پیری جمعیت؛ بحرانی که باید از آن عبور کرد
این بخشی از دیدگاه‌های مطرح‌شده در چهارمین جلسه قرارگاه جوانی جمعیت و تعالی خانواده است که امروز شنبه (۲۳ تیرماه ۱۴۰۳) به‌کوشش این قرارگاه در کتابخانه مرکزی دانشگاه اصفهان برپا شد. حسین هرسیج، رئیس دانشگاه اصفهان، در ابتدای جلسه و با هدف تبیین اقدامات این دانشگاه در راستای قانون جوانی جمعیت و تعالی خانواده، اظهار کرد: از فعالیت‌های قرارگاه جوانی جمعیت و تعالی خانواده دانشگاه اصفهان در سطح استانی و ملی تقدیر شده است.
او ادامه داد: ما امکانات حل این مشکل را داریم و باید متناسب با انتظارات پیش برویم. جوانی جمعیتی از مسائلی است که امروزه بسیاری از کشورهای جهان درگیر آن هستند. حتی آلمان نیز سیاست‌های ما را در بحث تابعیت دنبال می‌کند. آن‌ها از طریق مهاجرپذیری در مسیر سیاست آینده پرجمعیت گام برمی‌دارند.
عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان، خاطرنشان کرد: باور داریم که مسئله جمعیت مشکلی است که باید آن را حل کرد. اگر امروز نکوشیم، فردا باید هزینه بیشتری بدهیم. با همدلی در حوزه‌های مختلف آموزشی و دیگر ابعاد باید روی این موضوع به‌طور جدی کار کرد. دانشگاه فقط یک بعد آن است.
او افزود: مسکن متأهلان یکی از آن ابعاد است که تصمیم داریم برای حل آن بکوشیم. امید است که عملی شود. مهاجرت هم مسئله دیگری است که برای حل آن به تحولات جدی نیاز داریم. ما ۹ و نیم میلیون دانشجوی مجرد داریم که نخبه هم هستند. باید به این افراد کمک کرد تا شرایط ازدواج برایشان فراهم شود.
رئیس دانشگاه اصفهان تأکید کرد: در حد توان و ظرفیت‌هایمان عملیاتی‌کردن تمام طرح‌ها و برنامه‌های مختلف را در دستور کار داریم. جمعیت ابرچالش ماست. ایران کشور خودمان است. برای ایران بکوشید، پیش از آنکه فرصت از دست برود.
در ادامه جلسه، افروز سادات حسینی ابری، از اعضای قرارگاه و عضو هیئت‌علمی گروه زیست‌شناسی سلولی، مولکولی و میکروبیولوژی دانشگاه اصفهان، اظهار کرد: ۱۰ اقدام پایه‌ای تاکنون انجام شده که از طریق همکاری با بخش‌های مختلف دانشگاه بوده است. برگزاری رویداد «هدا» با هدف کمک به هویت دختران دانشجو یکی از برنامه‌های مهم ما بود.
او افزود: در حوزه‌های کارآفرینی زنان و دختران هم فعالیت کردیم. جلسات متعددی با موضوع هفته جمعیت و بررسی آثار کم‌جمعیتی نیز پیگیری شد. ضیافت‌های خانوادگی و اردوهای مادر و فرزندی بخشی دیگر از برنامه‌ها به حساب می‌آید. باید برگزاری جلسات تخصصی را یادآور شد.
این مدرس و پژوهشگر دانشگاه ضمن اشاره به تاسیس دانشکده علوم خانواده در دانشگاه تهران اظهار کرد: امیدوارم در آینده دانشگاه اصفهان نیز به تأسیس چنین دانشکده‌ای اقدام کند. تاسیس کتابخانه تخصصی خانواده هم گام مهمی است که برای آن تلاش می‌کنیم. همچنین باید درصدی از بودجه پژوهشی را به تحقیقات حوزه فرزندآوری اختصاص داد.
