از اندیشه‏های خرافی تا قدرت نرم جهانی

آفتاب‌‌نیوز : آفتاب – فروزان آصف نخعی: کشور هند با 10 هزار مذهب متفاوت و مختلف توانسته انسجام اجتماعی و فرهنگی خود را حفظ کند. این انسجام نیز به دور از تعصبات ایدئولوژیک، فرهنگی، مذهبی و ... میسر شده است. هندی‏ها در حال حاضر غرب را جزیی از فرهنگ خود می‌دانند و ضرورتی نمی‏بینند که با آن دربیفتند و در دشمنی به سر ببرند. به عبارت دیگر هند برای تبدیل شدن به یک قدرت آسیایی و جهانی ، آن قدر خود را منعطف کرده که می تواند هر چیزی که باعث تامین منافع ملی اش می‏شود را جذب کند. اکنون هند برای ایران که به سوی توسعه سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی گام برمی دارد درس هایی می‏تواند داشته باشد. این درس‏ها چیست؟ برای پاسخ به این سوال گفت و گویی اینترنتی کرده‏ایم با حمید احراری محقق و پژوهشگر . او که اکنون طی سفری درهند است به سوال های ما پاسخ داده است .


× جناب احراری درهند به دنبال چه هستید؟

- به دنبال فرهنگ هاي سانسکريت .

× در ایام عید نوروز چه چیز جالب توجهی را مشاهده کرده‌اید ؟ 

- همه جاي هند رنگين است و عطرآگين. رنگ‌هاي زرد و لاجوردي و قرمز و آبي و ... و عطر عود و پهن گاو و ... در هر صورت همه چيز يا رنگ دارد يا بو. دیروز به معبد هندوهاي ماهاراشترا رفته بودم . متولیان معبد با ادرار گاو، خداي‌شان را شسته بودند. کمي در معبد آنها نشستم و مراسم آنها را تماشا کردم. حدس زدم همان قدر که ما از اين گونه مراسم تعجب مي‌کنيم، فرنگي‌ها هم از آداب سينه‌زني و قمه‌زني ما تعجب مي‌کنند. با اين حال، هند کشوري رو به توسعه و پيشرفت است، سليقه‌ها در حال تغيير است و طبقه‌ تحصيل‌کرده‌ آن‌ها، سليقه‌هاي متفاوت و عاقلانه‌اي دارند.دمکراسي هم به عنوان يک فرهنگ عمومي پذيرفته شده است و به عنوان بخشي از سنت فرهنگي آن‌ها شده است . 

× توسعه هند چه تفاوتی با مدل توسعه چینی دارد ؟ 

- هند در مقايسه با چين توسعه‌اي متوازن و پايدار دارد، چين را هم قبلاً ديده بودم، اما در چين يک اقتصاد قلابي مشهود است و يک نوع دوگانگي غيرقابل حل بين دمکراسي و پيشرفت . ولی درهند همه چيز با هم کنار آمده است. مذهب و مدرنيته، سياست و اقتصاد و فقير و غني.

× علت اصلی این مدارا را در چه می بینید ؟ 

- علت اصلي مدارا در هند را بايد در سنت مداراگرايانه و رهبري گاندي جستجو کرد. از موزه‌ آقاخان که در آن ميراث گاندي و لباس‌ها و اشياء شخصي او را نمايش گذاشته‌اند بازديد کردم، به نظرم تفاوت دمکراسي هندي و ايراني در تفاوت رهبری گاندي و رهبری امام خميني ( ره ) نهفته است. همچنين درتفاوت مردم ما و مردم هند . به نظر من جنگ طبقاتي آن چنان که مارکس در اروپا ديده بود، در اينجا ( هند ) به چشم نمي‌خورد. اين جنگ در ايران هم کمابيش مشاهده مي شود. هندي ها حتي در مورد انگليسي ها خيلي با عطوفت و حسن نيت برخورد مي کنند. اگر به انگليسي ها توهين کنيد، به آنها بر مي خورد.

× ‫چرا اگر به انگلیسی ها توهین شود به آن ها برمی خورد؟‬ ‫به عبارت دیگر آیا انگلیس را دشمن نمی دانند که گاندی با آن ها به نبرد برخاست و هند را از زیر سلطه بریتانیای کبیر نجات داد ؟‬

- هندی‌ها فرهنگ غربي را به عنوان يک خرده فرهنگ دروني تلقي مي‌کنند و معتقدند که فرهنگ غربي هم مثل هندوئيسم، اسلام، بوديسم و ... بخشي از موجوديت آن‌هاست، فقط نمي‌توانند با پاکستاني ها کنار بيايند، انگار وقتي نام پاکستان برده مي شود، بک نوع حساسيت هيستريک در آنها ايجاد مي‌شود. شايد حق هم داشته باشند، زيرا نام پاکستان نوعي توهين به هندي هاست، آنها خود را پاک و هندي ها را نجس مي دانستند و اين منشأ يک نوع تقابل تاريخي شده است.

× به نظر می رسد که هند به ظرفیت تاریخی ای رسیده است که نحوه مواجه اش نیز بسیار رشد یافته شده به نحوی که از ظرفیت های فرهنگی وتوسعه ای خویش برای بلعیدن غرب سودی می جوید ، به عبارت دیگر ‫ فرهنگ مدرن را به جای ترد ، در خود حل کرده اند؟‬

- يک چيزي شبيه به اين و يک مقداري غليط تر. يعني فرهنگ مدرن را بخشي از خود مي‌دانند. 

