نسخه اعراب برای تحقق افسانه اقتصاد غیرنفتی

روابط اقتصادی بین پادشاهی‌های خلیج فارس و کشور‌های آسیایی به سرعت در حال پیشروی است. اما تعاملشان در قاب مشارکت ها، همکاری در حوزه دفاعی کم رنگ‌تر است. با این حال غرفه‌های درخشان نمایشگاه‌های دفاعی پایتخت‌های خلیج فارس اکنون میزبان بسیاری از شرکت‌های آسیایی به ویژه چین است. عربستان سعودی و امارات متحده عربی در حال امضای چندین قرارداد صنایع دفاعی با کشور‌های آسیایی برای تقویت توانایی‌های ملی در زمینه تولید تسلیحات و مهمات هستند. همکاری در زمینه فناوری‌های دفاعی و هوش مصنوعی نیز در حال حاضر یک واقعیت است.

علاوه بر این، مانور‌های نظامی مشترک بین کشور‌های عربی خلیج فارس و کشور‌های آسیایی، به ویژه در حوزه دریایی، از نظر تعداد و فراوانی در حال افزایش است و در بسیاری از مانور‌ها چین نقشی برجسته دارد. با این حال، پادشاهی‌های خلیج فارس تسلیحات اندکی از چین خریداری می‌کنند، به طوری که شرکت‌های آمریکایی و غربی همچنان در قیاس با شرکت‌های آسیایی در تدارکات دفاعی پیشرو هستند. تصمیم پادشاهی‌های خلیج فارس در این باره بیش از همه بر اساس سیاست و استراتژی است. از یک سو، عربستان سعودی و امارات متحده عربی به دنبال ایجاد صنایع دفاع ملی بومی و ارتقای پدافند هوایی با توجه به افزایش تهدیدات هستند. از سوی دیگر، آن‌ها نمی‌خواهند زرادخانه خود را با تسلیحاتی پر کنند که قابل ادغام با سیستم‌های ایالات متحده و ناتو نیست. با توجه به این شرایط، خرید تسلیحاتی امارات و عربستان سعودی از چین، بر پدافند هوایی (پهپادها، موشک‌ها) متمرکز است.

به نوشته موسسه مطالعاتی ispionline از اواسط دهه ۲۰۱۰، امارات متحده عربی و تا حدی عربستان سعودی، در چارچوب فرایند متنوع سازی اقتصادشان، قرارداد‌های صنایع دفاعی بسیاری را با شرکت‌های آسیایی از چین، هند گرفته تا اندونزی و مالزی امضا کردند. چنین قراداد‌هایی بیش از همه به فن آوری‌های پهپادی مرتبط است، اما حوزه‌های دریایی و زمینی را نیز شامل می‌شود. هدف این است که ظرفیت‌های ملی در تولید و نگهداری تسلیحات و در عین حال تقویت بخش غیرنفتی شکل گیرد. در سال ۲۰۱۷ پادشاهی سعودی قراردادی را با چین برای ایجاد تاسیسات تولید پهپاد در عربستان سعودی امضا کرد. در سال ۲۰۱۵، کارخانه‌های کشتی سازی ابوظبی و هند، توافقی را با هدف ساخت کشتی‌های دریایی، از جمله ناوچه‌ها و ناوشکن‌ها امضا کردند. در سال ۲۰۲۰، گروه بین‌المللی طلایی امارات و گروه صنایع شمالی چین (NORINCO) آزمایشگاه نوآوری علم و فناوری چین و امارات (CEST) را راه‌اندازی کردند، یک پروژه مشترک با تمرکز بر تحقیق و توسعه در زمینه هواپیما‌های بدون سرنشین. در سال ۲۰۲۳، شرکت اماراتی CARACAL، سازنده اسلحه‌های کوچک بخشی از کنگلومرا ملی EDGE، قراردادی را با شرکت مالزیایی Ketech Asia برای تولید و فروش مجدد تفنگ‌های تهاجمی تاکتیکی در حمایت از الزامات نیرو‌های مسلح سلطنتی مالزی امضا کرد. در سال ۲۰۲۳، EDGE همچنین تفاهم نامه‌ای را با شرکت هندوستان هوانوردی هند (HAL) امضا کرد تا در طراحی و توسعه مشترک سامانه‌های موشکی و پهپاد‌ها همکاری کند. در سال ۲۰۲۴، EDGE و شرکت دفاعی دولتی اندونزی PT Pindad بر سر قراردادی ۲۷ میلیون دلاری برای تامین خط تولید مهمات به توافق رسیدند: تولید در سال ۲۰۲۶ آغاز خواهد شد و در تاسیسات اندونزی مستقر خواهد شد.