محیط دانشگاه در خدمت مادر و کودک باشد
نفیسه فقیهی مقدس، عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان و دبیر وقت قرارگاه جوانی جمعیت و تعالی خانواده دانشگاه اصفهان، یادآور شد: تبیین محور و مبنای برنامه‌های قرارگاه جمعیت در دانشگاه اصفهان بحث اصلی سخنرانی من است. اول باید بگویم که هیچ قانونی محقق نمی‌شود، مگر اینکه زمینه‌سازی آن وجود داشته باشد.
عضو هیئت‌علمی گروه معارف اهل بیت(ع) بیان کرد: همواره بر سر راه اجرای هر قانونی موانعی هم وجود داشته است. برخی به این بحران و قانون آن باور دارند و برای تحقق جوانی جمعیت تلاش می‌کنند. در این راه، تعامل و ارتباط‌گیری مجموعه معاونت‌های دانشگاه با ما بسیار مفید بوده است.
او با تأکید بر اینکه مشکلاتی چون مسکن و حتی مشکلات فردی و جزئی هم در دانشگاه اصفهان مورد توجه قرار گرفته است، گفت: آسیب‌شناسی‌های فرهنگی و اجتماعی مختلفی از سوی دانشگاه اصفهان انجام شده است. دانشکده علوم تربیتی و حقوق مشاوره‌های بسیار مؤثری به جامعه ما داده‌اند.
فقیهی مقدس با یادآوری این نکته که بدون صرف هزینه بسیار زیاد، اقدامات مهمی انجام داده‌ایم، تصریح کرد: کارگاه‌های مؤثر و مفیدی داشتیم. تفاهم‌نامه‌های متعددی از جمله در حوزه روان‌شناسی اسلامی با دیگر نهادها امضا کردیم. تفاهم‌نامه با صدا و سیما و رسانه ولایت هم در همین حوزه قرار می‌گیرد.
این مدرس دانشگاه در ادامه توضیح داد: یک دانشگاه یک دانشگاه است و ممکن است توان چندانی نداشته باشد، اما همکاری و مشارکت دانشگاه‌ها و مراکز مختلف می‌تواند راهگشاتر باشد. باید مهارت‌های فرزندآوری و دیگر موضوعات را برای دانشجویان در قالب واحدهای درسی تعریف و تدریس کرد. اصلاح دروس و به‌روزرسانی هم باید مورد توجه باشد.
پارک مادر و کودک موضوع بعدی بود که این عضو قرارگاه جمعیت دانشگاه اصفهان درباره آن بیان کرد: دانشگاه باید محیطی را فراهم بیاورد که در آن ارتباط مادر و کودک در محوطه‌هایی چون پارک و مراکز تفریحی یا کتابخانه‌های کودکانه ممکن باشد. درواقع، بحث من ایجاد فضایی فراتر از مهدکودک است.
سپس امیرحسین بانکی‌پور، عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان و رئیس کمیسیون مشترک قانون جوانی جمعیت و حمایت از خانواده، در خصوص جوانی جمعیت و خانواده توضیح داد: برترشدن دانشگاه در موضوع جمعیت اهمیت دارد و باید الگو شود. برنامه‌های خوبی تاکنون پیش برده‌ایم، امید است که بیشتر و با هدف رسیدن به قواعد و پیش‌بینی‌های مدنظر گام برداریم.
عضو هیئت‌علمی گروه معارف اهل بیت(ع) تأکید کرد: من با استدلال می‌توانم بگویم که چرا این بحران تا این درجه حیاتی است. اگر ما برویم در چاله پیری جمعیت، ۱۵۰ سال طول می‌کشد تا بتوانیم از آن عبور کنیم. شاید ما توانایی تأسیس و برنامه‌هایی مانند پارک مادر و کودک نداشته باشیم، اما باید مسئله جمعیت حل شود.
بانکی‌پور به مسئله جمعیت در اروپا نیز نگاه کرد و یادآور شد: بعضی جوامع اروپایی با شیب ملایم و تا ۳۰۰ سال به سمت پیری می‌روند، اما وضعیت ما سخت‌تر است. کشورهای اطراف ما همه جوان مانده‌اند. در زمان فعالیتم در مجلس، ۲۱ مسئله را تعریف کردیم که باید از طریق آن‌ها برای حل مشکل جمعیت تلاش کرد.
