دکتر نوبخت: به جای خام‌فروشی مصنوعات نفتی بفروشیم

آفتاب‌‌نیوز : آفتاب - عماد برقعی: شبکه چهارم سیما دیشب در برنامه سیاست ایرانی فرصت‌ها و چالش‌های نفت ایران را با حضور دکتر محمد باقر نوبخت، دکتر حجت الله غنیمی فرد، عماد حسینی و با حضور تلفنی دکتر سید حمید حسینی بررسی کرد. 

گزارشی از سخنان دکتر نوبخت در این میز گرد را می‌خوانید:

دکتر نوبخت در ابتدای این برنامه با اشاره به وضعیت نفت ایران در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی گفت: انقلاب اسلامی به غیر از آثار فرهنگی، سیاسی و اقتصادی که داشت از نظر تامین منافع ملی هم یک انقلاب ویژه بود. به این دلیل که پایانی بود بر یک غارت نفت که توسط 4 شرکت بزرگ تحت عنوان کنسرسیوم اعمال می‌شد. این شرکت‌های بزرگ به دنبال حداکثر برداشت از مخازن نفتی ما بودند.

وی در تشریح وضعیت برداشت نفت در سال‌های پیش از انقلاب گفت: در این سال‌ها برداشت صیانتی از منابع فراموش شد و ما بین سال‌های 32 تا 57 برداشت فزاینده‌ای از منابع نفتی انجام شد. در طول این سال‌ها کنسرسیوم بیشترین میزان برداشت از منابع نفتی کشور را داشت. تا جایی که اگر انقلاب اسلامی اتفاق نمی‌افتاد از منابع نفتی ما دیگر چیزی باقی نمی‌ماند.

معاون مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام در ارتباط با نقش درآمدهای نفتی در توسعه کشور گفت: بحث بهره‌وری دلارهای نفتی یک بحث است و این ‌که نفت در اقتصاد و توسعه ما سهم داشته یا نه بحث دیگری است. در 5 برنامه پیش از انقلاب و 4 برنامه پس از انقلاب رشد اقتصادی کشور ناشی از درآمدهای نفتی بوده‌است. در محاسبه همبستگی بین تولید ناخالص داخلی کشور و رشد درآمدهای نفتی ما به ضریب همبستگی 0.76 رسیدیم.

دکتر نوبخت با این توضیح که منظور از فرصت بیشتر شرایط بیرونی است افزود: ذخایر نفتی ایران هم اکنون چیزی حدود 85 میلیارد بشکه نفت خام است. این میزان به اضافه مقدار اندکی که ممکن است بر اثر پیشرفت تکنولوژی به آن اضافه شود. این سرمایه ماست. البته این میزان نفتی که هم اکنون در اختیار داریم بسیار با آن‌چه که قبلاً در اختیار داشتیم متفاوت است. ما هم اکنون به پیک تولید نفت رسیده‌ایم و از این پپس شیب نزوالی را در تولید نفت طی خواهیم کرد. الان نیاز داریم که گاز یا آب برای استحصال نفت به چاه‌هایمان تزریق کنیم.

دبیر کل حزب اعتدال و توسعه افزود: در این شرایط که تولید نفت کمتر خواهد شد جهان با افزایش تقاضای نفت مواجه می‌شود. پیش‌بینی می‌شود که تقاضای جهانی نفت در سال 2020 به بیش از 125 میلیارد بشکه می‌رسد. پس در این شرایط که تولید نفت کم و تقاضای جهانی زیاد خواهد شد فرصت ما این است که بدانیم چگونه از این ذخایر موجود استفاده کنیم.

وی توضیح داد: باید این را هم در نظر بگیریم که ما می‌خواهیم از نفت به عنوان یک ابزار قوی دیپلماسی هم استفاده کنیم. ما یک میثاق ملی به نام سند چشم انداز داریم و قرار است که طی آن در افق 1404 از نظر اقتصادی به رتبه اول منطقه برسیم. حالا در این شرایط باید ببینیم از این نفت چگونه می‌توانیم برای تحقق این اهداف استفاده کنیم. همچنین باید ببینیم که در این راه چه چالش‌هایی داریم.

وی در بیان این چالش‌ها اضافه کرد: اگر قرار بر این باشد که دولت همه درآمدهای نفتی را به عوان منابع مالی در بودجه بیاورد به بخش خصوصی احساس بی‌نیازی خواهد کرد. از نظر اجتماعی دولت دیگر قطعاً بهایی برای بخش غیر دولتی قائل نخواهد بود و از نظر اقتصادی هم احساس بی‌نیازی خواهد کرد. به همین دلیل وضع این‌گونه می‌شود که الان هست.

