دستکاری‌های دردسر ساز
تب عمل‌های زیبایی در سال‌های اخیر نه‌تنها فروکش نکرده بلکه آنقدر گسترده شده که نوجوانان هم علاقه دارند دستی به سر و روی خود بکشند و به قولی چهره‌شان را تغییر دهند. متخصصان حوزه زیبایی هشدار می‌دهند که انجام عمل‌های زیبایی به زیر ١٤سال رسیده و این خطر بزرگی برای نسل‌های بعدی به شمار می‌رود. ماجرا اینجاست که تمایل به انجام این تغییرات می‌تواند چهره طبیعی بچه‌ها را در آینده تغییر دهد. از سوی دیگر دوران نوجوانی، زمان تغییر استخوان‌بندی اعضای بدن است و این احتمال وجود دارد که این تغییرات چهره تا رسیدن به دوران جوانی تا حدودی تغییر کند.
مهرسا هنوز به ١٦سال هم نرسیده، اما هر روز جلوی آینه می‌ایستد و از بینی‌اش شکایت می‌کند. می‌گوید بینی‌اش بزرگ شده و خجالت می‌کشد با دوستانش معاشرت کند. هرچقدر مادر می‌خواهد او را قانع کند که این اتفاق در دوران نوجوانی طبیعی است نتیجه‌ای نمی‌گیرد و اصرارهای مداوم او سبب می‌شود که مادر به‌رغم میل باطنی‌اش اجازه عمل جراحی بینی را به او بدهد.
این قصه فقط مربوط به مهرسا نیست و موضوعی است که بسیاری از خانواده‌هایی که دخترانِ نوجوان و جوان دارند، با آن دست‌به‌گریبان هستند. کمااینکه دو ماه پیش جامعه جراحان هشدار دادند که تمایل به انجام عمل‌های زیبایی در بین نوجوانان ١٤تا ١٨سال افزایش پیدا کرده است. موضوعی که انجمن جراحان پلاستیک و زیبایی نیز آن را تأیید کرد و هشدار داد که این اتفاق می‌تواند برای نوجوانان، عواقب بدی را به همراه داشته باشد. کاهش سن «جراحی‌های زیبایی» به ۱۴ سال و افزایش تقاضای این اعمال در مردان و حتی کهنسالان، حاکی از آن است که این جراحی‌ها امروز دیگر جنبه «درمانی» ندارند و همین موضوع هم عرصه را برای تاخت‌وتاز شیادان سلامت و به جیب زدن پول‌های کلان و البته ایجاد عوارض جبران‌ناپذیر، فراهم
کرده است.
در همین راستا، ابراهیم رزم‌پا، عضو هیأت مدیره انجمن علمی راینولوژی ایران، به «شهروند» می‌گوید: «نمی‌توان آمار دقیق داد که چه تعداد انجام عمل‌های زیبایی برای افراد ١٤تا ١٨سال انجام شده اما آنچه مسلم است، این است که تمایل به انجام این عمل‌ها به‌شدت افزایش داشته است. نکته مهم این است که در گذشته سن موردتأیید برای انجام عمل جراحی ۱۸ سالگی بود؛ اما امروزه به لحاظ علمی این سن کاهش یافته و دختران از ۱۴ سالگی و پسران پس از ۱۶ سالگی شرایط عمل را دارند؛ هرچند که سن، تنها یک فاکتور است و عوامل دیگری همچون رشد سنی، جسمی، روانی و تکامل روحی و شخصیتی و... نیز در این زمینه تأثیرگذار هستند.»
جراحی زیر ۱۸ سال با رضایت کتبی والدین
وی در ادامه صحبت‌هایش به این موضوع اشاره می‌کند که براساس قوانین، این اعمال در افراد زیر ۱۸ سال با رضایت کتبی والدین آنها انجام می‌شود و پزشکان نیز باید به این نکته توجه داشته باشند؛ چراکه اگر جراحی، عوارضی به همراه داشته و بدون اطلاع خانواده آن فرد انجام شده باشد، مشکلاتی را برای جراحان خواهد داشت که باید پاسخگوی وابستگان و خانواده افراد باشند. در مراکز مجاز نیز این نکته موردتوجه قرار می‌گیرد، اما در مراکز غیرمجاز بدون رضایت نیز انجام می‌شود که با رعایت این نکته می‌توان میزان این عمل‌ها را بسیار کنترل کرد.
