بله! ایتا و روبیکا در روستا هم از تلگرام و اینستاگرام شکست خوردند!
ایسپا هفته گذشته نتایج آخرین نظرسنجی ملی در مورد میزان استفاده ایرانی‌های بالای ۱۸ سال از پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی داخلی و خارجی را منتشر کرد. این نظرسنجی روز‌های ۲۰ تا ۲۴ شهریورماه ۱۴۰۳ به شیوه مصاحبه حضوری انجام و با ۳۹۹۰ نفر از افراد ساکن در مناطق روستایی و شهری کشور مصاحبه شده است.
بر اساس گزارش نهایی ایسپا ۸۲.۲ درصد از ایرانیان دست‌کم در یک پیام‌رسان یا شبکه اجتماعی حساب کاربری دارند و از آن استفاده می‌کنند. یکی از نکات قابل توجه در نتایج نظرسنجی تفاوت معنادار میزان استفاده‌ی مردم از پیام‌رسان‌های فیلترشده‌ی خارجی با پیام‌رسان‌های آزاد داخلی است. در ادامه این گزارش درصدها، آمار اعلامی و شرایط فیلترینگ را بررسی می‌کنیم.
تلگرام، پرکاربرد و محبوب
فروردین ۱۳۹۷ و پیش از فیلتر شدن تلگرام ۵۹.۷ درصد مردم از این پیام‌رسان استفاده می‌کردند و شهریور امسال و شش سال پس از مسدود شدن، میزان استفاده به ۵۶.۹ درصد رسیده یعنی فقط ۲.۸ درصد کاهش پیدا کرده است. نکته‌ی دیگر این‌که ساکنان مراکز استان‌ها، شهرهای غیرمرکز و روستا‌ها همچنان از تلگرام بیشتر از پیام‌رسان‌های داخلی است.
واتس‌اپ بالاتر از نرم‌افزار‌های ایرانی
خرداد ۱۴۰۱ و پیش از فیلتر شدن واتس‌اپ، میزان استفاده از این پیام‌رسان به ۷۱.۱ درصد رسیده بود که اسفند ۱۴۰۱ پس از فیلترینگ به ۴۲ درصد کاهش پیدا کرد. روند نزولی استفاده از واتس‌اپ ادامه یافت و بر اساس اخرین نظرسنجی به ۳۳.۳ درصد رسید با این حال همچنان کاربران واتس‌اپ فیلترشده را به «بله» و «ایتا» ترجیح می‌دهند. در این مورد فرقی بین ساکنان شهرهای مرکز استان و ساکنان روستا نیست.
بازگشت اینستاگرام به اوج پیش از فیلترینگ
بر اساس نظرسنجی تیرماه ۱۴۰۰ میزان استفاده از اینستاگرام تا ۴۰.۴ درصد رشد کرده بود که اسفند ماه ۱۴۰۱ و در اوج زمان فیلترینگ و محدودیت برای دسترسی به پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی به ۳۳ درصد رسید. شهریور ماه امسال میزان کاربرد این نرم‌افزار با رسیدن به ۳۹.۳ درصد رشد دوباره و دور زدن فیلترینگ را نشان می‌دهد. اینستاگرام بین ساکنان شهرهای مرکز استان (۵۵.۷ درصد) و روستا‌ها (۴۳.۸ درصد) همچنان محبوب است.
عقب ماندن نرم‌افزار‌های ایرانی حتی با اجبار
ایتا با ۲۸.۹ درصد استفاده از سایر پلتفرم‌های پیشی گرفته است و «بله» فقط ۹.۷ درصد کاربر دارد. روبیکا که بیشتر به عنوان یک نرم‌افزار تماشای فیلم و تلوزیون به کار می‌رود، نتوانسته است توجه بیش از ۲۸.۵ درصد ایرانیان را به خود جلب کند.
روبیکا تنها پلتفرم ایرانی است که به تلگرام نزدیک شده و ساکنان روستا از آن بیشتر استفاده می‌کنند، ولی میزان استفاده از این پلتفرم همچنان با اختلاف از اینستاگرام پایین‌تر است. اینستاگرام ۴۳.۸ درصد بین ساکنان روستا محبوبیت و کاربرد دارد و درصد کلی استفاده از آن ۵۰.۶ است.
این تفاوت‌ها وقتی برجسته‌تر می‌شود که به یاد بیاوریم تعداد زیادی از مردم به اجبار و برای استفاده از بعضی خدمات بانکی و دیگر نهاد‌ها و سازمان‌های دولتی، به اجبار و نه از روی اراده یا برای ارتباط با دیگران نرم‌افزار‌های داخلی را نصب و استفاده می‌کنند.
دانشجویان بی‌توجه به فیلترینگ رسمی
یکی دیگر از نظرسنجی‌های ایسپا که به‌تازگی منتشر شد، درمورد وضعیت فرهنگی و اجتماعی دانشجویان بود که از آنان هم درباره‌ی استفاده از پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی خارجی سؤال شده بود. تلگرام (۸۹.۵ درصد)، اینستاگرام (۸۵.۷ درصد)، واتس‌اپ (۶۶.۷ درصد) و یوتیوب (۵۵.۴ درصد) محبوب‌ترین نرم‌افزار‌ها بین دانشجویان کشور هستند.
شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان فقط کاربرد ارتباطی یا سرگرمی ندارند و به عنوان منبع دریافت اخبار و اطلاعات از صدا وسیما جلو هستند و ۲۰.۴ درصد دانشجویان چنین استفاده‌ای از آن‌ها دارند.
شکست تمام عیار فیلترینگ
این آمار و ارقام وقتی بیشتر به چشم می‌آید که به یاد آوریم روند فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها از ۱۵ سال پیش و در پی اعتراض‌های انتخاباتی سال ۱۳۸۸ آغاز شد و تا ۱۴۰۱ ادامه پیدا کرد. آمار و ارقام میزان استفاده‌ی مردم از این پلتفرم‌ها و نیز گردش مالی ۵۰ هزار میلیارد تومانی فیلترشکن‌ها انعکاسی روشن و گویا از شکست فیلترینگ در ایران است که نتیجه‌ای جز به زحمت انداختن و اتلاف وقت مردم، تحمیل هزینه‌های مالی به خانوار‌ها و آسیب نرم‌افزاری و سخت‌افزاری به گوشی‌های موبایل ندارد.
