سکوت دولت در برابر تحقق وعده رفع فیلترینگ
طرح مکرر موضوع رفع فیلترینگ و تعیین تکلیف آن به خوبی نشان از آن دارد که این سیاست عملا شکست خورده و البته مهر تایید ضمنی بر عدم موفقیت رویکرد‌های مسدودسازی در فضای مجازی و هزینه‌بر بودن آن برای کشور است. با این اوصاف است که در روز‌های اخیر و به خصوص با تداوم سکوت دولت در برابر مطالبات عمومی و صنفی، اظهارنظر‌های مختلفی درباره تعیین تکلیف موضوع فیلترینگ مطرح می‌شوند که اتفاقا تمام آن‌ها بر رفع فیلترینگ آن هم با قید فوریت تاکید دارند. در آخرین اظهارنظر، نایب‌رئیس کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی با انتشار پستی در شبکه اجتماعی فیلتر شده اینستاگرام، اعلام کرد که بهتر است به سمت رفع فیلترینگ برویم. محمد موحد در این پست از دولت خواست تا برای رفع فیلترینگ اقدام کند و نوشت: «اعتقاد دارم برای رونق کسب‌وکار‌های اینترنتی و آرامش خاطر مردم و جلوگیری از هزینه‌های سنگینی که بر هموطنان برای تهیه فیلترشکن‌ها تحمیل می‌شود، باید با درایت و نظارت مناسب به سمت رفع فیلتر برویم. در همه کشور‌های غربی و پیشرفته و جوامعی که داعیه حقوق بشر و حریم خصوصی را دارند نیز فضای مجازی مدیریت می‌شود و در مواقع خاص و بنا به ضرورت‌های ملی و حاکمیتی خود، محدودیت‌های مناسب را برای دسترسی مردم‌شان ایجاد می‌کنند. اکنون نیز کشور ما در شرایط عادی است و به ریاست محترم جمهور، وزیر محترم ارتباطات و اعضای شورای عالی فضای مجازی پیشنهاد می‌دهم به سمت رفع فیلترینگ البته با در نظر گرفتن حریم خانواده‌ها و مبانی ارزشی جامعه قدم بردارند.»
این در حالی است که عضو سابق کمیسیون امنیت ملی مجلس هم در هفته گذشته در مصاحبه‌ای با تابناک اعلام کرد که نمی‌شود فضای مجازی را تعطیل کرد و نسبت به آن بی‌تفاوت بود. محمدحسن آصفری، نماینده دوره یازدهم مجلس، در این مصاحبه گفت: «موضوع فیلترینگ راه‌حل مدیریت و نظارت بر فضای مجازی نیست؛ چرا که امروز دنیا، دنیای باز اطلاعات است و نمی‌شود با فیلترینگ با فضای مجازی مبارزه کرد. فیلترینگ زمینه‌ای شده است برای افرادی خاص که با فروش فیلترشکن‌ها پول به جیب بزنند و از این موقعیت سوءاستفاده کنند.» او در ادامه با اشاره ضمنی به عدم مقبولیت و موفقیت پلتفرم‌های بومی گفت: «با فیلترینگ نمی‌شود فضای مجازی را مدیریت کرد، اما با تولید محتوا می‌توان فضا را مدیریت کرد. باید قبل از اینکه فضای مجازی و پلتفرم‌ها را فیلتر می‌کردیم، پلتفرم‌های بومی باکیفیت و کارآمدی ایجاد می‌کردیم. امروزه وقتی مردم می‌بینند نیازهایشان از پلتفرم‌های داخلی تامین نمی‌شود، به سراغ پلتفرم‌های خارجی می‌روند.» آصفری با اشاره به اینکه باید دید فیلترینگ برای چه کسانی رانت ایجاد کرده است، گفت: «درآمد حاصل از فروش فیلترشکن‌ها سالانه بیش از ۵۰هزار میلیارد تومان است که حتی مالیات هم نمی‌پردازند، اما کارگری که حقوقش ناچیز است مالیات می‌دهد.» او با تاکید بر اینکه منتظر تحقق وعده پزشکیان برای رفع فیلترینگ هستیم، ادامه داد: «ما کاسبان فیلترینگ داریم. چرا باید فیلترینگ صورت بگیرد، تا کسانی از رانت فیلترینگ استفاده کنند.»
اظهارنظر‌ها درباره فیلترینگ و هشدار‌ها نسبت به رفع زودتر آن در هفته گذشته به یکی از مدیران مجمع تشخیص مصلحت نظام هم رسید تا بر لزوم تصمیم‌گیری سریع برای رفع فیلتر یوتیوب، تلگرام، اینستاگرام و واتس‌اپ تاکید کند. سعید باستانی مدیر گروه امور زیربنایی و تولیدی مرکز مطالعات راهبردی مجمع تشخیص مصلحت نظام در این اظهارنظر، اعلام کرد که شورای عالی فضای مجازی و شورای عالی امنیت ملی باید از منظر کارشناسی درخصوص اینکه چه بخش‌هایی از پلتفرم‌های خارجی در ایران محدود و کدام بخش‌ها در دسترس باشند، تصمیم‌گیری کنند.
