سقط جنین چطور باعث مرگ مادر می‌شود؟
سالانه بین ۳۵۰ تا ۵۳۰ هزار مورد سقط جنین در ایران انجام می‌شود که معادل روزانه آن ۱۰۰۰ مورد است که آمار بسیار بالایی است. از این تعداد تنها ۱۰ تا ۱۲ هزار مورد با مجوزِ پزشکی قانونی انجام می‌شوند و بقیه سقط‌ها غیرقانونی و اصطلاحا زیرزمینی انجام می‌شوند. سال گذشته حدود یک‌سوم تولد‌های کشور (حدود ۵۰۰ مورد) به دلیل سقط از دست رفت.
بعضی از زنان برای سقط جنین و رها شدن از بارداری ناخواسته سراغ روش زیرزمینی هم نمی‌روند و با خوردن قرص، این کار را انجام می‌دهند. موضوعی که گاه منجر به سقط نمی‌شود و بارداری ادامه می‌یابد و می‌تواند باعث شود که نوزاد با ناهنجاری‌های مختلف متولد شود. بهار امسال بود که مجلس اعلام کرد ۸۵ درصد از سقط‌های جنین در داخل خانه و با استفاده از دارو‌های غیرمجاز اتفاق می‌افتد.
اما سقط جنین، پروسه ساده و بی‌خطری نیست و عوارض جسمی و روانی متعددی دارد؛ از نازایی مادر گرفته تا شوک عفونتی، از کار افتادن ارگان‌های حیاتی بدن و حتی مرگ مادر. همین چند روز پیش بود که پرونده مرگ یک زن ۳۹ ساله که برای سقط جنین به مطب متخصص زنان و زایمان مراجعه کرده بود، دوباره باز شد.
عوارض سقط در این ماه‌ها بیشتر است
پزشکان معتقدند حتی سقط ناخواسته و غیرعمدی می‌تواند با عوارض کوتاه‌مدتی برای زن باردار همراه باشد، چه برسد به سقط‌هایی که با چاقوی جراحی یا با دارو انجام می‌شوند.
سقط جنین چطور باعث مرگ مادر می‌شود؟ | این سقط‌ها بسیار خطرناک و جبران‌ناپذیر استدکتر اعظم سادات موسوی، جراح و متخصص زنان و زایمان و فوق تخصص انکولوژی زنان به همشهری‌آنلاین می‌گوید: سقط جنین، یک پروسه خطرزا است و صددرصد ایمن نیست و حتی اگر در شرایط بسیار مطلوب هم انجام شود، باز می‌تواند خطرات و عوارض جدی برای سلامت و حیات مادر داشته باشد. برای همین در همه جای دنیا و طبق پروتکل‌های سازمان جهانی بهداشت بهترین راه پیشگیری از آن این است که از حاملگی‌های ناخواسته به بهترین وجه جلوگیری شود که منجر به سقط جنین حتی در شرایط مطلوب نشود. چراکه سقط هم ممکن است باعث افزایش میزان مرگ و میر مادران به طور بالقوه شود و هم می‌تواند عوارض متعددی برای سلامت مادر داشته باشد.
این متخصص زنان و زایمان می‌گوید: هرچقدر سن بارداری بالاتر باشد، عوارض ناشی از سقط جنین جدی‌تر و مهم‌تر می‌شود. البته عوارض سقط در ماه‌های آخر بارداری بسیار بیشتر و جدی‌تر است. سقط‌های دیررس یعنی بعد از هفته هشتم یا سه ماهه دوم بارداری بسیار خطرناک و گاهی جبران‌ناپذیر است؛ عوارضی شامل صدمه دیدن دستگاه تناسلی زن، خون‌ریزی زیاد، پاره شدن رحم، عفونت لوله‌های رحمی، عفونت دستگاه تناسلی و عفونت لگن که گاهی منجر به انسداد لوله‌ها و چسبندگی‌های لگنی می‌شود و می‌تواند منجر به ناباروری همیشگی زن شود. البته سقط حتی در ماه‌های اول بارداری هم سِیف و ایمن نیست.
خون‌ریزی مرگبار
عوارض ناشی از سقط جنین به دو دسته تقسیم می‌شوند؛ عوارض حاد و زودرس و عوارض دیررس. این را دکتر موسوی می‌گوید و ادامه می‌دهد: از مهم‌ترین عوارض حاد و زودرس خون‌ریزی است. این خون‌ریزی می‌تواند به دلیل تروما و پارگی در کانال زایمانی به علت استفاده از وسایل جراحی در سقط جنین رخ دهد، می‌تواند به دلیل عوارض دارو‌های سقط اتفاق بیفتد.
این جراح زنان می‌گوید: اگر خون‌ریزی زیاد باشد، منجر به اختلالات انعقادی می‌شود که خود این پروسه می‌تواند به افزایش خون‌ریزی در مادر کمک کند؛ و خون‌ریزی زیاد اگر کنترل نشود، طبیعتا می‌تواند منجر به مرگ مادر شود.
به گفته این متخصص زنان و زایمان، آمبولی و اختلالات ناشی از آن که در سیستم قلبی و عروقی فرد اتفاق می‌افتد هم یکی دیگر از عوارض زودرس در سقط جنین است. البته صددرصد سقط‌ها با عوارض شدید همراه نیستند.
