قطع برق، واقعیتی که باید لمس کنیم / اسب زین شده، برق ندارد

ایران برق کم دارد. این واقعیتی است که از سال‌ها قبل برای کارشناسان و ناظران، واضح و قطعی بود حالا، اما با قطع برق خانه ها، تک تک مردم هم با این واقعیت آشنا شده اند و آن را به طور کامل لمس می‌کنند.

ایران کمبود برق دارد و هیچ چیزی به اندازه قطع عمومی چند ساعته برق خانه ها، هم مردم و هم مسوولان را با این واقعیت تمام عیار روبه رو نمی‌کند. حالا مردم و مسوولان درباره قطع برق و کمبود آن صحبت می‌کنند. بحرانی که وجود داشت و دارد، اما امروز هر روز خانه‌های ما را خاموش می‌کند.

دولت اعلام کرده برای جلوگیری از سوزاندن مازوت در نیروگاه‌های تولید برق، کمبود برق با خاموشی برنامه ریزی شده خانه‌ها جبران می‌شود چرا که تحمل بی برقی در خانه بهتر از تولید آلودگی کشنده مازوت سوزی است.

برخی هم می‌گویند شرایط وخیم‌تر از این حرفهاست و حتی مازوت کافی هم وجود ندارد. در نتیجه چاره‌ای جز خاموشی خانه‌ها نداریم. از سوی دیگر دولت به صنایع و کارخانه‌ها هم قول داده کمبود برق را با قطع برق آنها، جبران نکند. به هر حال قطع برق خانه‌ها بهتر از تعطیلی کارخانه ها، توقف تولید و بیکاری کارگران است؛ و حالا چند نکته:

۱- کمتر از ۳ ماه از آغاز به کار دولت پزشکیان می‌گذرد. آنچه او به ویژه در هفته‌های ابتدایی ریاست جمهوری درباره به ارث بردن کمبود و ناترازی‌ها می‌گفت و می‌گوید نه حرف صرف، بلکه واقعیت عریان است. واقعیتی که حالا همه مردم، آن را در قطع برق خانه هایشان می‌بینند. به ویژه بعداز اینکه به مدت سه سال، کشور با شیوه شعاردرمانی و تبلیغاتی، اداره شد. مشکلات به جای درمان، مُسکن دریافت کردند و حل مشکل به آینده واگذار شد. مشکل کمبود برق هم با قطع برق صنایع و کارخانه و مازوت سوزی، جبران شد.

نادیده گرفتن کمبود برق و دوری از حل اساسی مشکل، البته محدود به دولت قبل نیست. تقریبا همه دولت‌های دو دهه قبل، کمتر یا بیشتر، همین مسیر را طی کرده اند. فقط برق هم نیست. آب، بنزین، گاز و سایر سوخت‌ها هم همین وضعیت را دارند.

۷ مرداد روز اعطای حکم ریاست جمهوری از سوی رهبری به پزشکیان (مشهور به روز تنفیذ) نیز به دلیل شدت گرفتن کمبود برق، تهران تعطیل شد. به هنگام تحویل دفتر رئیس جمهوری به پزشکیان از سوی مخبر، چراغ‌ها و تاسیسات ساختمان دفتر، خاموش بودند. 

پزشکیان در شرایطی دفتر رئیس جمهوری را تحویل گرفت که به دلیل کمبود برق، هم پایتخت ایران تعطیل شده بود هم چراغ‌های دفتر رئیس جمهوری ایران. این وضعیت البته تنها جنبه نمادین نداشت بلکه واقعیت تمام عیار شرایط کشور است که حالا کمتر از ۴ ماه بعد از شروع دولت جدید، این خاموشی به سراسر کشور کشیده شده است. به هر حال مشخص شد "اسب زین شده" برق ندارد.

