۱۰۵ کارگزاری بورسی متعلق به چه کسانی هستند؟
یکی از اتفاقات ناشی از این کاهش حجم معاملات و عدم اقبال به بورس در نیمه نخست سال ۱۴۰۳، کاهش قابل توجه درآمد کارگزاری‌های بورسی بوده است، به طوری که بررسی‌های «فرهیختگان» نشان می‌دهد درآمد ۱۰۵ کارگزاری از کارمزد معاملات بورسی در نیمه نخست امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۴۰ درصد کاهش یافته و از ۸ هزار و ۶۷۰ میلیارد تومان به ۵ هزار و ۲۴۰ میلیارد تومان رسیده است. در گزارش حاضر، علاوه بر بررسی درآمد کارگزاری‌های بورسی از کارمزد معاملات، درآمد سرمایه‌گذاری کارگزاری‌ها و همچنین جریان‌شناسی مالکان آنها نیز پرداخته شده است.
درآمد ۵ همتی کارگزاری‌های بورسی در ۶ ماه
فرهیختگان نوشت: بررسی از صورت‌های مالی شرکت‌های کارگزاری بورسی حاکی از آن است که به طور میانگین در شش‌ماهه ابتدایی سال جاری، مجموع درآمد ۱۰۵ کارگزاری بورسی از کارمزد معاملات، حدود ۵ هزار و ۲۴۰ میلیارد تومان بوده است. این درحالی است که مجموع درآمد حاصل از کارمزد این کارگزاری‌های بورسی در ۶ ماهه نخست سال ۱۴۰۲ رقمی معادل ۸ هزار و ۶۷۰ میلیارد تومان بوده است. به عبارتی، درآمد کارگزاری‌های بورسی در نیمه اول امسال نسبت به مدت مشابه پارسال نزدیک به ۴۰ درصد کاهش یافته است. این کاهش در برخی از کارگزاری‌ها بین ۵۵ تا ۶۰ درصد است. آنطور که صورت‌های مالی شرکت‌های کارگزاری نشان می‌دهد، کاهش درآمد‌های کارمزدی این شرکت‌ها ناشی از کاهش معاملات در بازار سرمایه در نیمه نخست سال جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته بوده است. البته که در ماه‌های اخیر وضعیت بازار سرمایه کشور شاهد رشد‌های قابل توجهی بوده که به تبع آن، درآمد کارمزدی کارگزاری‌ها نیز روز به روز افزایش پیدا خواهد کرد.
۵۰ درصد بازار در اختیار ۱۲ کارگزاری
وضعیت درآمد کارگزاری‌های بورسی بسیار جالب توجه است. درحالی‌که طی ۶ ماهه نخست امسال سهم ۵۰ کارگزاری آخر جدول از کل درآمد کارگزاری‌های بورسی فقط ۱۰ درصد بوده، ۱۲ کارگزاری اول جدول حدود ۵۰ درصد از کل درآمد کارگزاری‌ها را به خود اختصاص داده‌اند. بررسی صورت‌های مالی کارگزاری‌ها نشان می‌دهد کارگزاری مفید در شش‌ماهه نخست سال ۱۴۰۳ بیشترین درآمد حاصل از کارمزد را داشته که رقمی برابر با هزار و ۴۱۱ میلیارد تومان برآورد شده است. پس از آن، کارگزاری‌های آگاه، فارابی و مبین‌سرمایه با درآمد‌های کارمزد ۲۵۰، ۱۸۷ و ۱۱۰ میلیارد تومانی در جایگاه‌های دوم و سوم قرار گرفته‌اند. آمارها نشان می‌دهد، کارگزاری مفید بیشترین سهم درآمد حاصل از کارمزد را نسبت به سایر کارگزاری‌ها به خود اختصاص داده است؛ سهم درآمد حاصل از کارمزد این کارگزاری تقریباً ۲۷ درصد از کل درآمد کارگزاری‌ها برآورد می‌شود. پس از کارگزاری مفید، سهم سایر کارگزاری‌ها از مجموع درآمد حاصل از کارمزد، بسیار کمتر است. پس از کارگزاری مفید، کارگزاری‌های آگاه، فارابی، مبین‌سرمایه و بانک ملی ایران بیشترین سهم درآمدی را از مجموع درآمد حاصل دستمزد به خود اختصاص داده‌اند و به ترتیب ۵، ۳.