او ادامه می‌دهد: عفونت‌ها یکی دیگر از عوارض سقط عمدی است که اگر سقط در شرایط ناایمن و نامطلوب اتفاق بیفتد، رخ می‌دهد. اگر دستگاه تناسلی دچار عفونت شود، به دلیل این که عفونت‌ها ترکیبی از میکروب‌های هوازی و غیر هوازی هستند، می‌تواند عفونت‌های بسیار شدید و خطرناکی ایجا کند و باعث شوک ناشی از عفونت و اختلالاتِ بعدی شود. شوک عفونتی، یکی از عوامل بسیار بسیار مهم مرگ و میر در کشور است. هر شوک عفونتی که اتفاق می‌افتد، می‌تواند منجر به نارسایی ارگان‌های مختلف شود، سیستم قلبی و عروقی را دچار مشکل کند، اختلالات انعقادی بدهد و منجر به مرگ مادر شود.
مرگ مادران براثر شوک عفونتی
دکتر موسوی در توضیح شوک عفونتی می‌گوید: آندوتوکسین‌ها یا سمومی که میکروب‌ها ایجاد می‌کنند، وقتی وارد سیستم جریان خون مادر می‌شود و بدن نمی‌تواند در مقابل آن مقاومت کند، فاکتور‌هایی در سیستم گردش عروقی رخ می‌دهد که باعث انعقاد داخل عروقی می‌شود و درنتیجه فاکتور‌های انعقادی را مصرف می‌کند و شخص دچار خون‌ریزی‌های وسیع در ارگان‌های مختلف مثل ریه و کلیه‌ها می‌شود و درنهایت ارگان‌های حیاتی بدن از کار می‌افتند و شخص دچار حالت شوک می‌شود.
این متخصص زنان و زایمان می‌گوید: اوایل انقلاب، چون دسترسی به وسایل جلوگیری از بارداری زیاد وجود نداشت و شرایط مناسب سقط هم نبود، موارد زیادی از شوک عفونتیِ ناشی از سقط جنین رخ می‌داد؛ ما آن موقع رزیدنت بودیم و با مادران زیادی مواجه می‌شدیم که در شرایط شوک عفونتی مراجعه می‌کردند و به علت بدحالی در آی‌سی‌یو بستری می‌شدند و جراحی‌های فوری برای خارج کردن رحم و ارگان‌های لگنی آن‌ها انجام می‌شد تا کانون عفونت برداشته شود، اما تعدادی از آن‌ها فوت می‌کردند. بعد‌ها به دلیل مرسوم شدن روش‌های جلوگیری از بارداری‌های ناخواسته، روز به روز بیشتر شاهد کاهش میزان سقط‌های ناشی از شوک عفونتی بوده‌ایم.
سوراخ شدن روده؛ مشکل رایج در سقط جنین
تروما و صدمه دیدن سایر ارگان‌های بدن، یکی دیگر از عوارض سقط جنین است که دکتر موسوی درباره آن توضیح می‌دهد و می‌گوید: یکی از این ارگان‌ها که در موارد متعددی دچار آسیب ناشی از سقط می‌شود، روده‌ها هستند. به دلیل استفاده از وسایل سقط ممکن است رحم زن سوراخ شود و روده هم که پشت رحم قرار دارد، دچار سوراخ‌شدگی بشود و، چون زود تشخیص داده نمی‌شود، بیمار با عفونت داخل شکمی که عارضه بسیار سنگینی است، مراجعه کند.
از افسردگی تا ناباروری دائمی
به گفته این متخصص زنان و زایمان، سقط جنین یک سری عوارض دیررس هم دارد که مهم‌ترین آن‌ها اختلالات روحی و روانی به خصوص افسردگی‌ها، و همچنین احتمال صدمه دیدن سیستم باروری زن و نازایی دائمی باشد.
مراقب بارداری ناخواسته باشید
متخصصان تاکید می‌کنند که زوجین اگر تبعات و عوارض روانی و جسمی ناشی از سقط جنین را بدانند، هرگز دست به این کار نمی‌زنند یا لااقل مراقب خواهند بود تا گرفتار بارداری ناخواسته نشوند. مساله این است که بسیاری از زنان و مردان درباره عواقب سقط آگاهی کافی ندارند و تصورشان این است که تنها یک موجود را دور می‌اندازند و تمام می‌شود.
دکتر موسوی در این رابطه به موضوع مهمی اشاره می‌کند و می‌گوید: مهم این است که بارداری‌ها با برنامه انجام شود و شخص به حاملگی تمایل داشته باشد. اگر این اتفاق رخ دهد، بارداری و فرزندآوری قطعا می‌تواند یکی از بهترین و خوشایندترین پدیده‌های زندگی باشد. اگر هم با حاملگی ناخواسته مواجه شدید، باید خیلی خوب بسنجید که مزایا و معایب سقط بیشتر است یا فرزندآوری؟
این متخصص زنان و زایمان می‌گوید: بهتر است برای سقط خیلی احساسی برنامه‌ریزی نکنیم. در خیلی از موارد، همه شرایط برای بارداری مناسب و مطلوب نیست، اما باید ببینیم بارداری ناخواسته بدتر است یا سقط جنین که عوارض جسمی و روحیِ متعددی برای زن دارد؟ عوارضی که می‌تواند به قیمت جان او تمام شود.