چین در نمایشگاه‌های دفاعی خلیج فارس می‌درخشد؛، اما صادرات تسلیحات به شورای همکاری خلیج فارس همچنان پایین است. از اواسط دهه ۲۰۱۰، پادشاهی‌های خلیج فارس خرید پهپاد‌ها و موشک‌های مسلح چینی را آغاز کردند. پدافند هوایی همچنان در کانون توجه قرار دارد (پهپاد‌های چینی که در صحنه درگیری‌های یمن و لیبی نیز مستقر شده اند)، در حالی که در حوزه‌های زمینی و دریایی دارایی‌های زیادی خریداری نمی‌شود. در سال‌های اخیر، حضور شرکت‌های چینی در نمایشگاه‌های دفاعی در خلیج‌فارس قطعاً از نظر تعداد افزایش یافته است. غرفه‌های چینی اغلب بزرگتر از غرفه‌های آمریکایی هستند. با این وجود، این مقوله به افزایش فروش تسلیحات چینی به عربستان سعودی و امارات منجر نشده است. در نسخه ۲۰۲۳ IDEX، نمایشگاه بین المللی دفاع در ابوظبی، پکن با ده‌ها شرکت حضور داشت. در کنفرانس سیستم‌های بدون سرنشین ۲۰۲۴ در ابوظبی (UMEX)، چین دومین ایالت بزرگ، پس از امارات متحده عربی و پیش از ایالات متحده، از نظر فضای نمایشگاهی بود که شرکت‌های آن را به خود اختصاص داده: بیش از ۵۰ شرکت در فهرست قرار گرفتند. در نمایشگاه دفاع جهانی عربستان سعودی ۲۰۲۴، فضای زمین چین به ۴.۶۶۸ متر مربع رسید که بزرگترین نمایشگاه و بزرگتر از ایالات متحده (۳.۳۳۵ متر مربع) است. با این حال، پکن - که پهپاد‌های مسلح Wing Loong را به نمایش گذاشت و برای اولین بار، نمایش هوایی را انجام داد و ۳۶ شرکت را علیه بیش از ۱۰۰ شرکت حاضر در واشنگتن فهرست کرد.