۵، ۲.۱ و ۲ درصد از کل درآمد کارمزد، سهم دارند؛ چراکه درآمد حاصل از کارمزد کارگزاری آگاه در جایگاه دوم پس از کارگزاری مفید، تقریباً ۸۰ درصد کاهش یافته، پس طبیعی است سهمی بسیار کمتر نسبت به کارگزاری مفید را به خود اختصاص دهد. البته اگر این آمار را با زمان مشابهی در سال ۱۴۰۲ مقایسه کنیم، می‌بینیم در همین زمان درآمد کارگزاری مفید در سال ۱۴۰۲ حدود ۲ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان بوده، یعنی تقریباً ۴۴ درصد کاهش داشته است. طبیعی است این کارگزاری در سال ۱۴۰۲، سهم بیشتری از مجموع درآمد حاصل از کارمزد داشته است. طبق بررسی‌ها در سال گذشته سهم درآمد حاصل از کارمزد این کارگزاری ۳۰ درصد بوده است. درآمد کارگزاری آگاه و مبین‌سرمایه نیز به عنوان کارگزاری‌هایی که بیشترین درآمد حاصل از کارمزد را داشته‌اند، نیز نسبت به سال گذشته در بازه زمانی مشابه تقریباً ۵۸ تا ۵۹ درصد کاهش یافته است. این به این معناست که اتفاقات اقتصادی و سیاسی در کشور تأثیرات خود بر حجم معاملاتی در بازار سرمایه ایران گذاشته‌اند و باعث کاهش حجم معاملات در بازار شده‌اند. البته که از پاییز سال جاری اتفاقات خوبی در بازار بورس کشور در حال رخ دادن است. درمجموع، طی ۶ ماهه نخست امسال کارگزاری‌ها مفید، آگاه، فارابی، مبین‌سرمایه، بانک ملی، حافظ، نهایت‌نگر، صبا تأمین، فیروزه آسیا، بانک ملت، بانک مسکن و سرمایه‌گذاری ملی ایران ۵۰ درصد از درآمد حاصل از کارمزد معاملات بورسی را به خود اختصاص داده‌اند.
۵۰ کارگزاری با سهم فقط ۱۰ درصد از بازار!
در مقابل سهم ۵۰ درصدی ۱۰ کارگزاری اول، بررسی‌ها نشان می‌دهد سهم ۵۰ کارگزاری انتهایی از کل درآمد کارمزدی کارگزاری‌های بورسی فقط ۱۰ درصد بوده است. طبق این آمارها، درآمد کارمزدی ۲۹ کارگزاری در ۶ ماهه نخست امسال همگی زیر ۱۰ میلیارد تومان بوده و مجموع درآمد آنها حدود فقط ۱۲۱ میلیارد تومان است. این کارگزاری‌ها شامل اطمینان سهم، سپهر باستان، بازار سهام، خلیج‌فارس، آپادانا، دنیای خبره، توسعه اندیشه دانا، سهم آذین، برهان سهند، بانک اقتصاد نوین، هامرز، اوراق بهادر آسمان، سهام گستران شرق، کالای خاورمیانه، آبتین استاک، الوند، سهم یار، آرتان، نماد شاهدان، پویش البرز، اوراق بهادار پاداش، جهان سهم، امید سهم، ایده‌آل کوشا، امین سهم، پارس ایده بنیان، پیشگامان به پرور، توسعه معاملات خردمند و گنجینه سپهر پارت است.
درآمد ۶ ماهه یک کارگزاری فقط ۱۷ میلیون تومان!
