت را مطرح کردند. بلافاصله علیرضا عسکری‌چاوردی، مدیر پایگاه جهانی تخت جمشید با بیان اینکه کنسرت در تختگاه برگزار نمی‌شود و همه ملاحظات کارشناسی نیز به صورت علمی انجام شده است، در این باره به دوستداران میراث کهن ایرانی اطمینان داد و گفت که حتی اگر در میانه کنسرت‌ها نیز مشخص شود بنا آسیب می‌بیند، در لحظه کنسرت را متوقف می‌کنیم.
علیرضا قربانی در آخرین اجرای این کنسرت که با اجرای قطعه «ای ایران» شور و شوق زیادی در میان حاضران ایجاد کرده بود درباره برخی نگرانی‌ها از اجرای موسیقی در تخت جمشید و آسیب به این بنای تاریخی گفت: تلاش ما بر این بوده که به‌خاطر حساسیت‌هایی که وجود دارد، نظر کارشناسان مستقل و کارشناسانی که در میراث فرهنگی صاحب‌نظر هستند و تجربه دارند را با گوش جان بشنویم. از ابتدا بسیاری از نظرات را به دیده منت خریدیم و تلاش کردیم که هیچ‌گونه نگرانی وجود نداشته باشد، زیرا موظفیم با تمام وجودمان هم در راستای حفظ کیفیت ابنیه و بنا‌های تاریخی به عنوان میراث سرزمینمان و هم در معرفی آن‌ها کوشا باشیم.
بهره‌گیری از علم و ابزار
اگرچه هیچ قانون مصرح داخلی و حتی خارجی (یونسکو) برای ممنوعیت برگزاری کنسرت در اماکن تاریخی وجود ندارد، اما محققان بین‌المللی که روی این موضوع کار تحقیقاتی انجام داده‌اند میزان صدای تخریب احتمالی را ۹۰ دسیبل به بالا و به شرط تکرار مداوم اعلام کرده‌اند. یکی از این افراد دکتر عادل بینال است که بر اساس تحقیقی جامع که در ترکیه انجام داده است، این عدد را ۱۲۰دسیبل به بالا می‌داند. به همین دلایل بود که در آستانه برگزاری این کنسرت، نقشه وضعیت جهت و حجم صدای اسپیکر‌های این اجرا که توسط مهندسین ایرانی صدا و مشاور ایتالیایی پروژه طراحی شده بود، منتشر شد. براساس آنچه اعلام شد، محل برگزاری این کنسرت ۱۸متر پایین‌تر از تختگاه اصلی و در محوطه بیرون بنای اصلی قرار دارد. فاصله نخستین اسپیکر‌ها از نخستین دیواره تخت جمشید هم بیش از ۵۰ متر است. ضمن اینکه حجم صدای اجرا‌های موسیقی در نزدیکی اماکن تاریخی و باستانی به‌طور معمول باید کمتر از ۱۲۰ دسیبل باشد، در حالی که طبق نظر کارشناسان در کنسرت تخت جمشید این عدد ۲۰تا ۳۰ درصد هم کمتر از این بوده است.
البته همواره در رابطه با چنین رویداد‌هایی دو طیف موافق و مخالف وجود داشته و دارند که هر دو سوی ماجرا به دلیل داشتن نگاه یک‌سویه و تک‌بعدی استدلال می‌کنند؛ یکی فقط اجرای موسیقی و کنسرت را می‌بیند و دیگری آسیب‌های احتمالی بر مکان تاریخی را، در حالی که می‌شود فارغ از نگاه سیاه و سفید و مطلق‌بینی هم کنسرت برگزار کرد و هم به بنای تاریخی آسیب نرساند.
دهه ۸۰ تا اوایل دهه ۹۰، کاخ‌ها و اماکن تاریخی محل برپایی کنسرت‌های نامداران موسیقی ایران و تصویربرداری فیلم‌های سینمایی و تلویزیونی بودند، اما اتفاقی که در نیمه‌های دهه ۸۰ (۱۳۸۵) هنگام فیلمبرداری سریال «مدار صفر درجه» به کارگردانی حسن فتحی در تخت جمشید رخ داد، زمینه پررنگ‌تر شدن این نگرانی‌ها را رقم زد. سال ۱۴۰۰ هم در جریان تولید سریال «سووشون» به کارگردانی نرگس آبیار در باغ تاریخی «عفیف‌آباد» شیراز، ساخت و‌ساز در محوطه آن با اعتراضات زیادی مواجه شد.
آنچه روشن است اینکه در سال‌هایی زندگی می‌کنیم که استفاده از ابزار و تکنولوژی روز دنیا چیز عجیب و غریبی نیست و با بهره‌گیری از دقیق‌ترین ابزار و محاسبات هم می‌توان بنا‌ها و مکان‌های باستانی و تاریخی را حفظ کرد و هم از آن‌ها برای برگزاری چنین برنامه‌هایی مشروط به اجرای دقیق ضوابط بهره گرفت.
