وقتی دلالان با روپوش سفید تجارت می‌کنند!
«قابل توجه خانم‌های عزیز، کار با درآمد بالا بارحم جایگزین #رحم_اجاره_ای، اهدای #تخمک یا #صیغه بارداری نیازمندیم. زیر نظر بهترین پزشکان» این آگهی یکی از ده‌ها صفحه مجازی دلال‌های رحم و تخمدان است که با یک جست‌وجوی ساده می‌توان به انبوهی از آن‌ها دست پیدا کرد!
فارغ ازپول‌های هنگفتی که دراین میان جابه‌جا می‌شود نکته قابل تامل ردپای برخی پزشکان دراین داستان و ارتباط آن‌ها با گردانندگان این صفحات است، چراکه به گفته دکتر جلیل پاک‌روش، استاد دانشگاه شهید بهشتی و عضو بورد تولیدمثل وزارت بهداشت، رساندن متقاضیان از سوی دلالان به مراکز درمان ناباروری بدون حضور یک پزشک امکان ندارد!
این روز‌ها افزایش ناباروری در کشور از یک‌سو و گسترش فقر و بیکاری از سوی دیگر، بیش از هر زمانی سبب رشد قارچ‌گونه آگهی‌های فروش تخمک و رحم اجاره‌ای و همچنین افزایش داوطلبان برای انجام این کار شده است. براساس پیمایش ملی شیوع ناباروری در ایران، تا سال ۱۳۹۸حدود سه‌میلیون و ۲۶۰هزار زوج نابارور در کشور وجود داشت.
این آمار اکنون به نزدیک چهارمیلیون زوج رسیده است؛ یعنی ۲۰.۳درصد جمعیت زوج‌های ایرانی نابارورند. این درحالی‌است که آن سوی ماجرا یعنی بعد مالی قضیه نیز عدد درشتی است، چراکه درحال‌حاضر درآمد اجاره رحم بین ۴۰۰ تا ۹۰۰میلیون تومان برای ۹ ماه برآورد می‌شود که این رقم برای بسیاری از زنان نیازمند وسوسه‌انگیز است!
هر تخمک ۲۰میلیون تومان
وقتی وارد صفحات فروش تخمک و رحم اجاره‌ای می‌شوید، دو دسته آگهی و محتوا را بیشتر نمی‌بینید. یکی آگهی تبلیغاتی اهداکنندگان و داوطلبان انجام این کار است و دیگری درخواست متقاضی و دریافت‌کننده. در آگهی فرد اهداکننده اطلاعاتی نظیر سال تولد، قد، وزن، رنگ چشم، رنگ پوست، وضعیت تاهل و سلامتی و... ذکر می‌شود و هرچه شرایط بهتر باشد قیمت تخمک بالاتر می‌رود.
برای آگاهی از جزئیات اهدای تخمک در قالب اهداکننده با چند شماره درج‌شده در این صفحات تماس گرفتیم. بیش از چهار مورد از شماره‌ها اصلا پاسخگو نبودند. یکی از پاسخ‌دهندگان شرایط را را این‌گونه شرح داد: فرد اهداکننده باید متولد سال ۷۲ به بالا باشد، حداقل یک‌بار ازدواج کرده باشد یعنی یا متاهل یا مطلقه، اما بچه داشتن یا نداشتن مهم نیست، وزن هم زیر ۸۰ باشد. از او درباره درآمد این کار سؤال کردم که گفت: بسته به شرایط ظاهری و سنی متفاوت است، اما به‌طور کلی هر تخمک بین ۱۵ تا ۲۰میلیون قیمت دارد.
دریافت تخمک، ۱۰۰میلیون ناقابل!
در تماس بعد با یکی دیگر از این صفحات این‌بار به‌عنوان دریافت‌کننده تخمک به گفتگو پرداختیم. این فرد شرایط دریافت تخمک را این‌گونه توضیح داد: «اول سونوگرافی و آزمایش انجام میشه، اگر از نظر پزشک ما همه چیز اوکی باشه با اهداکننده هماهنگی انجام میشه و کارتون رو انجام میدیم.» این خانم در مورد هزینه‌های انجام این‌کار هم گفت: «هزینه دریافت تخمک ۹۰ تا ۱۰۰میلیون میشه که ۳۰میلیون از این هزینه برای خود من به‌عنوان واسطه هست و سه تا پنج‌میلیون هم پزشکی که شما به اون معرفی میشید دریافت می‌کنه. در ضمن همه هزینه‌های مربوط به اهداکننده هم با شماست!» این فرد در نهایت اسم دو بیمارستان مطرح تهران و یک کلینیک را به‌عنوان محل انجام انتقال تخمک نام برد.
نسخه اهداکنندگان تخمک در دست دلالان
اگرچه استفاده از روش‌هایی نظیر دریافت تخمک و رحم اجاره‌ای در ساختار علمی و اصولی خود می‌تواند بذر امید را در دل زوج‌های نابارور بکارد و آنان را در به‌آغوش‌کشیدن فرزند خود امیدوار سازد و از این جهت به‌عنوان یکی از دستاورد‌های علمی قابل ستایش است، اما این ماجرا وقتی بعد تجاری به خود می‌گیرد و از هدف اصلی خود خارج می‌شود دیگر نه‌تن‌ها راهی برای حل مشکلات نیست، بلکه خود مسأله‌ساز است.
