مشتری از ایران، عمل در عُمان!

تب جراحی‌های نامتعارفِ زیبایی در سال‌های اخیر تا حدی در جهان و ازجمله در ایران بالا گرفته که دیگر نگران‌کننده شده است. تغییر شکل گوش‌ها به شکل گوش حیوانات، دو تکه کردن زبان، کاشت نگین در چشم و تغییر دائمی رنگ چشم‌ها تعدادی از این جراحی‌ها هستند که هواداران کمی هم ندارند.

از بین این جراحی‌ها، عمل تغییر دائمی رنگ چشم‌ها در ایران تا جایی پیش رفت که وزارت بهداشت امسال ورود کرد و انجام این جراحی با هدف زیبایی را ممنوع اعلام کرد. اما این ممنوعیت هم عطش متقاضیان و نیز سودجویان را فروکش نکرده و برخی کلینیک‌ها با وجود غیر قانونی بودن، هنوز آن را انجام می‌دهند. تعدادی از کلینیک‌ها نیز این کار را در خاک کشور‌های حاشیه خلیج فارس ازجمله عمان انجام می‌دهند تا هم از دردسر‌های قانون کشورمان راحت باشند و هم سود بیشتری به جیب بزنند.

تغییر رنگ چشم‌ها در حالی در ایران طرفداران زیادی پیدا کرده که هم از نظر خود مراجعین و چشم‌پزشک‌ها عمل بسیار گرانی محسوب می‌شود و هم عوارض و آسیب‌های فراوانی دارد که حتی می‌تواند کار فرد را به پیوند قرنیه بکشاند.

فقط این افراد مجاز هستند که عمل کنند
تغییر رنگ چشم‌ها هرچند به تازگی بر سر زبان‌ها افتاده، اما عمل جدیدی نیست و از سال‌ها پیش در دنیا و ایران متداول بوده است. عمل‌های متداولی که با روشن شدن عوارض و باگ‌هایی که داشته‌اند، به تدریج منسوخ شدند و البته در این روش‌ها رنگ چشم‌ها نیز برای همیشه تغییر نمی‌کرد. اما در متد‌های جدیدی که رایج شده، هم رنگ چشم‌ها برای همیشه تغییر می‌کند و هم عوارض متعددی در پی دارد.

به گفته متخصصان، احتمال التهاب چشم، عفونت قرنیه، آب مروارید، کاهش دید و حتی پیوند قرنیه از عوارض عمل تغییر رنگ چشم برای افراد سالم است؛ بنابراین هنوز پشتوانه محکم علمی برای انجام این عمل برای افراد دارای چشم‌های سالم وجود ندارد.

این عمل درحال‌حاضر فقط به افرادی توصیه می‌شود که رنگ چشم‌هایشان به دلیل ضربه خوردن، التهاب یا عفونت تغییر کرده، یا یک چشم آن‌ها رنگ طبیعی دارد و چشم دیگرشان سفید است یا رنگِ یک یا هردو چشم‌شان به دلیل برخی بیماری‌های ژنتیکی و مادرزادی غیرطبیعی است.

دکتر فرهاد نجات، جراح و متخصص چشم و عضو انجمن جراحان چشم اتحادیه اروپا می‌گوید: تازه این عوارضی که الان مشخص شده و می‌شناسیم، برای کوتاه‌مدت است و در بلندمدت معلوم نیست چه اتفاقات دیگری برای چشم‌ها رخ دهد.

این جراح چشم درباره اشکالات متد‌های رایج می‌گوید: روش‌های موجود دو ایراد دارند؛ یکی این که خطرات و عوارضی برای چشم دارند و ایراد دوم این است که برگشت‌ناپذیر است. متاسفانه مراجعه‌کننده‌ای بود که به خاطر نارضایتی از رنگ چشم‌هایش اقدام به خودکشی کرد و الان هم دارو‌های اعصاب و روان مصرف می‌کند. علتش هم این بود که این خانم ۲۷ ساله رنگ سبز روشن را برای چشم‌هایش انتخاب کرد و بعد از یک سال همه جا مراجعه کرد تا آن رنگ را پاک (Remove) کند، اما فقط توانست کمرنگش کند.