عباس عبدی، فعال سیاسی هم در هفته گذشته با انتشار یادداشتی در روزنامه اعتماد به مسعود پزشکیان تذکر داد و نوشت: «وقت را تلف نکنید، فیلترینگ را رفع کنید.» او در ادامه گفت: «مساله فقط رفع فیلترینگ نیست؛ مساله انتظار بحقی است که مردم از دولت آقای پزشکیان دارند. آقای پزشکیان وقت خود را برای امور دیگر تلف نکنید، در نخستین فرصت و در چارچوب وفاق ملی و عقلانیت این مساله را با کلیت ساختار سیاسی حل کنید.» در واقع از آنجا که مسعود پزشکیان در زمان برگزاری کمپین‌های انتخاباتی وعده‌های مختلفی درباره ارتقای کیفیت اینترنت و رفع محدودیت‌ها داده بود، با شروع به کار کابینه دولت جدید فعالان اکوسیستم اقتصاد دیجیتال و کسب‌وکار‌های اینترنتی با پیگیری مطالباتشان، اعلام کردند که انتظار دارند این وعده‌ها زودتر محقق شود. در همین راستا انجمن تجارت الکترونیک تهران هم در نامه سرگشاده‌ای خطاب به وزیر جدید ارتباطات و فناوری اطلاعات، خواستار پیگیری وعده‌های رئیس جمهور و اقدامات فوری برای افزایش کیفیت اینترنت در ایران شد.
قفس فیلترینگ
مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور، در مناظرات انتخاباتی ریاست‌جمهوری بار‌ها با انتقاد از فیلترینگ، بر اثرات مخرب و ایجاد بازار سیاه برای فیلترشکن‌ها تاکید کرد و البته همزمان معتقد بود که در همه دنیا در مواقع خاص محدودیت برای اینترنت اعمال می‌شود. او در اظهارنظر‌های خود فیلترینگ را به نوعی زندگی در قفس تشبیه کرده و ادامه فیلترینگ را به منزله دکان باز شدن برای برخی دانسته بود. او با تاکید بر اینکه فیلترشکن امکان محدودیت ندارد، گفته بود که نمی‌توانیم بگوییم که می‌خواهیم در قفس زندگی کنیم. درست به همین دلیل هم بود که بسیاری از مطالبات برای رفع فیلترینگ با هشتگ قفس فیلترینگ به راه افتادند که مهم‌ترین آن‌ها کارزاری با عنوان مطالبه رفع فیلترینگ فوری اینترنت از دولت دکتر پزشکیان بود؛ کارزاری که حالا به بیش از ۵۰هزار امضا رسیده است.
در شرایطی که مطالبه رفع فیلترینگ جدی‌تر شده است، مردم پیگیر تحقق این وعده انتخاباتی رئیس‌جمهور هستند و البته نمایندگان مجلس هم مخالفتی با این موضوع نداشته‌اند، به نظر می‌رسد تصمیم‌گیری درباره رفع فیلترینگ می‌تواند سریع‌تر انجام شود. بسیاری از کارشناسان و فعالان اقتصاد دیجیتال با اشاره به این موضوع، سکوت دولت را جایز نمی‌دانند. در همین راستا حامد بیدی، کنشگر اینترنت آزاد به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «احتمالا دولت وفاق ملی در تلاش است تا بازیگران مختلف را برای رفع فیلترینگ اقناع کند، اما وزیر ارتباطات تا کنون هیچ نشست مطبوعاتی برگزار نکرده و دولت چیزی درباره اقدامات انجام شده در این زمینه اعلام نکرده است. با این حال انتصابات در این حوزه نشانه‌های خوبی هستند که می‌توانند امیدی برای تغییر رویکرد‌ها ایجاد کنند. به‌طور کلی شواهد نشان می‌دهند که رفع فیلترینگ در سطح محدودی مانند گوگل‌پلی و یوتیوب در کار باشد، اما مطالبه اصلی مردم رفع فیلترینگ گسترده است.»
او درباره زمان احتمالی به نتیجه رسیدن این اقدامات گفت: «نمی‌توان پیش‌بینی کرد که این مذاکرات چه زمانی به نتیجه می‌رسند؛ اما از آنجا که دولت چهاردهم به دنبال دوقطبی شدن و تقابل‌سازی نیست، عجله‌ای هم برای رفع فیلترینگ ندارد و احتمالا به دنبال یک راهکار میانی است. با این همه انتظار می‌رفت که دولت به جای سکوت، دست‌کم درباره اقداماتی که در جهت رفع محدودیت‌های اینترنتی انجام می‌دهد یا انجام خواهد داد، با مردم صحبت کند.» در حالی که به گواه آمار جهانی، ایران در نیمه اول سال جاری میلادی با ۳.۵ میلیارد دلار ضرر در جایگاه دوازدهمین کشور متضرر جهان از فیلترینگ قرار گرفته، همچنان یکی از انتقادات به برنامه‌های دولت چهاردهم، عدم صراحت و شفافیت درباره رفع فیلترینگ است؛ زیرا وزیر ارتباطات دولت چهاردهم به اصلاح فیلترینگ با گفتمان‌سازی اشاره کرده و هنوز مشخص نیست که چطور قرار است در عمل به این مهم دست یافت.
