ریاست جمهوری دوم ترامپ برای ایران چه معنایی خواهد داشت؟

در گزارش زیر به تحلیل رسانه‌ها و اندیشکده‌های خارجی درباره تاثیر نتیجه انتخابات امریکا بر چشم انداز رابطه ایران و امریکا خواهیم پرداخت: 

 تنش بیشتر تهران – واشنگتن و پیچیده‌تر شدن تلاش‌های دیپلماتیک؟

روزنامه "صباح" ترکیه نزدیک به حزب عدالت و توسعه و شخص "رجب طیب اردوغان" رئیس جمهوری ترکیه در یادداشتی تحلیلی به تاثیر پیروزی بالقوه ترامپ در انتخابات چند روز آینده امریکا بر چشم‌انداز رابطه میان تهران و واشنگتن پرداخته است.

این روزنامه می‌نویسد: "پیروزی بالقوه ترامپ در سال ۲۰۲۴ می‌تواند تنش‌ها با ایران را افزایش دهد و تلاش‌های دیپلماتیک آینده را پیچیده کند. تردیدی وجود ندارد که پیروزی احتمالی ترامپ چالش‌ها و دردسر‌های مهمی را برای تهران به همراه خواهد داشت. پیروزی ترامپ می‌تواند بازگشت امریکا به تندروی‌ای باشد که پیش‌تر تهران را تحت فشار قرار داده بود. ایران در سالیان اخیر با بحران اقتصادی عمدتا ناشی از تحریم‌های امریکا مواجه بوده که به افزایش قیمت اقلام مصرفی و افزایش نرخ تورم انجامیده است. ترامپ پس از خارج ساختن امریکا از برجام در سال ۲۰۱۸ میلادی تحریم‌هایی را علیه بخش نفت ایران تحت عنوان کارزار فشار حداکثری وضع کرد. این اقدامات باعث شد تا صادرات نفت ایران به شدت کاهش یابد و تا سال ۲۰۱۹ میلادی به ۳۰۰ هزار بشکه در روز یا کمتر کاهش یابد. ترامپ همچنین دست به ترور ژنرال سلیمانی زد. این اقدام به طور قابل توجهی بر قدرت ایران در منطقه تاثیر منفی گذاشت. در نتیجه، مقام‌های ایرانی ممکن است برای مذاکرات با رئیس جمهوری در امریکا که او را مسئول ترور ژنرال سلیمانی می‌دانند، اگر نگوییم کاری غیرممکن، اما دشوار پیش رو داشته باشند.

پزشکیان رئیس‌جمهور فعلی هدف خود را احیای برجام برای رفع تحریم‌ها، تعامل مجدد با قدرت‌های غربی و تقویت تجارت برای رسیدگی به مشکلات اقتصادی کشور تعیین کرده است. با این وجود، یک پرسش حیاتی باقی می‌ماند: ایران چگونه می‌تواند با مسئول ترور ژنرال سلیمانی مذاکره کند؟ علاوه بر این، بدون دخالت ایالات متحده کشور‌های اروپایی و عربی کمتر احتمال دارد روابط خود را با ایران تعمیق کنند یا تجارت خود را گسترش دهند.

اعلام پیروزی ترامپ در انتخابات آتی می‌تواند موجی همراه با شوک به بازار‌های مالی ایران وارد کند و فشار روانی قابل توجهی بر آن کشور وارد نماید. بازار مالی ایران در گذشته نسبت به تحولات سیاسی و اخبار مربوط به روابط ایران و آمریکا بسیار حساس بوده‌اند. چنین سناریویی می‌تواند به نارضایتی در ایران دامن بزند.

علاوه بر این، به دلیل تنش‌های اخیر در خاورمیانه به ویژه بین اسرائیل و گروه‌های نیابتی ایران موقعیت منطقه‌ای ایران می‌تواند در دوره ریاست جمهوری ترامپ به طور قابل توجهی تحت تاثیر قرار گیرد. با موضع تهاجمی "بنیامین نتانیاهو" نخست وزیر اسرائیل در قبال تهران وضعیت بیش از پیش مخاطره‌آمیز شده است. اتحاد ترامپ و نتانیاهو می‌تواند دردسر‌های جدی برای ایران به همراه داشته باشد. در حالی که دولت "بایدن" برای تنش‌زدایی در خاورمیانه و اعمال نقش تعدیل‌کننده بر تصمیمات نتانیاهو کار کرده، بازگشت ترامپ به قدرت می‌تواند نشان دهنده رویکردی بسیار سخت‌گیرانه علیه ایران باشد. موضع تندروانه او احتمالا نتانیاهو را جسورتر می‌کند و باعث موضع تهاجمی‌تر او نسبت به ایران شده و تصویری چالش برانگیز را برای آینده ایران ترسیم می‌کند.