دکتر نجات می‌گوید: موضوع این است که خیلی‌ها به دلیل تنوع‌طلبی، به مرور زمان از آن رنگ خسته می‌شوند. حالا یا خودشان خسته می‌شوند یا تحت تاثیر و القای حرف‌های همسر، دوستان و ... قرار می‌گیرند که می‌گویند «رنگ قبلی بهتر بود»، رنگ چشم‌های خودت قشنگ‌تر بود». این باعث می‌شود که فرد مراجعه کند تا رنگ قبلی چشم‌هایش را برگرداند. اما متاسفانه دیگر شدنی نیست. ما در پزشکی خیلی جراحی‌ها را داریم که اگر بیمار راضی نباشد، تغییر قابل انجام است، اما در جراحی‌های تغییر رنگ چشم، برگشتی در کار نیست.

دکتر نجات به عنوان جراح چشم درباره عوارض عمل تغییر رنگ چشم می‌گوید: همه مطالعات حیوانی و انسانی که درباره روش‌های موجودِ عمل تغییر رنگ چشم انجام شده، کوتاه‌مدت است و ما نمی‌دانیم بعد از ۵ سال چه اتفاقی برای قرنیه و شبکیه این افراد رخ می‌دهد. ما نمی‌دانیم در شرایط ضربه چه اتفاق ناگواری ممکن است برای این افراد رخ بدهد. مثلا اگر پشت فرمان نشسته باشیم و تصادف کنیم و ایربگ خودرو باز شود و به چشم ضربه بزند، ماده رنگی وارد چشم می‌شود و می‌تواند برای چشم کاملا سمی باشد.

پیامد دیگر، مختل شدن کار Iris Check (تشخیص هویت از طریق عنبیه) است. دکتر نجات در این زمینه می‌گوید: الان دیگر برای کنترل پاسپورت و ... با اثر انگشت کاری ندارند و عنبیه فرد را چک می‌کنند. اگر شما چشم خود را رنگ کنید و مثلا قبلا دوبی رفته باشید، این بار که بخواهید بروید، قطعا آنجا دچار مشکل می‌شوید. چون آن‌ها هویت قبلی شما را دارند.

این جراح چشم به یک پیامد مهم‌تر این عمل اشاره می‌کند و می‌گوید: ایراد مهم‌تر این است که یک فرد در ۲۰ سالگی اقدام به جراحی تغییر رنگ چشم می‌کند، اما در ۴۰ سالگی مبتلا به دیابت یا فشار خون می‌شود. ما برای کنترل بیماری در این افراد باید هر ۶ ماه در چشم‌شان قطره بریزیم، مردمک‌هایشان را باز کنیم و داخل چشم‌ها را پشت دستگاهِ معاینه ببینیم. کسانی که چشم‌های خود را رنگی می‌کنند، دیگر آن قسمت حالت نرمال ندارد و وقتی در تاریکی قرار می‌گیرند، سوراخ مردمک چشم‌هایشان گشاد نمی‌شود و نمی‌توان داخل چشم‌هایشان را دید و معاینه کرد. درواقع معاینات دوره‌ای بیماری‌های مختلف مثل قند خون، فشار خون و روماتیسم و هر بیماری دیگری که بتواند شبکیه چشم را متاثر کند، کلا در این افراد مختل می‌شود. متاسفانه این موارد به مراجعین گفته نمی‌شود و آن‌ها هم که آگاهی ندارند.

دکتر نجات ادامه می‌دهد: این افراد موقع عمل آب مروارید هم دچار مشکل خواهند شد. در این عمل، ما مردمک چشم‌ها را گشاد می‌کنیم که بتوانیم لنز طبیعی را خارج کنیم و لنز مصنوعی را داخل چشم‌ها بکاریم. در این مورد هم این رنگ جلوی دید میکروسکوپی ما را می‌گیرد. چون این رنگ فیکس شده و بزرگ و کوچک نمی‌شود و اجازه دیدِ قسمت‌های عمقی کره چشم‌ها را به ما نمی‌دهد.

