پول‌های سرگردان بعد از خودرو به کجا می‌رود؟
بازار خودرو‌های ثبت‌نامی داغ است. پای اعداد بسیار بزرگی در میان است. دو میلیون نفر ثبت‌نام‌کننده که هر یک ۲۳۰ میلیون تومان پول به ایران خودرو داده‌اند، حجم عظیمی از نقدینگی بازار را به سوی خودروسازان زیان‌ده برده‌اند. پس از پایان قرعه‌کشی‌ها، یک میلیون و ۸۸۰ هزار نفر بدون خودرو و با نقدینگی دوباره در بازار سرگردان می‌شوند. این نقدینگی به هر بازاری که سرازیر شود، بحران خواهد ساخت.
مسیح فرزانه، کارشناس خودرو، معتقد است مهم‌ترین دلیل اشتیاق جامعه به ثبت‌نام در طرح‌های خودروسازان، کسب سود است. او در این‌باره به می‌گوید: «جدا از اعداد و ارقامی که در بازار شنیده می‌شود، به نظر من مسئله مهم حجم قابل توجهی از نقدینگی در سطح کشور وجود دارد. این نقدینگی در انواع بازار‌ها از جمله بازار دلار و طلا، جریان دارد. سال‌هاست، بخشی از مردم به این نتیجه رسیده‌اند که ارزش پول در لحظه از بین می‌رود و پولشان را در بانک نگه نمی‌دارند. خودرو هم در این شرایط یک کالا سرمایه‌ای محسوب می‌شود. وقتی دولت خودرو ۳.۵ میلیاردی به بالا را خودرو لوکس تعریف می‌کند و ۲ هزار میلیارد تومان در سال ۱۴۰۲ از آن‌ها مالیات گرفته‌اند، نشان می‌دهد که خودرو کماکان کالا سرمایه‌ای است.»
۳۶ هزار خودرو برای ۲ میلیون نفر
این کارشناس خودرو معتقد است که ایران خودرو در نهایت می‌تواند ۱۲۰ هزار خودرو تحویل دهد که ۳۶هزار عدد از آن به ثبت‌نام‌کنندگان عادی تعلق می‌گیرد؛ او می‌گوید: «کل خودرویی که ایران‌خودرو می‌تواند تحویل دهد -و به نظر نمی‌رسد واقعی هم باشد- ۱۲۰ هزار خودرو است. تازه این عدد را در کنار معوقات دیگر ایران خودرو بگذارید. در کنار این اعداد این واقعیت را هم در نظر بگیرید که شورای رقابت چند ماه پیش در مصوبه‌ای اعلام کرد ثبت‌نام‌های سامانه، هیچ تعهدی برای خودروساز ایجاد نمی‌کند. این مصوبه خیال ایران‌خودرو را راحت کرد که هیچ تعهدی برای تحویل ندارد. در این سری ثبت‌نام، آینده فروشی غیرقطعی کرده‌اند. ۱۲۰ هزار دستگاه هم تقسیم به ۳ قسمت شده است؛ ۶۰ هزار خودرو برای طرح مادران، ۲۴ هزار برای طرح اسقاط و حدود ۳۶ هزار دستگاه برای دیگر افراد به‌عنوان طرح آزاد است. شما این عدد را به نسبت ۲ میلیون ثبت‌نام‌کننده بسنجید. یعنی ما ۲ میلیون نفر ثبت‌نام‌کننده داریم که ۳۶ هزار خودرو قرار است بین آن‌ّها تقسیم شود.
۴۵۰ همت زیان سه خودروساز ایرانی
فرزانه درباره زیان خودروسازان می‌گوید: «الان ضرر و زیان سه خودرو ساز ما ۲۵۰ همت را رد کرده است. اگر زیان و دیون معوقه آن‌ها را حساب کنیم به ۴۵۰ همت می‌رسد. سال گذشته گفتند که ۱۲۰ هزار خودرو می‌خواهیم پیش فروش کنیم که حاشیه سود آن ۵ درصد زیر قیمت بازار باشد. علت این اتفاق جمع‌آوری نقدینگی برای خودروسازان بود، اما نقض مصوبه شورای رقابت محسوب می‌شد و این اتفاق رخ نداد. سیاست‌گذار می‌داند که نقدینگی در دست مردم است و چه راهی بهتر از این که با آینده‌فروشی نقدینگی را به سمت خودرو ببرند.»
او معتقد است که در این دور از ثبت‌نام‌ها سرمایه بسیار عظیمی در ایران خودرو جمع شده که بخش عظیمی از آن وارد بازار‌های دیگر خواهد شد، زیرا از این ۲ میلیون نفز تنها ۱۲۰ هزار نفر در خوشبینانه‌ترین حالت برنده لاتاری شده و ۱ میلیون ۸۸۰ هزار نفر که هر کدام حدود ۲۳۰ میلیون پول دستشان است راهی بازار می‌شوند! این یعنی ۴۷۰ هزار میلیارد تومان سرمایه سرگردان. یعنی تقریبا اندازه میزان ضرر و زیان و دیون معوقه ۳ خودروساز دولتی! «حالا ببینید قرار است چه برنامه‌ای برای دلار یا سکه پیاده شود و این پول‌ها در آنجا جذب شود!»
«وقتی کاملاً اقتصاد بلاتکلیف است و هیچ امیدی به آینده آن نیست نتیجتاً به مدیریت آتش نشانی آن می‌رسیم. سیاست گذاران باید به این نتیجه برسند که به جای اینگونه مدیریت لحظه‌ای کردن، باید در‌های تجارت کشور به روی دنیا باز شود و اقتصاد ما به دنیا متصل شود تا در دراز مدت اقتصاد روی آرامش به خود ببیند.»
جامعه‌ای پر از دلال
فرزانه معتقد است در این طرح‌ها هنوز سود قابل توجهی برای خریداران وجود دارد و به طور ناخودآگاه، بخش عظیمی از جامعه به نوسان‌گیر خودرو تبدیل شده‌اند. او می‌گوید: «اگر فردی این لاتاری را ببرد، بین ۸۰ تا بیش از ۱۲۰ میلیون در بازار آزاد سود می‌کند یعنی حدود ۳۰ همت رانت در بازار تقسیم می‌شود. شما در کدام تجارت چنین سودی را با صرف تماشا‌کردن کسب می‌کنید؟ این خودرو‌ها با هرچقدر تأخیر هم تحویل شود، با توجه به اقتصاد تورمی، سود ثبت‌نام‌کننده سر جای خود باقی می‌ماند. سیاست‌گذار با این سیاست‌ها، مردم را به دلال تبدیل کرده است. مردم به ناچار و ناخودآگاه تبدیل به دلال شده‌اند.»
خودرو کماکان یک کالا سرمایه‌ای جدی است که شهروندان برای حفظ سرمایه خود به بازی در زمین آن نیاز دارند. طراح این بازی دولت‌های مختلفی هستند که به مرور زمان، مسأله خودرو را به شرایط بحرانی فعلی تبدیل کرده‌اند. ثبت نام‌های ایران خودرو و سایپا نیز بخشی از این چالش‌اند که به نظر نمی‌رسد چندان با رضایتمندی تمامی جامعه به پایان برسند.
منبع: رویداد۲۴