این روزنامه چاپ ترکیه می‌افزاید:" بایدن و هریس کاملا آگاه هستند که نتانیاهو به احتمال زیاد به پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آینده امیدوار است، زیرا ترامپ بیشتر مشتاق است از نتانیاهو مقابل ایران حمایت کند. دولت ترامپ احتمالا نتانیاهو را برای انجام اقدامات تهاجمی‌تر در منطقه تشویق می‌کند. یکی از اقدامات کلیدی ترامپ در خاورمیانه در اولین دوره ریاست جمهوری او تلاش‌اش برای منزوی کردن بیش‌تر ایران بود. بخش مهمی از این راهبرد پیمان ابراهیم بود که هدف آن عادی سازی روابط بین اسرائیل و چندین کشور عربی و مسلمان بوده است. در صورت پیروزی ترامپ برای دومین بار دولت او به گسترش و تقویت آن توافق ادامه خواهد داد و کشور‌های بیشتری را وارد میدان خواهد کرد. به نظر می‌رسد ترامپ مشتاق تغییر رژیم در تهران نیست و تمرکز او بر کنترل برنامه هسته‌ای ایران است. ترامپ در مصاحبه اخیر خود بار دیگر مخالفت اش را با تلاش‌هایی برای تغییر رژیم در ایران تکرار کرد. ایران احتمالا از هریس در انتخابات آتی ایالات متحده حمایت می‌کند، زیرا معتقد است که یک دولت دموکرات فضای بیشتری را برای بهبود وضعیت اقتصادی فراهم می‌کند و از رویارویی‌های شدیدی که در دوره اول ریاست جمهوری ترامپ تجربه کرد جلوگیری می‌کند. تنش‌ها بین تهران و واشنگتن به طور پیوسته بدتر شده و بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل، نقش کلیدی در افزایش شکاف ایفا می‌کند. تا زمانی که درگیری‌های منطقه‌ای که توسط نتانیاهو هدایت می‌شود، ادامه دارند شانس کمی برای سازش یا پیشرفت‌های دیپلماتیک بین ایران و ایالات متحده وجود خواهد داشت". 

ورلد کرانچ: آیا تنش میان ایران و اسرائیل تشدید خواهد شد؟

اگر ترامپ پیروز شود آرامش فعلی میان ایران و اسرائیل صرفا یک استراحت موقت خواهد بود