بررسی‌ها حاکی از آن است که بین ۱۰۵ کارگزاری بورسی، کمترین درآمد حاصل از کارمزد متعلق به ایده‌آل کوشا، امید سهم و جهان سهم است. طبق آمارها، درآمد حاصل از کارمزد کارگزاری ایده‌آل کوشا در شش ماهه نخست سال ۱۴۰۳، فقط ۱۷ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان بوده است. پس از آن امید سهم و جهان سهم به ترتیب با ۷۱۴ میلیون تومان و ۱ میلیارد و ۵۰۰ هزار تومان کمترین درآمد حاصل از کارمزد را به خود اختصاص داده‌اند. البته باید در اینجا این نکته را یاد آور شویم که که از میان این ۱۰۵ کارگزاری ۵ کارگزاری امین سهم، توسعه معاملات خردمند، پیشگامان به پرور، پارس ایده بنیان، گنجینه سپهر پارت، میزان درآمد حاصل از کارمزد خود را در سال ۱۴۰۳ منتشر نکرده‌اند. پرواضح است درآمد ۱۷.۵ میلیون تومانی یک کارگزاری حتی هزینه حقوق یک‌ماهه یک کارمند را نیز پوشش نمی‌دهد.
سود ۲۲۰۰ میلیاردی کارگزاری‌ها از سرمایه‌گذاری
طبق آخرین صورت‌های مالی منتشر‌شده از کارگزاری‌ها در سامانه کدال، در شش‌ماهه نخست امسال مجموع سود سرمایه‌گذاری ۱۰۵ کارگزاری، رقمی معادل ۲ هزار و ۱۷۹ میلیارد تومان بوده در حالی که سود سرمایه‌گذاری میان این کارگزاری‌ها در سال گذشته معادل دو هزارمیلیارد و ۴۳۸ میلیارد تومان ثبت شده است؛ گفتنی است این رقم نسبت به سال گذشته در بازه زمانی مشابه ۲۵۹ میلیارد تومان کاهش یافته است. به عبارت دیگر مجموع سود‌های سرمایه‌گذاری در یک سال اخیر ده درصد کاهش داشته‌اند. طبق بررسی‌ها عمده سود‌دهی این کارگزاری‌ها مربوط به ۵ کارگزاری آگاه، مفید، فارابی، سهم‌آذین و نهایت‌نگر بوده است. نکته‌ای که در این بررسی به چشم می‌خورد این است که در سال جاری ده کارگزاری دچار ضرر شده و سود‌های منفی را ثبت کرده‌اند. مبلغ ضرر این کارگزاری‌ها رقمی معادل ۸۱ میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان برآورد شده است. با احتساب این مقدار زیان، مقدار نهایی سود سرمایه‌گذاری به حدود ۲ هزار میلیارد تومان می‌رسد. ازجمله کارگزاری‌هایی که در این مدت دچار زیان در سرمایه‌گذاری شده‌اند، می‌توان به کارگزاری الوند، آپادانا، ایمن بورس، بانک آینده، هامرز و.. اشاره کرد. طبق این آمارها، طی شش‌ماهه نخست امسال بالاترین سود سرمایه‌گذاری کارگزاری‌ها مربوط به کارگزاری مفید با ۵۱۷ میلیارد تومان بوده است. مفید با ۱۷۰، فارابی با ۱۱۴، سهم‌آذین با ۷۶، نهایت‌نگر و کارگزاری بانک ملی با ۷۲، صباتأمین، کارگزاری بانک مسکن و کارگزاری بورسیران به ترتیب با ۶۸، ۶۲ و ۵۰ میلیارد تومان در رتبه‌های بعدی قرار دارند. درمجموع، درآمد حاصل از سرمایه‌گذاری ۴۷ کارگزاری انتهایی در شش‌ماهه نخست امسال حدود ۲۰۰ میلیارد تومان بوده که درآمد ۹ شرکت از آنها زیر یک میلیارد تومان و در برخی از آنها این رقم بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلیون تومان نیز بوده است.
