قند؛ اولین دشمن تصفیه خانه بدن

آفتاب‌‌نیوز : آفتاب: مطلب زير، گفت و گوی روزنامه تهران امروز، 20 اسفند 1388، با آقای دكتر حمید رضایی قلعه، نماینده ایران در فدراسیون بین‏المللی بنیادهای كلیه است. نظر به اهميت پرداختن به موضوعاتی كه به سلامت مردم، به ويژه در ايام نوروز بايد نمود، اين مطلب در اين سايت نيز به علاقمندان ارائه می‏گردد.
 
مسعود میر

هرساله دومین پنج‌شنبه ماه مارس را به نام «روز جهانی کلیه» نام‌گذاری می‌کنند که امسال این روز 11مارس 2010 مصادف با 20 اسفند 1388 است. شعار جهانی امسال «دیابت شایع‌ترین علت نارسایی کلیه» است. روز جهانی کلیه روز آگاهی دادن به مردم برای پیشگیری از بیماری‌های کلیوی و آشنا کردن آنها با علایم و نشانه‌های این بیماری است. 

به این بهانه و برای یافتن پاسخ مناسب به سوالاتی درباره وضعیت بیماران كلیوی پای صحبت‌های دكتر حمید رضائی‌قلعه، عضو هیات علمی فرهنگستان علوم پزشكی و معاون آموزش و پژوهش بنیاد امور بیماری‌های خاص نشسته‌ایم. رضائی‌قلعه به‌خاطر اینكه از سال 1386 نماینده و رابط بنیاد امور بیماری‌های خاص در فدراسیون بین‌المللی بنیادهای كلیه (IFKF) است، می‌تواند مرجع معتبری برای اطلاع از وضعیت بیماری كلیه و بیماران آن باشد. 

*آقای دكتر، امسال همزمان با فرا رسیدن روز جهانی كلیه بیش از گذشته به ارتباط بیماری‌های كلیوی با دیابت تاكید شده است. سابقه توجه به اهمیت این موضوع و اقدام برای رفع آن به كی بر می‌گردد؟ 

- در سال 2003 میلادی انجمن بین‌المللی نفرولوژی كه بالاترین مرجع علمی درباره بیماران كلیوی است به همراه فدراسیون بین‌المللی دیابت به‌طور مشترك كتابچه‌ای منتشر كردند با عنوان «بیماری كلیوی ناشی از دیابت؛ زمانی برای اقدام» هدف از انتشار این كتاب دادن هشدار به مردم و مسئولان بهداشتی بود. باید پذیرفت كه قرن 21، قرنی است كه در آن مردم به دلیل سبك زندگی‌شان برای ابتلا به دیابت بسیار مستعد هستند. به‌عنوان نمونه از 25 سال پیش تاكنون نرخ شیوع دیابت نوع دوم در آمریكا دو برابر شده است و این آمار در هند، چین، كره و تایلند به سه تا پنج برابر افزایش یافته است. در ژاپن دیابتی‌های دیالیزی هفت برابر شده‌اند و این رقم در استرالیا پنج برابر است. در سال 2007 میلادی مبلغ 101 تریلیون دلار در دنیا برای دیالیز هزینه شده كه 30درصد این هزینه مربوط به بیماران كلیوی مبتلا به دیابت بوده است. با این اوصاف بود كه برای یازدهم مارس امسال شعار «كلیه سالم با كنترل قند خون» انتخاب شد. 

*آمار دقیقی از بیماران كلیوی و دیابتی در ایران داریم؟ آماری از ارتباط مبتلایان به این دو بیماری چطور؟ 

- در ایران طبق آخرین آمار دو میلیون دیابتی و 16 هزار بیمار كلیوی تحت درمان با دیالیز داریم. نكته جالب اینكه در افراد بالای
30 سال شیوع دیابت بین 14 تا 23 درصد است. 

همچنین باید به این نكته توجه كرد كه شایع‌ترین علت نارسایی كلیه بیماری دیابت است. طبق آمار 20 تا 40 درصد از بیمارانی كه در مراحل انتهایی نارسایی كلیه هستند و دیالیز می‌كنند دیابت دارند. 

*آقای دكتر در بحث پیشگیری از دیابت و به تبع آن مشكلات كلیوی چه راهكارهایی پیشنهاد می‌كنید؟
- اول باید بدانیم كه دیابت دو نو ع دارد و نوع اول آنكه ژنتیكی و ارثی است چندان در بحث ما نمی‌گنجد. در دیابت نوع دوم كه ناشی از كم‌تحركی، رژیم غذایی بد و سبك زندگی نامناسب است می‌توان چاره‌اندیشی كرد. بعد از این موضوع باید به این نكته توجه كرد كه بیماری كلیوی ناشی از دیابت را باید زود تشخیص داد و درمان را شروع كرد كه این تشخیص با یك آزمایش ساده قند خون و میزان دفع پروتئین در ادرار آزمایش دهنده میسر می‌شود. حدود 9.4 درصد از بیماران كلیوی ناشی از دیابت از بیماری كلیه خود آگاهند اما از بیماری دیابت‌شان بی‌خبرند. از آنجایی كه حدود 10 تا 15 سال طول می‌كشد كه دیابت كلیه‌های فرد را از كار بیندازد مردم باید هر سه ماه یك‌بار آزمایش‌های قند خون و چربی خود و همچنین میزان دفع پروتئین در ادرار را چك كنند تا در صورت بروز مشكل اقدامات لازم را به سرعت انجام دهند. 