عمل های زیبایی برای همه نوجوانان انجام نمی شود
نجات حسینی، نایب‌رئیس انجمن فوق‌تخصصی جراحی زیبایی و پلاستیک، نیز در گفت‌وگو با «شهروند» با اشاره به اینکه از نظر علمی، اعمال جراحی بینی را از ١٣تا ١٤سالگی می‌توان انجام داد، می‌گوید: «برای پزشک حاذقی که سال‌ها در این خصوص درس خوانده انجام عمل‌های زیبایی قابل انجام است، اما نه اینکه برای همه بچه‌ها بتوان انجام داد. انجام این عمل‌ها نیاز به شرایط ویژه دارد مثلا کسی که شکاف لب و بینی دارد و چهره‌اش کمی از هم پاشیده است، یا نوجوانی که زائده‌ای در صورتش دارد و این موضوع سبب شده که اعتمادبه‌نفسش پایین بیاید کاندیدای عمل جراحی است نه اینکه هر نوجوانی در ١٥یا ١٦سالگی تصمیم بگیرد که بینی یا پوست صورتش را عمل کند.»
او معتقد است که شکل بینی هر فردی مختص خود اوست و بیشترین تأثیر را در فرم بینی ژنتیک ایفا می‌کند اصولا فرم بینی و چهره بچه‌ها به پدر و مادر می‌رود، اما گاهی بزرگی بینی به‌دلیل وجود لوزه سوم در بچه‌ها اتفاق می‌افتد. این گروه از بچه‌ها بینی‌های کشیده‌تری دارند چراکه دم و بازدم را به راحتی نمی‌توانند با بینی خود انجام دهند، اما از سوی دیگر تنفس و تمرینات هوازی نیز ممکن است در طولانی‌مدت باعث بزرگ شدن حفره‌های بینی شود. این اتفاق در نوجوانانی که ورزش حرفه‌ای می‌کنند بیشتر اتفاق می‌افتد، چراکه ماهیچه‌هایشان تحت فشار قرار می‌گیرد و در بلندمدت منبسط می‌شود.
حسینی به این موضوع اشاره می‌کند که فرم بینی هر فردی قطعا با چهره او همخوانی دارد و پس از دوران بلوغ تغییراتی در فرم و اندازه بینی اتفاق می‌افتد، به همین دلیل نباید با شروع علائم بلوغ، به فکر تغییر چهره بود، چراکه تا ١٨یا ٢٠سالگی امکان تغییرات استخوان‌ها و عضلات وجود دارد و انجام عمل جراحی درصورت، یک واکنش هیجانی به شمار می‌رود. او با اشاره به اینکه فضای مسموم مجازی عامل تحریک‌کننده‌ای برای انجام عمل‌های زیبایی به شمار می‌رود، ادامه می‌دهد: «برخی از این تبلیغات فریبکاری است و سبب می‌شود که بچه‌ها با خانواده‌ها درگیر شوند و اصرار داشته باشند که حتما عمل جراحی را که اصولا هم عمل بینی است، انجام دهند. در بیشتر مواقع هم خانواده‌ها نمی‌توانند در برابر اصرار بچه‌ها مقاومت کنند و به همین دلیل تن به انجام عمل زیبایی بچه‌ها می‌دهند و این اتفاق ناخوشایندی است، چراکه بچه‌ها از درس و کنکور عقب می‌افتند.»
