ناترازی، قربانی آمارسازی
اما کارشناسان معتقدند ناترازی برق نه تنها به دلیل تحریم بلکه به دلیل ناکارآمدی برخی مسئولان، رکن جدانشدنی از صنعت برق بوده که همواره باعث قطعی شده است و البته مصداق عینی آن قطعی برق چندساعته بی سابقه چند روز اخیر در پایتخت است که بسیاری از شهروندان را در اوج گرما با مشکلات بسیاری روبه رو کرد و خاطره‌ای ناخوشایند در روز‌های پایانی دولت سیزدهم برجاماند. میراث قطعی برق و سهمیه بندی کردن آن برای صنایع که به گفته صاحبنظران ضرر و زیان‌های زیادی را تاکنون به همراه داشته است با وجود اظهارات گاه و بیگاه برخی از مسئولان مبنی بر رفع ناترازی همچنان باقی است؛ هر چند بخش خصوصی با ارائه پیشنهاد‌ها و راهکار‌هایی امیدوار است این معضل را تا پایان ۴ ساله دولت چهاردهم بهبود بخشد.
آمارسازی‌های رفع ناترازی برق، از شایعه تا واقعیت
علی بخشی، رئیس اسبق سندیکای صنعت برق در این باره به آرمان ملی گفت: رفع ناترازی برق در کشور تا کنون به عنوان معضلی ماندگار در دولت‌های مختلف وجود داشته و برخلاف اعلام گاه و بیگاه از سوی برخی افراد همچنان این مشکل وجود دارد، نرخ ناترازی برق در سال گذشته بالغ بر ۱۲ هزار مگاوات بوده است و این رقم هر ساله افزایش می‌یابد و هیچ برنامه ریزی از سوی دولت نیز صورت نگرفته تا نشانی از رفع آن وجود داشته باشد. هر چند راه‌های مختلفی به خصوص از سوی بخش خصوصی در این زمینه ارائه شده است که امیدواریم در دولت چهاردهم به طور جدی به آن پرداخته شود، افزایش ظرفیت تولید برق به ویژه از کانال تجدیدپذیرها از جمله رویکرد‌هایی است که امید بسیاری به رفع ناترازی با استفاده از آن‌ها وجود دارد، چرا که در شرایط فعلی امیدی به نیروگاه‌های حرارتی برای بهبود ناترازی برق نیست، از این رو با رایزنی‌های صورت گرفته بنا بر این بود که حدود ۱۰ هزار مگاوات برق به ظرفیت تولید کشور از محل تجدیدپذیرها، اضافه شود، ولی آنچه تاکنون محقق شده حدود ۱۰۰۰ مگاوات اعلام شده است، از طرف دیگر امید است با کنتور‌های هوشمند میزان مصرف برق را به سمت بهینه شدن پیش ببریم این راهکار به خصوص درباره صنایع انرژی بر و پرمصرف در حال بررسی بیشتر است، علاوه بر این چنانچه بتوانیم به مقوله ترانزیت برق با کشور‌های همسایه را نیز به طور جدی‌تر در اولویت برنامه‌های خود قرار دهیم تا به امر تبدیل ایران به «هاب انرژی» در منطقه کمک کنیم، قطعاً خواهیم توانست چالش ناترازی را حل کنیم.
رفع ناترازی مشروط برق تا پایان ۱۴۰۷
او با اشاره به اینکه پیک مصرف برق در تابستان است گفت: افزایش گرمای هوا باعث رشد مصرف وسایل سرمایشی و افزایش مصرف برق می‌شود، اما کشور‌های همسایه شمالی ایران پیک مصرف برق در فصل زمستان و افزایش مصرف وسایل گرمایشی را دارند، اگر شبکه برق خود را چنین کشور‌هایی مشترک کنیم می‌توانیم برق خود را با جابجایی حجم افزایش مصرف تامین و مشکل را تا حد قابل توجهی کنترل کنیم. رئیس اسبق سندیکای برق کشور اضافه کرد: درباره راه اندازی نیروگاه‌های جدید و یا تعمیر و بازسازی نیروگاه‌های موجود نیز باید گفت که نیاز به زمان زیادی داریم و پروژه‌ای است که حداقل ۳ تا ۴ سال نیاز طول خواهد کشید و اگر دولت چهاردهم در ابتدا کار خود اقدام به عملیات ویژه در این زمینه کند، خواهیم توانست در پایان دوره ۴ ساله به نتایج خوبی دست یابیم و به تراز منطقی تولید و مصرف حاصل می‌شود.
ضرورت بهینه شدن شبکه توزیع برق
بخشی درباره بخش شبکه توزیع توضیح داد: در حین توجه به تامین برق باید در نظر داشت که شبکه‌های توزیع برق باید توسعه پیدا کنند چرا که در برخی از مواقع در نقاطی افزایش تولید داریم، اما ظرفیت مناسب انتقال ایجاد نشده است، بنابراین چنانچه توجه کاملی به این مقوله‌ها شود ناترازی‌ها به حد مناسبی حل خواهد شد. او درباره قطعی‌های گسترده برق در پایتخت به ویژه در روز‌های پایانی دولت سیزدهم گفت: شبکه‌های برق به ویژه در تهران فرسوده هستند، ترکیب این معضل با مشکلات ذکرشده قبلی از جمله عواملی هستند که به خاموشی‌های چندساعته اخیر انجامیده است که البته تاکنون سابقه نداشته است، اما باید گفت که عمر مفید یک شبکه حدود ۶ سال است، اما در حال حاضر بخش‌هایی از شبکه برق تهران را داریم که عمر آن‌ها حدود ۲۰ سال است، این مشکل به ویژه در گرمای شدید و افرایش دستگاه‌های سرمایشی نمی‌توانند برق لازم را در مدار وارد و برق مورد نیاز را تامین کند که در نهایت باعث خاموشی‌های غیرقابل کنترل می‌شود که البته می‌توان با انجام کار‌های کارشناسی و نیرو‌های کارآمد این مشکلات را حل کرد.