با وجود این همه عوارض، خیلی از کلینیک‌ها، اما بر انجام این عمل اصرار دارند و پول‌های خوبی هم به جیب می‌زنند. بعضی از آن‌ها حتی هزینه را به دلار می‌گیرند. یکی از این کلینیک‌ها که وابسته به یکی از مراکز بسیار معروف و معتبر چشم‌پزشکی در تهران است، می‌گوید:، چون این عمل از امسال در ایران غیر قانونی شده، ما آن را در کشور عمان انجام می‌دهیم. درضمن دستگاه‌های ما در عمان پیشرفته‌ترند. هزینه عمل هم ۵ هزار دلار است. البته اگر مشتری تک‌رنگ انتخاب کند، ۵ هزار دلار و اگر رنگ ترکیبی باشد، ۶ هزار دلار قیمت دارد.

این کلینیک حتی بلیت پرواز و هتل را هم خودش بر عهده می‌گیرد و البته با هزینه مشتری. متصدی کلینیک می‌گوید: ما نزدیک‌ترین هتل‌ها به کلینیک را به شما معرفی می‌کنیم و حتی ماشین می‌فرستیم که شما را از هتل تا کلینیک بیاورند و برعکس. درضمن این عمل ۱۰ تا ۱۵ دقیقه بیشتر طول نمی‌کشد و جزو عمل‌های راحت است.

متصدی این کلینیک در پاسخ به این که دیابت و سن مشکلی پیش نمی‌آورد، می‌گوید: دیابت و فشار خون که اصلا مشکلی ندارد. سن هم هیچ تاثیری ندارد. ما مراجعه‌کننده ۶۴ ساله هم داشتیم که می‌خواست رنگ چشمش را تغییر بدهد!

عملی غیر قانونی که همچنان انجام می‌شود/ از لنز‌های رنگی موقت استفاده کنید
دکتر نجات می‌گوید: جالب است که معاونت درمان وزارت بهداشت این عمل را از خرداد امسال ممنوع کرده، اما در حال حاضر در برخی کلینیک‌ها دارد انجام می‌شود و جزو عمل‌های زیرزمینی هم نیست. البته اگر کسی از پزشک یا کلینیک شکایت کند، قابل پیگیری است. عدد‌هایی هم که کلینیک‌ها می‌گیرند، غیرواقعی و عجیب و غریب است. درواقع تعرفه‌ای که از افراد دریافت می‌کنند، تنها ۱۰ درصدش برای سودآوری‌شان کافی است، اما چون تب عمل‌های زیبایی در جامعه بالا است و مردم هم آگاهی کافی ندارند، نتیجه این می‌شود که فرد یک عدد بسیار بزرگی را هزینه می‌کند و خود را هم در معرض بیماری‌های چشمی قرار می‌دهد.

به گفته این جراح چشم، این عمل ریسک بالایی دارد و اصلا نمی‌ارزد. لااقل الان نمی‌ارزد. ممکن است در آینده روش‌های برگشت‌پذیر، رنگ‌هایی که در درازمدت به چشم آسیب نمی‌زند و قابل شستشو و خارج کردن است، بیاید. آن وقت قضایا فرق می‌کند. اما الان اگر کسی تمایل دارد تغییر رنگ چشم را تجربه کند، همین لنز‌های تماسی زیبایی موقت مطمئن‌تر و ایمن‌تر است. البته آن هم با نظر چشم‌پزشک. مثلا کسی که چشم‌های خیلی خشکی دارد، بهتر است که لنز موقت هم استفاده نکند.