او که به افزایش دلالی‌ها در حوزه عمل‌های زیبایی تأکید دارد، ادامه می‌دهد: «متأسفانه ورود افراد غیرمتخصص به حیطه عمل‌های زیبایی سبب شده که آمار انجام عمل‌های زیبایی افزایشی باشد، زیرا برخی از جراحان عمومی که تخصصی هم در انجام عمل‌های زیبایی ندارند مدام در شبکه‌های مجازی تبلیغ کرده و بچه‌ها را ترغیب به انجام این عمل‌ها می‌کنند. آنها شاید دستمزدهای کمتری هم بگیرند، اما معضل اینجاست که قانون باید جلوی این ماجرا را بگیرد . به این معنا که فضا را برای پزشکان غیرمتخصص که وارد این حیطه شده‌اند، مهیا نکند تا به این فریبکاری ادامه دهند، هرچند که وزارت بهداشت نیز به‌دنبال این است که این قانون اصلاح شود. در این شیوه وزارتخانه به‌دنبال آن است تا همین پزشکان معدودی را هم که وارد این حیطه شده و دست به کلاهبرداری می‌زنند، شناسایی و با آنها برخورد کند، چراکه هم‌اکنون در برخی از کلینیک‌ها حتی پزشک هم عمل زیبایی را انجام نمی‌دهد و انجام عمل جراحی که به ظرافت و علم بالایی نیاز دارد توسط تکنیسین‌ها انجام می‌شود.»
در این میان به اعتقاد کارشناسان عامل دیگری نیز در افزایش آمارهای عمل‌های بینی مؤثر است. حسین روزبهانی، استاد دانشگاه و دکترای روان‌شناسی بالینی، به «شهروند» می‌گوید: «در جامعه کنونی ما از کودکی الگوها و قهرمان نامناسب برای کودکان درنظر گرفته شده است و وقتی الگوی نامناسبی در ذهن کودک جای می‌گیرد، همین امر باعث می‌شود تا این الگوها در سنین بالاتر هم برای وی وجود داشته باشد.»
روزبهانی به این موضوع اشاره می‌کند که کودک تا ٧سال هر آنچه می‌بیند، باور می‌کند. به همین دلیل انتخاب الگوهای مناسب می‌تواند راه انتخاب‌های اشتباه را در دوران نوجوانی برای نوجوان ببندد. درواقع می‌توانیم بگوییم دلیل اصرار نوجوان به انجام عمل‌های زیبایی، باورهای اشتباه است که از متن فیلم‌ها، انیمه‌ها و انیمیشن‌ها بیرون می‌آید.
وی با ذکر مثالی در این زمینه می‌گوید: «هم‌اکنون گوشی تلفن در دسترس همه بچه‌ها قرار دارد. وقتی در سنین پایین، فرزند شما کودک بلاگرهایی را می‌بیند که با موهای بلند و لباس‌های زیبا مدام لایک می‌گیرند و جذاب به‌نظر می‌رسند، این برایش باور بنیادی می‌شود که این کودک زیبا با چشمان رنگی، موهای زیبا و اندام زیبا یک انسان کامل است. بنابراین با همین باور، بزرگ می‌شود و در دوران نوجوانی تلاش می‌کند خودش را به انسان کاملش نزدیک کند چراکه ارزشمندی را در ظواهر جست‌وجو می‌کند و این هم به‌دلیل الگوی غلطی است که از کودکی برای او به باور تبدیل شده است.» این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه پدر و مادرها این الگوهای غلط را در ذهن کودکان جای می‌دهند، اضافه می‌کند: «اگر از کودکی تحصیلات، فن بیان و مهارت‌آموزی جایگزین ظواهر شود نوجوان در سنین بلوغ کمتر با این بحران دست‌وپنجه نرم می‌کند.»
وی گرایش به عمل‌های زیبایی در دوران نوجوانی را به‌علت کمبود اعتمادبه‌نفس رد می‌کند و می‌گوید: «نوجوان امروز از سوی پدر و مادر تأیید می‌شود، تشویق و مورد حمایت قرار می‌گیرد. نوجوان امروز با نوجوان دهه ٥٠یا ٦٠متفاوت است که مدام از سوی خانواده سرکوب می‌شد، به همین دلیل مهم‌ترین دلیلی که وجود دارد، وجود الگوهای نامناسب در کودکان است که با فرهنگسازی قبل از رسیدن به هفت سال باید برای کودک نهادینه شود.»
مراجعه نوجوانان برای لیفت ابرو و صورت!
«حامد باطنی»، رئیس سابق انجمن جراحان پلاستیک و زیبایی ایران، می‌گوید: «به دفعات با نوجوانان کم‌سن‌وسالی ازجمله زیر ١٥ساله‌ها مواجه می‌شویم که درخواست انجام عمل‌هایی مانند لیفت ابرو یا صورت دارند، درحالی‌که چنین عمل‌هایی متناسب با سن یا وضعیت صورت آن نوجوان نیست، به همین دلیل من و همکارانم که از آسیب‌های این جراحی‌ها مطلعیم، چنین عمل‌هایی را انجام نمی‌دهیم.»