۲ - هیچ گزارشی به مسوولان درباره وضعیت کنونی اقتصادی - اجتماعی به اندازه قطع سراسری برق خانه ها، شفاف و روشن نیست. گزارشی که بدون هیچ لاپوشانی، واقعیت‌ها را مستقیم و شفاف به همه منتقل می‌کند. خانه مسوولان هم برق می‌رود. حداقل مسوولان شرایط واقعی کشور را درک کنند. حداقل
از این به بعد، وقتی مسوولان می‌خواهند خیالپردازی کنند؛ وقتی می‌خواهند به دور از واقعیت ها، سخنان بی ارزش و تخیلی داشته باشند نگاهشان به لامپ‌های خاموش باشد.

قطع برق، پای ما را روی زمین واقعیت قرار می‌دهد تا کمتر هپروتی باشیم.

۳- دولت خوب، دولت مسوول آب و برق است و نه دولتی که مشغول دخالت در زندگی شخصی مردم باشد.

۴- ایران در معرض کوبایی شدن است. کوبا همین چند روز قبل با موج گسترده‌ای از قطع برق روبه رو شد و تقریبا سراسر کشور در تاریکی فرو رفت. همزمان این کشور با کمبود شدید بنزین و سوخت هم روبه رو است. کمبود‌ها تنها به برق و سوخت محدود نمی‌شود تقریبا در هر کالایی این کشور با کمبود شدید روبه رو است. از شکر و سیگار برگ که خود تولید کننده آن است تا پوشاک و قهوه و چای و مواد غذایی و .... همه چیز در کوبا ارزان است، اما کم است یا نیست.

اقتصاد دستوری یا همان قیمت گذاری دستوری مهم‌ترین دلیل وضعیت کنونی کوباست. ایران در زمینه اقتصاد دستوری در جهان رکورددار است. دولت در ایران تقریبا برای اکثر کالا‌ها قیمت گذاری می‌کند چرا که احساس می‌کند با پایین نگه داشتن دستوری و از بالا به پایین قیمت‌ها، می‌تواند تورم را پایین نگه دارد و شرایط اقتصادی مردم را بهبود ببخشد، اما در عمل، فعالیت‌های اقتصادی را از سودآوری خارج، غیراقتصادی و ناکارآمد می‌کند. نتیجه این وضعیت چیزی جز کمبود نیست.

تهران در شب

علاوه بر این، می‌توان این دلایل را هم برای وضعیت وخیم کنونی کوبا برشمرد: تحریم‌های شدید امریکا، اقتصاد دولتی، ناکارآمدی داخلی، عدم سرمایه گذاری خارجی، فساد شدید، اقتصاد بسته و کمبود منابع مالی ارزی. کوبا سال به سال و گام به گام آب شد و تحلیل رفت تا جایی که به وضعیت امروز رسیده است. کشوری فرسوده، درگیر بدیهیات و نیاز‌های اولیه و منجمد در گذشته.

دولت کوبا، قیمت برق و سوخت را در سطح پایین و کمتر از قیمت واقعی نگه می‌دارد و در نتیجه، هم مصرف برق از سوی مصرف کنندگان، متناسب نیست و هم سرمایه گذاری بر تولید برق، سودآور و اقتصادی نمی‌شود. ضمن اینکه شرکت برق، چون برق را به قیمت مناسب نمی‌فروشد و منابع مالی کافی ندارد نمی‌تواند به تعمیرات و به روزسازی نیروگاه‌های برق اقدام کند. دولت هم به دلیل کمبود منابع مالی، توانایی سرمایه گذاری و ساخت نیروگاه‌های جدید تولید برق را ندارد. تولید برق در شرکت دولتی، از کارآمدی کافی هم برخوردار نیست.

سرنوشت کوبا می‌تواند در انتظار ایران باشد مگر اینکه کشور در مسیر عادی سازی، رفع تحریم ها، حل مسائل اساسی، آزادسازی اقتصاد، واقعی سازی اقتصاد، تقویت شفافیت، بین المللی شدن و تقویت بخش خصوصی واقعی گام بردارد.