عضو انجمن جراحان چشم اتحادیه اروپا تاکید می‌کند که یک جفت چشم با رنگ طبیعی خیلی بهتر از چشم‌هایی است که در آینده صاحب خود را گرفتار کند. این را، چون در آینده هوش مصنوعی و تکنولوژی پیشرفت بیشتری می‌کنند و بسیاری از کار‌ها با آیریس چک (Iris Check) انجام خواهد شد و این رنگ‌ها هم که قابل برگشت نیست. خود کمپانی‌ها هم ادعا ندارند که برگشتی در کار خواهد بود. بعید می‌دانم این موارد به مراجعین گفته شود. فقط کار خود را تبلیغ می‌کنند و هزینه را می‌گویند و مردم هم هزینه را هر طور هست، فراهم می‌کنند و می‌پردازند.

عوارض جبران‌ناپذیر این عمل/ این تب بین اروپایی‌ها هم بالا است
تب جراحی تغییر رنگ چشم مختص ایران نیست و در کشور‌های اروپایی نیز طرفداران خود را دارد. دکتر نجات می‌گوید: این طور نیست که فکر کنیم این عمل فقط در کشور‌های در حال توسعه طرفدار دارد. در کشور‌های اروپایی به خصوص اروپای غربی مثل اسپانیا هم هواخواهان زیادی دارد.

این جراح چشم می‌گوید: همان طور که در ایران و سایر کشور‌های آسیایی برای تغییر رنگ چشم از قهوه‌ای تیره و سیاه به آبی و سبز و سایر رنگ‌های روشن اقدام می‌کنند، آنجا هم دوست دارند چشم‌ها و حتی رنگ مو‌ها را تیره کنند. خیلی‌ها آنجا چشم‌ها را سیاه می‌کنند و نه حتی قهوه‌ای. واقعا طرفداران زیادی دارد. اتفاقا آنجا هم عدد‌ها و رقم‌ها خیلی بالا و غیرمنطقی است.

او می‌گوید: البته در اروپا بیشتر سلبریتی‌ها این عمل را انجام می‌دهند. مثلا طرف مجری تلویزیون است، یا خواننده است، یا هنرپیشه. افراد عادی معمولا این عمل را انجام نمی‌دهند. قصد ندارم این عمل را برای سلبریتی‌ها توجیه کنم. منظورم این است که این عمل ممکن است در راستای پیشرفت بیزینس آن سلبریتی باشد. اما پشت ِ کارِ فرد معمولی منطقی وجود ندارد.

رنگ چشم شرقی‌ها کاملا اروپایی از آب درنمی‌آید
دکتر نجات درباره متد‌های متداول تغییر رنگ چشم می‌گوید: این جراحی در حال حاضر چند روش دارد؛ در یک روش که از ۱۰ – ۱۲ سال قبل رایج بوده، یک ماده رنگی را داخل و روی قسمت رنگی چشم می‌کاشتند. این روش خیلی پرعارضه بود و در چندین مورد، فشار چشم و گلوکوم و نابینایی هم داد و به همین دلایل منسوخ شد. روش رایج فعلی این طور است که وسطِ ضخامتِ لایه قُدامی چشم که لایه‌ای شفاف و بی‌رنگ است و نیم میلی متر هم بیشتر ضخامت ندارد را با لیزر یا چاقوی مخصوص باز می‌کنند و آن ماده رنگی را داخل آن ضخامت اضافه می‌کنند که نه داخل چشم برود و نه بیرون بریزد. ولی چون این بافت زنده است و دائم در آن متابولیسم اتفاق می‌افتد، به مرور آن رنگ - بسته به نوع و غلظت رنگ - کمرنگ می‌شود، ولی این طور نیست که کاملا برطرف شود. این رنگ برای همیشه می‌ماند.

این جراح چشم می‌گوید: معمولا رنگ را غلیظ‌تر درست می‌کنند؛ ۴ – ۵ ویال دارند که با ترکیب کردن آن‌ها معمولا به رنگ مورد نظر می‌رسند. ولی چون چشم ما شرقی‌ها یک بیس تیره دارد، طبیعتا به روشنیِ چشم‌های اروپایی در نمی‌آید.