سایت تحلیلی "ورلد کرانچ" نیز در مطلبی با اشاره به تاثیر نتیجه انتخابات امریکا بر چشم‌انداز تنش جاری میان ایران و اسرائیل می‌نویسد: "پیروزی دونالد ترامپ احتمالا بدان معناست که آرامش مورد انتظار در رویارویی اسرائیل و ایران در هفته‌های آتی تنها یک استراحت موقت خواهد بود. تهران تاکنون با دقت از گرفتار شدن در دام بنیامین نتانیاهو و درگیر شدن در رویارویی مستقیم با اسرائیل و حامی اصلی آن یعنی امریکا خودداری ورزیده است. نتانیاهو به دنبال استفاده از فضای انتقام‌جویی برآمده از جنگ ناشی از حمله حماس به اسرائیل در ۷ اکتبر سال گذشته بوده است. او به طور پیوسته جنگ را برای وارد کردن ضربه به نیرو‌های نیابتی ایران در منطقه گسترش داده و ممکن است در نهایت به سمت حذف پروژه هسته‌ای ایران با مشارکت آمریکا حرکت کند. با این وجود، با نزدیک شدن به انتخابات پنجم نوامبر در ایالات متحده حمله اخیر اسرائیل به ایران از تشدید تنش جلوگیری کرد. با این وجود، تنش‌ها کماکان ادامه دارد. علیرغم خصومت تاریخی بین ایران و ایالات متحده دولت بایدن با ایران موافقت کرد که به جنگ همه‌جانبه‌ای که نتانیاهو به دنبال آن است کشیده نشود. بایدن اسرائیل را مجبور کرد که حمله تلافی‌جویانه روز شنبه را به تاسیسات هسته‌ای یا نفتی ایران گسترش ندهد. او در عین حال حمایت خود را از آنچه که حق اسرائیل برای پاسخ به حمله ایران توصیف کرد، تایید نمود و سامانه دفاع هوایی پیشرفته تاد را در اختیار ارتش اسرائیل قرار داد و اسکادران‌های بیشتری از جنگنده‌های اف-۱۶ را برای محافظت از اسرائیل و نیرو‌های آمریکایی در منطقه به اسرائیل اعزام کرد. در مقابل، واضح است که ترامپ نامزد مورد نظر نتانیاهو و دولت افراطی اوست. نخست وزیر اسرائیل به خوبی می‌داند که بدون جلب حمایت آمریکا نمی‌تواند از پس درگیری مستقیم با ایران برآید. نتانیاهو اغلب در مورد این واقعیت صحبت می‌کند که او صرفا به الزامات امنیتی اسرائیل پاسخ می‌دهد و آماده است به تنهایی در هفت جبهه بجنگد. با این وجود، در نهایت او نتوانست از دستورات آمریکا مبنی بر عدم گسترش واکنش خود به ایران در هفته گذشته سرپیچی کند. فشار ایالات متحده پس از آن صورت گرفت که ایران برای واشنگتن روشن ساخت که هرگونه حمله اسرائیل به تاسیسات نفتی یا هسته‌ای ایران عواقب ناگواری برای کشور‌های نفتی حاشیه خلیج فارس هم‌پیمان آمریکا به همراه خواهد داشت و حمله به تاسیسات نفتی عربستان نیز دور از ذهن نخواهد بود. در همین راستا، سفر منطقه‌ای وزیر امور خارجه ایران با این هشدار همراه بود که اگر واشنگتن نتانیاهو را مهار نکند کشورش بیکار نخواهد نشست.

نکته جالب توجه آن بود که بلافاصله پس از حمله اخیر اسرائیل به ایران امارات، عربستان و مصر از اولین کشور‌هایی بودند که آن اقدام را به عنوان "حمله غیرقانونی به خاک ایران" محکوم کردند. دولت بایدن در تلاش است تا به آتش‌بس در غزه و لبنان دست یابد و نتانیاهو را متقاعد کند که با ترور "حسن نصرالله" رهبر حزب الله لبنان، "اسماعیل هنیه" و اخیرا "یحیی سنوار" از رهبران حماس تمام تصویر پیروزمندانه مورد نیاز خود را ترسیم کرده و دست از ادامه حمله به غزه و لبنان بردارد. با این وجود، علیرغم آنکه نتانیاهو ممکن است تا زمان حضور بایدن در کاخ سفید به خواسته‌های دولت او پاسخ مثبت دهد، اما در نهایت به نتیجه انتخابات چشم دوخته است. پیروزی ترامپ بدان معنا خواهد بود که آرامش مورد انتظار در رویارویی اسرائیل و ایران در هفته‌های آتی تنها یک استراحت موقت خواهد بود؛ استراحتی پیش از آنکه نتانیاهو فشار خود را بر دولت آینده ترامپ برای جلب حمایت امریکا از خود در منازعه با ایران از سر گیرد". 

این سایت در پایان می‌نویسد: حمله اخیر اسرائیل تنها دریچه‌ای برای جنگی طولانی‌تر خواهد بود. این سناریویی است که با پیروزی ترامپ شروع می‌شود و ماندن نتانیاهو و دولت ائتلافی‌اش در قدرت آن را طولانی می‌سازد. اگر هریس پیروز انتخابات شود دستورکار او برای منطقه تنش زدایی خواهد بود. 