وی افزود: نگاه دولت به نفت باید تغییر کند. اگر دولت هر وقت که خواست از نفت استفاده کند نتیجه‌اش همین دولت رانتیر و همین اقتصاد دولتی بزرگ است. بنابراین لازم است که این پول نفت بیاید و در صندوق ذخیره ارزی ذخیره شود و به صورت تسهیلات به بخش خصوصی واگذار شود. باید از این پول برای تحقق سیاست‌های کلی اصل 44 استفاده شود. شبیه همین سیاستی که هم اکنون در سیاست‌های کلی برنامه پنجم و همچنین بودجه 88 دیده ‌شده ‌است که طی آن ما باید 20٪ از درآمدهای نفتی را به صندوق ملی توسعه بسپاریم تا دولت آن را هزینه نکند. این مبلغ در اختیار بخش خصوصی قرار خواهد گرفت تا بتوانیم از عقل جمعی ایرانیان استفاده کنیم.

معاون مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام اضافه کرد: این حرف‌ها به این معنا نیست که ما از نفت استفاده نکنیم. بلکه باید به جای این که خام‌فروشی کنیم، مصنوعات نفتی را بفروشیم. همین که در سال‌های اخیر درآمدهای غیرنفتی اندکی افزایش پیدا کرده‌است هم عمدتا محصول فروش همین محصولات پتروشیمی است.

وی در مورد نقش سیاست‌گذاری و اجرا در این شرایط گفت: طبق اصل 110 قانون اساسی سیاست‌های کلی نظام را مقام معظم رهبری با مشورت مجمع تشخیص مصلحت نظام مشخص می‌کند. مجلس هم با توجه به همین سیاست‌هاست که قانون وضع می‌کند. این سیاست‌ها هم اکنون در برنامه پنجم و بودجه 89 برای اولین بار جنبه عملی پیدا کرده‌است. حالا که مجمع تشخیص و مجلس شورای اسلامی کار خود را انجام داده‌اند این یک خواست ملی است که دولت به وظیفه‌اش در این میان عمل کند. حالا باید منتظر بمانیم و ببینیم که دولت چگونه با این سیاست‌ها عمل می کند.

دبیر کل حزب اعتدال و توسعه در ادامه با انتقاد از در نظر گرفتن مبلغ 65 دلار برای قیمت نفت در بودجه 89 گفت: احساس می‌کنم با افزایش درآمدهای نفتی کشور با یک چالش بزرگ مواجه خواهد شد که اگر دقت نکنیم نگرانی‌های سال‌های گذشته تکرار خواهد شد. این چالش این است که دوستان به درآمد نفت یک‌بعدی نگاه می‌کنند. یعنی به جز درآمد نفتی ظرفیت اقتصادی ایران را نمی‌بینند. این مشکلی است که در استفاده از درآمدهای نفتی به وجود می‌آید و با نگاه فعلی می‌تواند تکرار شود.

وی توضیح داد: ظرفیت اقتصاد ایران برای جذب درآمدهای نفتی که الان آن را بشکه‌ای 65 دلار در نظر گرفته‌ایم کافی نیست. اگر بخواهیم این مبلغ را در کشور استفاده کنیم اشتباه است. دلار را که نمی‌شود مستقیم استفاده کرد و باید به ریال تبدیل شود. چون امکان فروش دلار در بازار ایران نیست، بانک مرکزی این‌ها را خریداری می‌کند. این کار منجر به افزایش پایه پولی می‌شود. پایه پولی که افزایش پیدا کرد، نقدینگی و به تبع آن تقاضای کل بالا می‌رود. تفاضل تقاضای کل حدود 30٪ و رشد اقتصادی 5 – 6 درصدی باعث می‌شود که مجبور به واردات شویم و این واردات صنایع ملی را از بین می‌برد.

نوبخت در پایان گفت: اگر ما فکر کنیم هرچه بیشتر دلارهای نفتی را تزریق کنیم می‌توانیم بیشتر توسعه پیدا کنیم اشتباه است. چون اساسا ظرفیت اقتصاد ایران پایین است، خرج بیشتر تورم بیشتر می‌دهد. این بالا بودن قیمت نفت موجب افزایش نقدینگی خواهد شد و فشار تورم حاصل از نقدینگی به مردم می‌آید. این موضوع به هیچ وجه به مصلحت کشور نیست.