عوارضی برای تمام عمر
وی تصریح می‌کند: «اما متأسفانه بعضی افراد غیرحرفه‌ای که حتی برخی‌شان پزشک هم نیستند، با تبلیغات نادرست در فضای مجازی اقدام به جذب این بیماران کم‌سن‌وسال می‌کنند و این جراحی‌ها را در مراکز غیرمجاز انجام می‌دهند.» وی می‌گوید: «این نوجوانان با تماشای برخی عکس‌ها و فیلم‌ها، به غلط تصور می‌کنند که به جراحی زیبایی نیاز دارند و تلاش می‌کنند به هر قیمتی این کار را انجام دهند، اما نمی‌دانند که یک عمل جوان‌سازی یا یک پروتز در زمان نامناسب، می‌تواند برای آنها عوارضی داشته باشد که به هیچ‌وجه قابل برگشت نباشد یا به سختی بتوان آن را اصلاح کرد.»
آگاهی عمومی در کنار نظارت
باطنی درباره میزان نظارت‌ها در این حوزه هم اظهار می‌کند: «همه عمل‌های زیبایی، وابسته به بیمارستان‌ها نیست و در مراکز مختلفی ازجمله برخی مراکزی که جنبه آرایشگاهی دارند، انجام می‌شود، به همین دلیل نظارت دولتی روی آنها کار مشکلی است و به‌نظر می‌رسد راه منطقی، بالا بردن سطح آگاهی جامعه است.»
نمی‌توان سنی قطعی تعیین کرد
توضیح باطنی درباره سنِ مناسب برای انجام عمل‌های زیبایی هم این است که: «نمی‌شود سن قطعی و مشخصی را برای انجام جراحی‌های پلاستیک و زیبایی تعیین کرد و این کار، وظیفه پزشک کارآزموده است. گاهی برخی از این عمل‌ها در سنین پایین و برای رفع نواقص مادرزادی است که کمک می‌کند فرد در محیط جامعه دچار آسیب روحی نشود، گاهی هم عمل‌های جوان‌سازی در بزرگسالی انجام که نواقص ایجادشده در بدن به‌دلیل بالا رفتن سن رفع می‌شود.»
توانمندی ایران در حوزه جراحی پلاستیک
البته رئیس انجمن جراحان پلاستیک و زیبایی ایران توضیحاتی هم درباره حوزه کاری خود و همکارانش ارائه می‌کند و می‌گوید: «جراحی زیبایی و عمل‌های وابسته به آن بسیار متنوع است و تعداد این عمل‌ها در همه کشورهای جهان رو به افزایش است؛ کشور ما هم از نظر کیفیت و توانایی کادر درمانی، در منطقه یکی از معتبرترین کشورها در حوزه جراحی پلاستیک و زیبایی است و به همین دلیل از برخی کشورهای منطقه هم برای انجام این عمل‌ها به ایران می‌آیند، بنابراین نمی‌توان بالا بودن آمار جراحی‌های زیبایی را یک نگرانی جدی دانست.»
عمل‌های زیبایی برای بچه‌ها می‌تواند فاجعه‌بار باشد
بابک نیکومرام، فوق‌تخصص زیبایی سوختگی و ترمیمی و رئیس انجمن جراحان پلاستیک، به «شهروند» می‌گوید: «متأسفانه علاوه بر انجام عمل‌های بینی، تقاضا برای انجام بوتاکس، رینوپلاستی و لیپوساکشن هم افزایش یافته است.»
نیکومرام بر این موضوع تأکید می‌کند که به‌نظر می‌رسد با توجه به گسترش فضای مجازی از یک‌سو و عدم‌کنترل مؤثر و جامع تبلیغات امور پزشکی و بالاخص تبلیغات توسط افراد و کلینیک‌های فاقد مجوزهای قانونی در امر جراحی‌های زیبایی، همچنین مداخله افرادی که آموزش‌های لازم و قانونی را در جراحی‌های زیبایی ندیدند، شاهد رواج این اعمال در سنین پایین‌تر هستیم.