بهترین گزینه پیش روی امریکا در مورد ایران چیست؟

بازگشت به روند ۲۰۱۳ مذاکرات پنهان ایران و امریکا از طریق عمان

اندیشکده امریکایی "کارنگی" نیز در مقاله‌ای تحلیلی با طرح این پرسش که امریکا چه گزینه‌های در مورد ایران در اختیار دارد می‌نویسد: "اگر ایران تصمیم بگیرد که هشدار‌های ایالات متحده و دیگر کشور‌ها را نادیده گرفته و به اسرائیل حمله کند، احتمالا اسرائیل پس از آن تاسیسات نفتی ایران را هدف قرار خواهد داد که منبع اصلی درآمد برای اقتصاد ایران محسوب می‌شود. این امر می‌تواند باعث بروز واکنش زنجیره‌ای فاجعه‌آمیز شود: حرکت ایران به سمت ساخت سلاح هسته‌ای که به سایر بازیگران در منطقه این انگیزه را می‌دهد تا اقدام مشابهی را انجام دهند و اسرائیل و امریکا را وادار به حمله نظامی علیه ایران برای جلوگیری از پیشرفت چرخه ساخت تسلیحات هسته‌ای توسط ایران خواهد کرد. چگونه می‌توان از بروز چنین سناریویی جلوگیری کرد؟ بدیهی است که شرایط برای مذاکرات طولانی و مفصل مشابه مذاکرات منتهی به برجام اکنون فراهم نیست. بعید به نظر می‌رسد که این نوع دیپلماسی نتایج سریع و اطمینان‌بخش مورد نیاز برای خروج از چرخه تشدید تنش را به همراه داشته باشد. موانع دیپلماسی در هر دو طرف وجود دارند. ایران تمایل دارد مذاکرات را به تعویق بیاندازد و یک معامله بسیار سخت را پیش ببرد. تهران همچنین به طور منطقی خواستار کسب اطمینان‌خاطر در این باره است که واشنگتن یک بار دیگر از یک توافق عقب‌نشینی نخواهد کرد و در دادن امتیازات به ایران در ازای کاهش تحریم‌ها به تعهدات خود پایبند خواهد بود. در مقابل، فارغ از نتیجه انتخابات امریکا دولت بعدی آن کشور تا بهار سال آینده میلادی برای انجام تعهدات مهم دیپلماتیک آماده نخواهد بود و به دلیل به هم‌ریختگی سیاست امریکا پس از انتخابات دولت بعدی امریکا به دنبال جلوگیری از توافقی با ایران خواهد بود که مسلما کنگره آن را نخواهد پذیرفت. با توجه به این محدودیت‌ها و ضرورت جلوگیری از یک واکنش ایران مبنی بر حرکت به سوی ساخت سلاح هسته‌ای بهترین و واقع‌بینانه‌ترین گزینه تکرار گفتگوی محرمانه ایران و آمریکا است که پیشتر با میانجی‌گری عمان انجام شد و به توافق موقت اعمال محدودیت بر برنامه هسته‌ای ایران در سال ۲۰۱۳ میلادی و در نهایت به حصول برجام انجامید. آن توافق موقت اصول و چارچوب برجام را تعیین کرد. این رویکرد نیازی به دیپلماسی رسمی یا حتی مستقیم ندارد که مقام‌های ایرانی ترجیح داده‌اند از آن اجتناب ورزند و عمان می‌تواند بار دیگر به عنوان میانجی عمل کند. همچنین، این رویکرد نیازی به کسب تایید دولت امریکا از نمایندگان کنگره ندارد".

"کارنگی" در پایان می‌نویسد: "ایالات متحده باید اصرار داشته باشد که ایران از غنی‌سازی اورانیوم تا درجه خلوص ۹۰ درصدی مورد نیاز برای ساخت تسلیحات و از تبدیل اورانیوم به فلز قابل استفاده برای ساخت سلاح خودداری کند. در مقابل، ایالات متحده می‌تواند به ایران اطمینان خاطر دهد که هیچ حمله‌ای علیه تاسیسات هسته‌ای آن کشور انجام نخواهد شد. عدم تلاش از سوی ایران برای حرکت به سوی ساخت سلاح هسته‌ای حفظ این تعهد را آسان می‌سازد؛ حتی اگر ایران و اسرائیل حملات بیشتری علیه یکدیگر انجام دهند. این انتظارات می‌تواند ستون فقرات یک تفاهم متقابل ثبت شده را تشکیل دهد که برای مدت معینی برای مثال شش تا نه ماه ادامه یابد. مقام‌های ایالات متحده و ایران باید به سرعت وارد عمل شوند تا از افتادن خاورمیانه به ورطه آشفتگی و خشونت بیش‌تر جلوگیری کنند".