دکتر جلیل پاک‌روش، استاد دانشگاه شهید بهشتی و عضو بورد تولیدمثل وزارت بهداشت در این‌باره می‌گوید: «کسی که می‌خواهد تخمک اهدا کند باید در ابعاد مختلف مثل سلامت روان، ژنتیک و... مورد بررسی قرار گیرد، اما متاسفانه، چون هنوز بسیاری از قوانین در این حوزه از سوی وزارت بهداشت به‌صورت آیین‌نامه در نیامده است، می‌بینیم که برخی به‌صورت خودجوش و در بازار سیاه این کار را انجام می‌دهند.»
وی می‌افزاید: «اگر تمایل به انجام چنین کاری دارید، بهتر است آن‌را از طریق مراکز ناباروری دنبال کنید نه از طریق واسطه‌ها، چون زمانی که این کار در مراکز درمانی انجام می‌شود شرایط تحت کنترل است. از طرف دیگر بسیاری از واسطه‌ها حتی جزو گروه پزشکی هم نیستند. یعنی نه ماما هستند و نه پزشک و نه هیچ چیز دیگری، اما جالب است که این افراد در مواردی برای اهداکنندگان تخمک هم دارو تجویز می‌کنند!»
بازارداغ اهدای تخمک در سایه نبود سیستم ثبت در وزارت بهداشت
در هر حال اکنون آنچه مسلم است این‌که درحال‌حاضر این نیاز در کشور وجود دارد، یعنی یک‌سری افراد تخمک اهدایی می‌خواهند و برخی دیگر نیز به‌دلیل وضع مالی یا حس انسان‌دوستی تمایل به اهدا دارند. عضو بورد تولیدمثل وزارت بهداشت دراین‌باره می‌گوید: «اکنون بسیاری از افراد به‌دلیل نیاز مالی طی چند ماه به چند مرکز مختلف تخمک می‌دهند و، چون سیستم رجیستری و ثبت اطلاعات در این زمینه وجود ندارد، این افراد دائم این کار را انجام می‌دهند که هم به‌شدت به خودشان آسیب می‌زنند و هم کیفیت تخمک‌های اهدایی پایین می‌آید و به سقط‌جنین در دریافت‌کننده منجر می‌شود.
این استاد دانشگاه شهید بهشتی در خصوص میزان تخمکی که یک زن می‌تواند اهدا کند، می‌افزاید: «اصولا یک خانم وقتی یک‌بار دارو می‌گیرد و تخمدان او تحریک می‌شود باید حداقل سه ماه به تخمدان خود استراحت دهد و فاصله بین هر تحریک تخمک‌گذاری حداقل باید سه ماه باشد. از طرف دیگر فرد اهداکننده نمی‌تواند بیش از ۴ ــ ۳ بار تخمک بدهد.» وی ادامه می‌دهد: «در کشور‌های خارجی قوانینی در تعداد دفعات اهدای تخمک وجود دارد. مثلا زنی که ۳ ــ ۲ فرزند از او ایجاد شود این فرد از دهندگان تخمدان خارج می‌شود.»
قوانینی که قربانی سوءمدیریت می‌شوند
به گفته پاک‌روش، درحال‌حاضر نبود برخی قوانین از یک‌سو و عدم اجرای سایر قوانین به‌دلیل سوءمدیریت برخی مسئولان سبب بازشدن پای دلال‌ها به این عرصه شده است. وی دراین‌باره می‌گوید: «در کشور‌های دیگر ضوابط و پروتکل‌های خاص گیرندگان و دریافت‌کنندگان تخمک وجود دارد. البته در کشور ما نیز سال‌هاست که این پروتکل‌ها نوشته و به وزارت بهداشت داده شده و تمامی راهکار‌ها برای ساماندهی این وضعیت وجود دارد، اما به دلایلی اجرایی نمی‌شود.» عضو بورد تولیدمثل وزارت بهداشت تاکید می‌کند: «بهتر است دلال‌ها و و واسطه‌ها قطع شوند و اگر فردی می‌خواهد این کار را انجام دهد در مراکز ناباروری و تحت قوانین مصوب وزارت بهداشت آن را انجام دهد.»
دلالی با روپوش سفید!
دکتر پاک‌روش در خصوص نحوه کار این دلال‌ها و ارتباط آن‌ها با برخی پزشکان و مراکز درمان ناباروری می‌گوید: «این دلال‌ها افرادی هستند که تعدادی اهداکننده و دریافت‌کننده تخمک جور کرده و به متخصصین زنان معرفی می‌کنند و این متخصصین آن‌ها را به مراکز درمانی می‌برند. درواقع این پزشکان پل بین دلالان و مراکز ناباروری هستند، چون اگر پزشک این وسط نباشد این افراد به تنهایی نمی‌توانند به مراکز درمانی راه پیدا کنند.»
وی می‌افزاید: «اگرکار انتقال تخمک واستفاده ازروش‌های مختلف باروری در قالب خود مرکز درمان ناباروری و وزارت بهداشت انجام شود، بسیار ضابطه‌مندترخواهد بود. اما درحال‌حاضر مشکل این است که وزارت بهداشت هنوز سیستم یکپارچه دراین زمینه ندارد. البته درحال‌حاضر برخی مراکز واسطه‌ها را حذف کرده‌اند و براساس معیار‌های اهدای جنین که قانون و آیین‌نامه آن نیز وجود دارد، اهداکنندگان تخمک رابررسی می‌کنند وآن‌ها راجزو کاندیدا‌های اهداکننده می‌گذارند، اما خب، خیلی از مراکز هم هستند که این کار را انجام نمی‌دهند، چون واسطه‌ها به فکر ضابطه نیستند و بیشتر به پول فکرمی‌کنند.»