مدیریت ناترازی برق به قیمت خاموشی صنعت
بر اساس این گزارش؛ از سال ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۱ فروش برق به بخش خانگی رشد حدود ۴/۶درصدی را تجربه کرده و به ۲۵۵/۹۸ میلیون کیلووات ساعت رسیده است. در نقطه مقابل، فروش برق به صنایع در این بازه زمانی با رشد ۹/۶درصدی به ۵۶۷/۱۱۵میلیون کیلووات ساعت افزایش یافته است. به بیان دیگر، در حالی که فروش برق به صنایع در بازه زمانی ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۹ به‌طور متوسط سالانه رشد ۶/۸ درصدی را ثبت کرده بود، این رقم در سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ به ۹/۳ درصد کاهش یافت. این موضوع نشان می‌دهد که دولت سیزدهم برای کاهش قطعی برق مصارف خانگی در سه‌سال گذشته به کاهش فروش برق به صنایع و در نتیجه قطعی برق آن‌ها روی آورده است. گزارش اخیر «انرژی سولوشن» نمای دیگری از مدیریت ناترازی برق در دولت سیزدهم را نشان می‌دهد. براساس این گزارش، عدم مدیریت مصرف برق در بخش خانگی در فصول گرم سال موجب خاموشی گسترده برق صنایع و لطمه زدن به بخش تولیدی کشور شده است. بررسی خاموشی صنایع در دوره گرم سال نشان می‌دهد که این فشار در سه‌سال اخیر شدت یافته و روند جدیدی آغاز شده است؛ از سال ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۹ در دوره گرم سال به‌طور متوسط ۱۱درصد تقاضای برق صنایع تامین نشده، اما این میزان در سه‌سال اخیر به ۳۸درصد افزایش یافته است.
ضرورت توجه عملی به مدیریت مصرف برق
در ۲۶ فروردین ۱۴۰۳ حمیدرضا صالحی، عضو اتاق ایران، در نشست هیأت نمایندگان اتاق ایران گفت: «هشت‌هزارو ۵۰۰ مگاوات ناترازی برق در کشور داریم که در ۱۰ سال آینده عدد‌ها بیشتر خواهد شد. از طرفی هرساله میزان مصرف برق هم بالاتر می‌رود و اگر فشارافزایی نکنیم وضعیت بدتر می‌شود». کاهش توان تولید را شاید بتوان یکی از مهم‌ترین مشکلات ناترازی انرژی قلمداد کرد، اما وزیر نفت دولت سیزدهم، همواره از راهکار‌های عملیاتی در زمینه جبران ناترازی انرژی سخن به میان آورده، وزیر نیرو نیز در همایش سراسری مدیران نیروگاه‌های کشور در ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۳ از ۱۸۰ برنامه راهبردی برای عبور موفق از اوج بار سال ۱۴۰۳ خبر داد که بخشی از آن توسعه ظرفیت نیروگاهی و افزایش ظرفیت تولید برق، تعمیرات نیروگاهی، توسعه ظرفیت‌های جدید، احداث یا تکمیل خطوط انتقال و پست‌های مورد نیاز، فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی و... است. این برنامه‌ها در حالی اعلام شده که همواره بر پویش با انرژی، که بر مدیریت مصرف پافشاری می‌کند، تاکید شده است.
زیان میلیاردی صنایع از قطعی برق
طبق تحقیقات معاونت پژوهشی انجمن ساتکا، زیان ناشی از قطعی برق در صنایع مختلف، از جمله فولاد، پتروشیمی و سیمان متفاوت است. به‌طور میانگین، زیان هر کیلووات قطعی برق بین ۵/۱ تا ۲یورو برآورد شده است. در ایران، این زیان بین ۷هزار تا ۶۳هزار تومان برای هر کیلووات متغیر است. آنگونه که حمیدرضا صالحی، عضو کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران مطرح کرده، برآورد‌های صنایع پتروشیمی، فولادی و سیمانی نشان می‌دهد که عدم‌النفع آن‌ها از قطعی برق بالغ بر ۴ تا ۵میلیارد دلار است، اما به‌طور خاص، صنعت فولاد با عدم‌النفع ۳میلیارد دلاری مواجه است. به گفته صالحی، صنایع کشور در تابستان با چالش قطعی برق و در زمستان با قطعی گاز روبه‌رو هستند. این وضعیت ناشی از ناترازی‌های موجود در بخش برق و گاز است که منجر به تصمیم‌گیری برای کاهش مصرف انرژی صنایع و انتقال آن به بخش خانگی شده است. برخی شهرک‌ها و واحد‌های صنعتی با قطعی برق برنامه‌ریزی شده مواجه‌اند.
