تا زمانی که سیاست خارجی درست و تحریم رفع نشود تک نرخی شدن ارز امکان ندارد!
قیمت دلار آزاد از فروردین امسال تا کنون تحرک خاصی نداشته و این روز‌ها در کانال پایانی کریدور پنجم سرگردان است. در حالی قیمت دلار بازار آزاد طی ۶ ماهه نخست امسال بازدهی منفی را ثبت کرده که دلار دولتی در همین مدت رشد ۱۳ درصدی داشته و تنها در روز گذشته ۱۹۲ تومان رشد قیمت را ثبت کرده است.
به باور ناظران اقتصادی، این روند گواه آن است که دولت قصد دارد این دو نرخ را به هم نزدیک کند. اما آیا دسترسی به این هدف آسان خواهد بود؟ آیا تک نرخی شدن ارز به سرانجام خواهد رسید؟ ملزومات دستیابی به نظام تک‌نرخی ارز چیست؟ سجاد بوربور، کارشناس اقتصادی در گفتگو با تجارت‌نیوز به این سوالات پاسخ داده است.
پولی بین واردکننده و صادرکننده در بازار نیما رد و بدل نمی‌شود؛ فقط حواله است!
سجاد بوربور، کارشناس اقتصادی در گفتگو با تجارت‌نیوز مطرح کرد: «در حال حاضر، دلار بازار آزاد در مرز کریدور ششم قرار دارد و دلار نیمایی نیز حدود ۴۵ هزار تا ۴۶ هزار تومان است. سوال این است که آیا امکان دارد این دو نرخ به هم نزدیک شوند یا خیر و اگر این امکان وجود ندارد چگونه می‌توان آن را فراهم کرد.»
وی افزود: «ما در حال حاضر در بازار نیما، «حواله دلار» را معامله می‌کنیم. یعنی صادرکننده که کالا یا خدمات را به چین یا کشور‌های دیگر صادر می‌کند، پول وارد نمی‌کند. یک حواله‌ای در دست دارد که آن را می‌رود به واردکننده‌ای که می‌خواهد به فرض از چین جنس وارد کند، می‌دهد. یعنی کالای ما به چین صادر شده و پولش آنجا مانده است. زیرا ما تحریم هستیم و نمی‌توانیم کاری هم در این باره کنیم. واردکننده‌ای که می‌خواهد کالا یا جنس از چین بیاورد، می‌رود از همان حواله استفاده می‌کند؛ بعد ایران ریالش را به صادرکننده می‌دهد و از آن حواله استفاده می‌کند.»
بوربور در ادامه اضافه کرد: «ولی مگر ما همه کالاهایمان را از چین وارد می‌کنیم؟ خیر. آیا از اروپا واردات مواد اولیه دارو نداریم؟ بله داریم. از خیلی از کشور‌ها واردات داریم، ولی بیشتر مراودات ما با چین است، اما کالا‌های اساسی خیلی مهمی را نیز از اروپا وارد می‌کنیم.»
هزینه نقل و انتقال پول از چین به اروپا برای خرید دارو گران تمام می‌شود
این کارشناس اقتصادی درباره هزینه واردات از اروپا عنوان کرد: «اگر قرار باشد حواله دلاری که در چین است را به اروپا بفرستیم، یک هزینه مالی حدوداً ۲۰ درصدی ایجاد می‌کند؛ یعنی هر ۱۰۰ واحد پولی که در چین است، اگر بخواهد از آنجا به کشور دیگر برود، به حدود ۸۳ واحد می‌رسد و باقی آن کارمزد است و اگر این به ایران برگردد دوباره کم می‌شود.»
بوربور افزود: «اگر ۱۰۰ واحد را بخواهیم وارد ایران کنیم یک هزینه ۲۵ درصدی را باید برای آن متصور شویم تا پول را وارد کنیم؛ یعنی ارزش پولی که در چین است، با آن پولی که در آلمان داریم و می‌خواهیم با آن مواد اولیه دارو را بیاوریم فرق می‌کند.»
او توضیح داد: «در واقع همه این‌ها یک قیمت نیستند؛ درست است که دلار همان دلار است یا یورو همان یورو، ولی اگر ما بخواهیم از اروپا خرید کنیم و از چین پول را به اروپا بفرستیم هزینه مالی بیشتری خواهیم داشت.»
برای اجرای سیاست ارز تک نرخی ابتدا باید تحریم‌ها را رفع کنیم
بوربور در ادامه عنوان کرد: «به این ترتیب، طبیعی است که در بازار نیما یک تفاوت قیمتی با بازار آزاد داشته باشیم. اما چه کنیم که این دو نرخ به هم نزدیک شوند؟ حقیقت این است که باید سیاست خارجه خود را درست کنیم و تحریم‌ها را رفع کنیم.»
وی تاکید کرد: «مادامی که تحریم هستیم تراکنش‌های مالی ما همراه با کارمزد‌های سنگین است و اگر هم بگوییم که حتماً نرخ نیما را به بازار آزاد نزدیک می‌کنیم، اصلاً عقلانی نیست. به این خاطر که نرخ ارز در چین برای ما نسبت به ارزی که در اروپاست، متفاوت است.»