رئیس کمیسیون مشترک قانون جوانی جمعیت و حمایت از خانواده ادامه داد: تعداد مادران ۲۵ تا ۴۰ سال ما کم شده است. ما در وضعیتی هستیم که اقتصادمان هم مشکلاتی دارد. در چنین مواقعی تأثیرگذاری از بعد اجتماعی و تغییر منش و نگاه اجتماعی کار آسانی نیست. پس به قانون نیاز داریم.
او یادآور شد که قوانین در برخی حوزه‌ها بسیار اثرگذار بوده است و توضیح داد: میانگین تولد اولین فرزند خانواده ایرانی به ۳۰ سال رسیده است. نرخ باروری در شهرهای مختلف دگرگون شده است و ناامیدی معنا ندارد. ما فقط ۵۰ درصد قانون را پیش برده‌ایم و هنوز جای کار دارد. باید نرخ باروری را بهبود بخشید و باور داشته باشیم که شدنی است.
او ادامه داد: بخشی از قوانین ما برای فرزندآوری نخبگان و دانشگاهیان است و این موضوع را نمی‌توان نادیده گرفت. این مسئله برخلاف دیدگاه برخی از منتقدان است که معتقدند قوانین فعلی به تولد کودکان فقیر منجر می‌شود.
این مدرس دانشگاه افزود: آمار سقط جنین ناامیدکننده است. باید از سقط جنین جلوگیری شود. این مسئله از دهه ۹۰ ایجاد شده است. سقط جنین قتل است و شیء‌انگاری جنین به این مسئله منتهی می‌شود. باید به خوابگاه‌های متأهلی اضافه کرد. با تغییر کاربری ساختمان‌های دانشگاه این مسئله ممکن می‌شود. دانشگاه‌های ما باید خانواده‌محور شوند. اگر این اتفاق بیفتد در بسیاری از ابعاد مسائل ما به سمت بهبود خواهند رفت.
استادان دانشگاه مروج فرزندآوری باشند
حجت‌الاسلام و المسلمین مستأجران، نماینده نهاد مقام معظم رهبری نیز در پایان و با تمرکز بر معارف اخلاقی در حوزه خانواده بیان کرد: برای حل مسئله جمعیت به کار جهادی نیاز داریم. بیشترین تأکید قرآن کریم بر این اصل است که ازدواج محقق شود.
او ادامه داد: خداوند می‌فرماید که ما آگاهیم و شما را یاری خواهیم کرد. برخی استادان دانشگاه مبلغ فرزند نیاوردن هستند. آن‌ها تمایل ندارند که دانشجویانشان بچه‌دار شوند. بحث جامعه ما فقط توان مالی نیست. بسیاری از افراد موقعیت شغلی و آینده خوبی پیش رو دارند، اما حاضر به ازدواج نمی‌شوند.
نماینده نهاد مقام معظم رهبری یادآور شد: ترویج ازدواج بسیار مهم است. استادان دانشگاه باید فرهنگ‌سازی در حوزه جمعیت و فرزندآوری را بخشی از وظایف خود بداند. امروز حتی خانواده‌های مذهبی با این مسئله جمعیت روبه‌رو هستند. باید دختران دانشجو را به ازدواج تشویق کرد. دانشکده معارف و علوم تربیتی بخشی از رسالتشان در همین حوزه است.
مستأجران با تأکید بر اینکه مسئله ازدواج کار بوروکراتیک و تشریفاتی نیست، بیان کرد: برخی از دختران و پسران حتی به ازدواج فکر هم نمی‌کنند. مسیری که آغاز شده است باید ادامه داد. باید این فرهنگ و ضرورت را در جامعه جا انداخت. باید برای جوانان زمینه‌های مناسبی فراهم کرد. ظرفیت‌های بسیار خوبی هم داریم.