این فوق‌تخصص زیبایی در ادامه با تأکید بر اینکه درصورتی که اعمال تهاجمی زیبایی روی بدن نوجوانانی که هنوز رشد جسمی آنها تکمیل نشده است، به‌خصوص اگر توسط افرادی که دوره‌های مصوب و قانونی اینگونه اعمال را ندیده‌اند، انجام گیرد می‌تواند باعث بروز مشکلات زیادی برای آنها شود. او بر این باور است که از منظر دیگر تصمیم آگاهانه فرد برای انجام اعمال جراحی با نتایج ماندگار روی بدن خود، نیازمند رشد کامل روحی و روانی فرد است و همینطور میزان منطقی بودن خواسته فرد نیز مسئله مهمی است که بایستی مورد ارزیابی دقیق قرار بگیرد. این مسائل و دیگر ارزیابی‌های دیگر بایستی به‌خوبی توسط جراحانی که دوره‌های مصوب قانونی اَعمال جراحی پلاستیک را دیده‌اند قبل از کاندیدا کردن فرد برای عمل جراحی، انجام گیرد.
همه‌چیز زیر سر شبکه‌های مجازی است
آمارها می‌گویند که در کشور ما طی هر سال بیش از ٢٥هزار مورد عمل جراحی زیبایی انجام می‌شود، این در حالی است که آمارهای غیررسمی آن را بیش از ٨٠هزار مورد تخمین می‌زند، زیرا برخی از عمل‌های زیبایی داخل مطب‌ها یا کلینیک‌های خصوصی انجام می‌شود که در آمارهای سالانه نمی‌گنجد.
علیرضا صابری، دبیر انجمن زیبایی، در این زمینه می‌گوید: «اصولا از هر صدنفری که برای انجام عمل زیبایی مراجعه می‌کنند تنها ٢٥تا ٣٠نفر نیاز به انجام عمل دارند. اگر پزشک، متعهد باشد قطعا افرادی که نیاز به عمل ندارند از انجام آن منصرف می‌کند، اما نکته اینجاست که برخی از جراحان عمومی با قیمت پایین‌تر اقدام به انجام این عمل‌های زیبایی می‌کنند که درواقع ضربه سختی به این افراد می‌شود
وی در گفت‌وگو با «شهروند» توضیح می‌دهد که شبکه‌های مجازی و تبلیغاتی که در آنها انجام می‌شود، نقش مهمی در افزایش آمار تمایل به این عمل‌ها ایفا می‌کند که این مسئله سبب می‌شود تا انجام عمل‌های زیبایی، چهره‌ها را از حالت طبیعی خارج کرده و تقریبا چهره‌ها، شبیه هم شود.
او بر این باور است که همه‌چیز زیر سر این شبکه‌های مجازی است اصولا بیشتر نوجوانان و به قول امروزی‌ها تینیجرهایی به ما مراجعه می‌کنند که سر و کار بیشتری با فضای مجازی دارند. از سوی دیگر چند سالی است که «انیمه‌ها» و سریال‌های کره‌ای نیز در بین نوجوانان طرفداران زیادی دارد و بچه‌ها مدام خودشان را با آنها مقایسه می‌کنند.
این در حالی است که ژنتیک و چهره‌های هنرپیشه‌ها و سلبریتی‌های کره‌ای با ما کاملا متفاوت است و در واقع بینی‌های کوچک جزو ژنتیک چهره آنها به شمار می‌رود.
او با اشاره به اینکه اختلالات بلوغ نیز در این زمینه بی‌تأثیر نیست ادامه می‌دهد: «وقتی نوجوانی برای انجام عمل زیبایی مانند پاک کردن لک‌های پوستی یا عمل جراحی بینی به ما مراجعه می‌کند تلاش می‌کنیم با صحبت، او را منصرف کنیم حتی در برخی شرایط او را به روان‌پزشک ارجاع می‌دهیم، اما نکته اینجاست که شاید تغییرات هورمونی در سن بلوغ در بروز تمایل به تغییر چهره و داشتن چهره بهتر بی‌تأثیر نباشد.»