فاصله نرخ دلار نیما و آزاد خروج سرمایه از کشور را تشدید می‌کند
این کارشناس اقتصادی درباره پیامد فاصله نرخ نیما با نرخ بازار آزاد اظهار کرد: «یکی از مشکلات ما این است که نرخ نیما با بازار آزاد فاصله دارد و این امر خروج سرمایه را به وجود می‌آورد. به فرض می‌خواهیم بگوییم که امسال چقدر خروج سرمایه خواهیم داشت، چون تقریباً خروج سرمایه است که قیمت ارز را در ایران مشخص می‌کند. عوامل زیادی وجود دارد، ولی خروج سرمایه خیلی مهم است که قیمت ارز مشخص شود.»
وی افزود: «صادرکننده، ارز حاصل از صادرات خود را وارد ایران نمی‌کند، زیرا با خود می‌گوید که این ارز در بازار آزاد در کریدور ششم قرار دارد چرا در ایران ۴۵ هزار تومان بفروشم؟ یک زمانی این فاصله ۵۰ درصدی بود، همان زمان که دلار حواله ۴۰ هزار تومان و در بازار آزاد ۶۴ هزار تومان بود.»
بوربور در ادامه عنوان کرد: «یعنی باید دلار خود را حدود ۳۷ تا ۳۸ درصد زیر قیمت بازار آزاد در بازار نیما می‌فروخت؛ برای فعال اقتصادی می‌ارزید که برود از بانک وام ۲۵ درصد بگیرد و هزینه کارمندها، کارگر‌ها و کارخانه را بدهد و ورود پول را به تعویق بیندازد تا شاید نرخ ارز نیما بالا برود؛ در غیر این صورت برایش نمی‌ارزید آن پول را وارد کند، به همین دلیل خروج سرمایه داشتیم که باعث شد نرخ ارز بازار آزاد در ایران بالاتر برود.»
حداقل فاصله دلار نیما از دلار آزاد همواره ۲۵ درصد بوده است
بوربور درباره فاصله تاریخی نرخ نیما و آزاد اظهار کرد: «از سال ۱۴۰۱ تا کنون به طور میانگین، همیشه نرخ نیما یک فاصله ۲۴ تا ۲۵ درصدی از نرخ بازار آزاد داشته است، آن هم به‌خاطر همان سود بانکی است؛ اگر بخواهند درخواست وام بدهند، می‌ترسند که وام بگیرند و در کوتاه‌مدت و میان‌مدت دلار را وارد ایران نکنند.»
وی اضافه کرد: «آن سود بانکی فاصله بین نرخ نیما و بازار آزاد ایجاد کرده است؛ در بازار نیما، نرخ‌ها به طور واقعی متفاوت است، زیرا دلاری که در چین است با دلاری که در اروپا است، قیمت متفاوتی دارد؛ در نتیجه از این بٌعد نمی‌توان آن دو را یکی کرد.»
بازارساز برای بازگشت ارز صادراتی، فاصله دلار نیما و بازار آزاد را با نرخ سود بانکی تراز می‌کند
این کارشناس اقتصادی تشریح کرد: «نکته دوم این است که همیشه دیده‌ایم یک فاصله ۲۴ تا ۲۵ درصدی بین بازار نیما و بازار آزاد بوده است؛ آن هم به این دلیل که اگر فاصله میان نرخ نیما و بازار آزاد تا ۲۵ درصد باشد، آن موقع است که صادرکننده با خود می‌گوید اگر وام هم بگیرم باید همین مقدار ۲۵ درصد را باید بدهم، پس بهتر است بروم ارز حاصل از صادراتم را وارد کنم. یعنی بازارساز این موضوع را می‌داند و همیشه یا حداقل عموم مواقع، این فاصله ۲۵ درصدی را رعایت می‌کند.»
تا سیاست خارجی درست نشود امکان ندارد نرخ نیما به نرخ بازار آزاد برسد و پایدار بماند
این کارشناس اقتصادی درباره حل مشکل سیاست تک‌نرخی شدن ارز اظهار کرد: «مادامی که سیاست خارجه‌مان درست نشود و ما همچنان تحریم باشیم، امکان ندارد نرخ نیما بتواند به نرخ بازار آزاد در بلندمدت برسد و پایدار بماند. شاید یک شبه، دو شبه یا حتی یک هفته‌ای نرخ نیما را بتوانند به سمت نرخ بازار آزاد بیاورند و حتی دو ماه و سه ماه هم نگه دارند، ولی بعد از آن چه؟ دوباره یک تداخل عجیب و غریب در اقتصاد ایران به وجود می‌آید.»
بوربور اضافه کرد: «این بحث خیلی تخصصی است صحبتی که من کردم کاملا با فکت است که چرا نمی‌شود به سرعت ارز را تک‌نرخی کرد؛ ولی کلیت دقیقا این است که سیاست خارجی باید درست شود تا این اتفاق بیفتد. حالا هر شعاری هم که می‌خواهند بدهند.»