اعداد واقعیتی را روشن می‌کنند که بسیار متفاوت از تصورات است. طبق گزارش SIPRI، عربستان سعودی بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰، ۲۴۵ میلیون دلار تسلیحات از چین وارد کرده، در مقابل بیش از ۱۹ میلیارد دلار از آمریکا وارد شده است. از سال ۲۰۱۷، ریاض پهپاد‌های مسلح چینی وینگ لونگ را خریداری می‌کند. رسانه‌ها گزارش دادند که در سال ۲۰۲۲ عربستان سعودی قرارداد‌های تسلیحاتی ۴ میلیارد دلاری با چین امضا کرد که شامل پهپاد‌های مسلح و موشک‌های بالستیک بود. برای عربستان سعودی و امارات متحده عربی، مشارکت با شرکت‌های آسیایی، تلاش‌های صنعت دفاع ملی را ارتقا می‌دهد. هدف دستیابی به بومی سازی بیشتر در تولید تسلیحات و مهمات برای تقویت بخش غیرنفتی و در عین حال حمایت از "خود مختاری دفاعی" برای سخت افزار (تسلیحات) و همچنین در حوزه نرم افزار است. بنابراین، سرمایه‌گذاری‌های پادشاهی‌های خلیج فارس با شرکت‌های دفاعی آسیایی با هدف نهایی «چشم‌انداز» ساخت ابزار‌ها و قابلیت‌های ملی، همچنین در حوزه دفاعی، مطابقت دارد. در عوض، تدارکات دفاعی داستان متفاوتی است. تعداد محدود تسلیحاتی که عربستان سعودی و امارات از کشور‌های آسیایی وارد می‌کنند - اگرچه در حال افزایش است، یک منطق سیاسی و استراتژیک را آشکار می‌کند. مطمئناً ابوظبی و ریاض در حال خرید پهپاد‌ها و موشک‌های چینی هستند تا «ابزار‌های دفاع هوایی» خود را بیشتر کنند. این گروهاز چنین اهرمی برای تحت فشار قرار دادن ایالات متحده نیز استفاده می‌کنند تا بدین طریق تضمین‌های امنیتی مکتوب در مورد دفاع متقابل را به دست بیاورند. امارات متحده عربی حتی اولین مانور هوایی خود را به عنوان اولین کشور عربی حاشیه خلیج فارس با در آگوست ۲۰۲۳ در سین کیانگ انجام داد، در حالی که روسای نیروی هوایی آن‌ها در آوریل ۲۰۲۴ در پکن برای گفتگو در مورد همکاری بیشتر دیدار کردند. با این حال، شکاف وارداتی سلطنت‌های خلیج‌فارس بین تسلیحات ایالات متحده، غرب و تسلیحات چینی نشان می‌دهد که کشور‌های عرب می‌دانند که تنوع بیش از حد در حوزه تسلیحاتی، روند دفاعی جاری با ایالات متحده را مختل می‌کند. چیزی که جایگاه کلی دفاعی آن‌ها در مقابل تهدید‌های خارجی را تضعیف خواهد کرد.

در چنین تصویری، زمان ادغام تجهیزات دفاعی ایالات متحده (به طور کلی اعضای ناتو) و پادشاهی‌های خلیج فارس تعیین کننده است. ژنرال مایکل اریک کوریلا، فرمانده سنتکام در سال ۲۰۲۳ به صراحت اعلام کرد که چالش آمریکا پیشبرد فرایند ادغام تسلیحاتی با کشور‌های شورای همکاری خلیج فارس است - در نتیجه امکان همکاری مشترک میان پادشاهی‌ها با چین است. از منظراو این یک مسابقه است. برای پادشاهی‌های خلیج فارس، بعد دفاعی تنوع اقتصادی مستلزم اقدام متعادل کننده دقیق بین ایالات متحده و چین است، به ویژه از زمانی که رقابت تکنولوژیک آمریکا و چین سیستماتیک شده است. با این حال، این یک واقعیت (چند قطبی) است که عربستان سعودی، امارات متحده عربی و سایر پادشاهی‌ها یاد گرفته‌اند که به خوبی از آن عبور کنند. با آگاهی از اینکه نمی‌توانند از آسیا و به ویژه چین برای پروژه‌های اقتصادی پس از نفت جدا شوند. امارات متحده عربی در مورد تدارکات دفاعی از شرق روی پدافند هوایی نیز تمرکز کرده است. از اواسط دهه ۲۰۱۰، این پادشاهی چند راکت انداز را از چین و کره جنوبی خریداری کرده است. در جریان سفر دولتی محمد بن زاید آل نهیان، رئیس جمهور محمد بن زاید آل نهیان در سئول در اواخر ماه مه، امارات متحده عربی و کره جنوبی اعلام کردند که انتظار می‌رود همه تعرفه‌ها بر صادرات تسلیحات کره جنوبی حذف شود، همانطور که در مورد توافقنامه مشارکت اقتصادی جامع (CEPA) در سال ۲۰۲۳ توافق شد.