× تعبیری پیچیده است که مایلم با توضیح خود در فهم آن بیشتر به من کمک کنید . آیا می توان گفت که این بخشی از خود دیدن به معنای برترپنداری " خود " و فرهنگی خودی نسبت به دیگران است که منجر به آشتی شده است ؟‬ ‫یا همسان پنداری منجر به چنین رویکردی شده است ؟‬

- هندی ها اخيرا با افتخار مي گويند که انگليسي اينترنشنال را ما پايه گذاري کرديم، آن‌قدر به لهجه هندی صحبت کرديم که الان سه لهجه انگليسي در جهان وجود دارد، اينگليش، آمريکن و هيندي. آن‌ها مي گويند ما آن‌قدر نرم هستيم که با هر موقعيت جديدي کنار مي‌آييم. مثل گاندي مي توانيم از انگليسي ها بدون دعوا حقمان را بگيريم و بلکه چيزهايي را نیز از آن ها بگیریم که قبلا نداشتيم.براي من تجربه جالبي بود. البته هميشه فکر مي کردم اين گونه است .

× ‫این قدرت از کجا ناشی می شود؟ ‫منشاء این قدرت فرهنگی کجاست ؟ چگونه قادر شده اند ورای تعصبات مذهبی به یکدیگر نگاه کنند؟‬‫آن ها چگونه به تفکیک میان روش و ایمان مذهبی نایل شدند؟‬

- من به درستي نمي دانم، اما حدس مي زنم که ريشه در تنوع فرهنگي و پيشينه فرهنگي هند دارد. در هندوستان بزرگترين سرمايه‌دار کشور يک ايراني الاصل به نام جمشيد تاتاست که گروه صنعتي تاتا را ايجاد کرده است . او یک زرتشتي است و هيچ کس در باره‌ تبار او تحقيق نمي کند.جامعه هند به تدریج يک چيزي شبيه به جامعه آمريکا شده که در آن هر مهاجر بعد از دو نسل آن چنان آمريکايي مي شود که اداره کشور را به دستش مي دهند، در اين‌جا هم آقاخان ، امام فرقه‌ اسماعيليه مي‌شود دوست عزيز و يار غار گاندي و نهرو. در هند هر چيزي يک رنگ و بويي از همسايه خودش دارد. هندوها کمي مثل مسلمان‌ها هستند و مسلمان‌ها کمي مثل هندوها و صوفي ها شبيه هر دو و غربي ها هم يک چيزي شبيه به ديگران. اخيرا بازار کوچکي از بنيادگرايي در بين مسلمان‌ها ايجاد شده که خطر بسيار مهمي است، زيرا ممکن است به اين شرايط پايان دهد.

× ‫آیا می توان گفت آنان به تجربه آموخته اند که هر چیز این دنیایی قابل بحث و گفت وگو است ؟‬

- از نگاه دیگري مي‌توانم بگويم که در اين‌جا سنت گفت و گو بسيار ريشه دار است. حرف زدن و حرف شنيدن يک سنت است. در اين‌جا همه در حال بوق زدن هستند، اما هيچ کس از بوق کسي عصباني نمي شود. پذيرفته‌اند که بايد بوق زد تا خطري را برطرف کرد، بنابراين سنت بوق زدن پذيرفته شده است. شايد تعجب کنيد که عليرغم رانندگي بسيار بد هندي ها در اين‌جا تصادف بسیار کم روی می‌دهد . همه آهسته مي روند، خلاف هم مي کنند، اما به هم راه مي دهند و اصلاً لجبازي نمي کنند. يک مورد تصادف ديدم و آن هم به نظرم يکي از اين جوان‌هاي غربزده و نوکيسه ماشين تويوتاي کورولاي خود را به تير چراغ برق زده بود تا به يک موتوري نزند.

× ‫پس جان آدمی به راستی درآن دیار شریف است به جان آدمیت. ولی در توسعه هند به طور کلی چه مواردی دخیل بوده است ؟ 

- اقتصاد هند اقتصاد کم مصرف و در حال ترقي است. البته هنوز همان عادات و سنت هاي خانوادگي و بچه دوستي موجب نرخ رشد بالای جمعیت است ولی با آهنگ نرمي در حال تغيير است. سياست هاي کنترل جمعيت اينديرا گاندي جواب نداد و به ضد خودش بدل شد، اما سياست‌هاي فرهنگي حزب کنگره موثر بوده است و به رشد فرهنگی و سوادآموزي ، بافت خانواده ها در مجتمع هاي مسکوني در حال تغيير است. مشکل در زاغه نشين ها و اقشار فقير و کاست هاي پايين است. مردم هند کم مصرف و بدون تجمل هستند. زنها از لوازم آرايش استفاده نمي کنند. نود درصد خودروها، کم مصرف هستند و خانه ها بدون تجمل، اتاق‌ها خالي يعني بدون فرش و مبلمان آن چناني. اما تا دلتان بخواهد اهل آهنگ ، رقص و فيلم هستند. مهمترين آدم‌ها در اين‌جا بازيگران سينما و ورزشکاران کريکت باز هستند.

× ‫توجه به چه بخش هایی از فرهنگ هندی می تواند برای توسعه کشور ما موثر باشد ؟‬

- آموزش ابتدايي ، نحوه مديريت روابط انساني و نقش روشنفکران هندي در ايجاد يک نوع نظريه‌ اجتماعي براي ترکيب مدرنيته و سنت از جمله مواردی است که در نظر اول برای توسعه کشور نقش ایفا می کند .