*عوامل بروز مشكلات كلیوی به ترتیب كدام است؟ 

_ اولین عامل دیابت و بعد از آن دومین دلیل ابتلا به مشكلات كلیوی، فشار خون است. بعد از این دو مورد بیماری‌های التهابی كلیه، انسدادهای كلیه (سنگ‌های كلیه) و كیست‌ها عوامل بعدی بروز نارسایی‌های كلیه هستند. 

*مهم‌ترین علایم ظاهری برای شناسایی بیماری كلیوی چیست؟ 

ورم دور چشم، متورم شدن پاها، تنگی نفس، بالا رفتن فشار خون، ضعف عمومی و تهوع را باید از مهم‌ترین علایم ظاهری بروز بیماری كلیوی به‌شمار آورد. از آنجا كه بیماری كلیوی عمدتا منشأ دیابتیك دارند باید به علایم دیابت هم توجه ویژه داشت. براساس تحقیق مشترك مركز تحقیقات بیماری غدد درون ریز و متابولیسم دانشگاه تهران و مركز تحقیقات كلیه مشخص شده مهم‌ترین عوارض دیابتی‌ها در ایران مشكلات اعصاب، آسیب‌های گسترده شبكیه چشم و آسیب‌های كلیوی هستند. همچنین در تحقیقی كه در سال 1383 روی 23هزار نفر در تهران انجام شده، مشخص شد شیوع دیابت در تهران شش درصد است و 12.7 درصد بیماران دیابتی كلیه‌هایشان را از دست داده‌اند و 25 درصدشان نیز دچار آسیب‌های چشمی شده‌اند.
نكته دیگر هم اینكه به‌رغم نبود مطالعه ملی در ایران درباره دیابت و كلیه اما مشخص شده بیشترین ابتلا به دیابت در ایران به‌خاطر نوع شیرینی‌های آن منطقه در استان یزد است. 

با این استدلال كه افزایش قند خون باعث می‌شود حجم خون در كلیه بالا برود و رگ‌های دفع مواد زائد بزرگ شده و پروتئین بدن را به اشتباه دفع كنند، می‌توان نتیجه گرفت كه آمار كلیوی‌های یزد هم بسیار بالاست. 

*درباره فعالیت‌های بنیاد امور بیماری‌های خاص در روز جهانی كلیه هم توضیح دهید؟ 

-امسال بنیاد به‌صورت نمادین در سه مركز درمانی‌اش در تهران دیابتی‌های مراجعه كننده را به‌صورت رایگان پذیرش می‌كند تا تست‌های كلیه را انجام دهند. این غربالگری البته امسال فقط در روز پنج‌شنبه انجام می‌شود اما در تلاشیم تا پس از این بتوانیم این آزمایش‌ها را هر روزه انجام دهیم. همچنین امسال هم بنیاد امور بیماری‌های خاص تلاش می‌كند تا دستگاه دیالیز برای مراكز درمانی خریداری كند. 

همچنین برنامه‌های مشتركی با شهرداری تهران و سایر كلانشهرها برای اطلاع‌رسانی با محوریت «كلیه سالم با كنترل قند خون» ترتیب داده‌ایم. 

*به‌عنوان آخرین سوال می‌خواهم بدانم بنیاد تاكنون چه تعداد دستگاه دیالیز خریداری كرده و وضعیت پرداخت پول به اهدا كنندگان كلیه به كجا رسید؟
- بنیاد طی 13 سال فعالیتش تاكنون دو هزار دستگاه دیالیز خریداری و به مراكز درمانی دولتی و دانشگاهی اهدا كرده و در بعضی موارد این دستگاه‌ها را با تخفیف‌های قابل‌توجه در اختیار مراكز درمانی دیگر گذاشته است البته باید برگ برنده فعالیت بنیاد در زمینه بیماران كلیوی را به تصویب رساندن قانون مرگ مغزی در مجلس برای اهدای كلیه و همچنین پایه‌گذاری مدل ایرانی پیوند كلیه دانست. 

در همه دنیا برای پیوند كلیه، از جسد كلیه می‌گیرند اما ما در مدل ایرانی توانستیم افراد متقاضی اهدای كلیه كه شرایط لازم را هم دارند، شناسایی كرده و با دریافت كلیه از آنها تاكنون در ایران
201 هزار عمل پیوند را به ثبت برسانیم. البته مشكل ایجاد شده درباره پرداخت پول به اهداكنندگان یا همان هدیه ایثار این است كه این مبلغ همچنان براساس عدد ریالی سال 75 پرداخت می‌شود. 

ماجرا از این قرار است كه در سال 75 پیشنهاد ما این بود كه 20 سكه بهار آزادی به اهداكننده كلیه به‌عنوان هدیه ایثار اهدا شود كه معادل ریالی آن در سال 75 یك میلیون تومان بود. مشكل اینجاست كه در تمام این سال‌ها هنوز این مبلغ افزایش نیافته و همچنان معادل ریالی 20 سكه بهار آزادی در سال 75 یعنی یك میلیون تومان به اهداكننده پرداخت می‌شود البته ما امیدواریم بتوانیم دولت را موظف كنیم كه معادل ریالی 20 سكه بهار در هر سال را به اهداكنندگان بپردازد.