۱۵ درصد درآمد کارمزد کارگزاری‌ها به بانک‌ها می‌رسد
اما در این میان، کارگزاری‌های مربوط به بانک‌ها داستان خود را دارند. طبق بررسی‌ها، درآمد کارمزد کارگزاری بانک‌ها در شش ماه اخیر، ۱۴.۵ درصد کل درآمد کارگزاری‌های بورسی را تشکیل می‌دهد. به طور کلی ۱۳ بانک ایرانی در بازار سرمایه ایران دارای کارگزاری هستند که مجموع درآمد حاصل از کارمزد آنها در این مدت به ۷۶۱ میلیارد تومان می‌رسد. از بین ۱۳ کارگزاری بانک‌ها که در این گزارش مورد بررسی قرار گرفته‌اند، کارگزاری بانک ملی ایران با ۱۰۵ میلیارد تومان درآمد حاصل از کارمزد، میان سایر بانک‌ها بیشترین درآمد را در شش ماه سال جاری به خود اختصاص داده است، یعنی فقط یک سهم دو درصدی از کل درآمد کارگزاری‌ها. پس از آن بانک‌های ملت و مسکن با درآمد کارمزد ۷۸ و ۷۷ میلیارد تومانی در رده‌های بعدی قرار گرفته‌اند. در این مقایسه بانک پاسارگاد و بانک سامان نیز با درآمد‌های ۷۰ و ۶۶ میلیارد تومانی در جایگاه‌های بعدی درآمد‌های حاصل از کارمزد را کسب کرده‌اند. البته گفتنی است بانک کشاورزی، بانکی است که در این میان، کمترین میزان درآمد حاصل از کارمزد را به خود اختصاص داده و در شش ماهه سال جاری تنها ۲۵ میلیارد تومان درآمد کارمزد داشته است.
رقابت بیمه‌ها با بانک‌ها
پس از بانک‌ها، شرکت‌های بیمه‌ای و صندوق‌های بازنشستگی نیز در کنار اشخاص حقیقی، سهم بالایی در سهامداری شرکت‌های کارگزاری بورسی دارند. بیمه کوثر در کارگزاری آرمون بورس، پویش البرز در کارگزاری پویش البرز، صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر در کارگزاری امین آوید، بیمه ایران در کارگزاری بیمه ایران، شرکت سرمایه‌گذاری صنعت بیمه در کارگزاری سپهر باستان، شرکت مدیریت ارزش سرمایه صندوق بازنشستگی کشوری در کارگزاری صباجهاد، شرکت سرمایه‌گذاری سامان فرهنگیان (صندوق ذخیره) در کارگزاری اردیبهشت ایرانیان، مؤسسه صندوق حمایت و بازنشستگی کارکنان فولاد در کارگزاری سی ولکس، مؤسسه صندوق بازنشستگی شرکت ملی صنایع مس ایران در کارگزاری ارگ هومن و صندوق ذخیره کارکنان شهرداری در کارگزاری شهر ازجمله این سهامداران بیمه‌ای و صندوق‌ها هستند.
مالکان کارگزاری از آستان قدس سایپا تا تأمین اجتماعی
برخی از کارگزاری‌های بورسی نیز مربوط به اشخاص عمومی است. برای مثال، ۱۰۰ درصد سهام کارگزاری اوراق بهادار رضوی مربوط به شرکت‌های زیرمجموعه آستان قدس رضوی است. زیرمجموعه‌های شهرداری‌ها، صندوق‌های بازنشستگی و بانک‌های دولتی نیز از دیگر اشخاص حقوقی عمومی و شبه‌دولتی هستند که دارای کارگزاری‌اند. شرکت ملی صنایع مس ایران در کارگزاری ارگ هومن، گروه مالی صبا تأمین سازمان تأمین اجتماعی در کارگزاری صباتامین، زیرمجموعه‌های خودروسازی سایپا نیز ۸۰ درصد از سهام کارگزاری سپهر باستان را در اختیار دارند. شرکت ملی پسته ایرانیان در کارگزاری کالای خاورمیانه، مؤسسه صندوق حمایت و بازنشستگی کارکنان فولاد در کارگزاری سی ولکس از دیگر اشخاص عمومی‌اند که در کارگزاری‌ها سهم دارند.
کارگزاری‌های خانوادگی
بخش دیگری از کارگزاری‌ها مربوط به اشخاص حقیقی است. برخی از آنها به‌صورت سهامداری خانوادگی بوده و بعضا گردش مالی خاصی نیز ندارند. بررسی‌ها نشان می‌دهد در ۱۸ کارگزاری بورسی، سهامداران به‌صورت خانوادگی کل یا بخش عمده سهام یک کارگزاری را در اختیار دارند.
