کلان‌شهرهای ایران در معرض فرونشست
مسائل زیست‌محیطی در ایران همواره در حاشیه قرار گرفته و کم‌توجهی به آن، فجایع گسترده‌ای را رقم زده است. یکی از جدی‌ترین این بحران‌ها، برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی است که اکنون ۴۰۰ شهر کشور را در معرض فرونشست زمین قرار داده است. خطری که کارشناسان محیط‌زیست سال‌ها نسبت به آن هشدار داده‌اند، اما هنوز هم تدابیر اساسی برای مهار آن اندیشیده نشده است.
فرونشست زمین یکی از آسیب‌های زیست‌محیطی بزرگ و جبران‌ناپذیر است که به‌ویژه در کلان‌شهر‌ها با جمعیت بالا، تبعات سنگینی به همراه دارد.
کاهش بارندگی، برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی و عدم مدیریت صحیح منابع آبی از جمله عواملی هستند که این پدیده را تشدید کرده‌اند. عیسی بزرگ‌زاده، سخنگوی صنعت آب کشور، اعلام کرده است که ۴۲۲ دشت در کشور به دلیل برداشت بی‌رویه آب در وضعیت ممنوعه و ممنوعه بحرانی قرار گرفته‌اند که از این میان، ۳۵۹ دشت با پدیده فرونشست مواجه شده‌اند.
آمار‌ها نشان می‌دهد که ۵ درصد از خاک ایران در ۳۵۹ منطقه دچار فرونشست شده است. از نظر نرخ فرونشست، ایران دومین کشور جهان و از نظر مساحت مناطق فرونشسته، در رتبه سوم قرار دارد.
برای درک عمق این بحران، باید به استاندارد‌های جهانی اشاره کرد. بر اساس اعلام اتحادیه اروپا، فرونشست طبیعی سالانه خاک حدود ۴ میلی‌متر است، درحالی‌که این رقم در ایران ۱۵ برابر حد استاندارد جهانی بوده و در برخی دشت‌ها حتی به ۳۶ سانتی‌متر نیز رسیده است.
منابع آبی ایران در معرض نابودی
علی بیت‌اللهی؛ مشاور رییس سازمان حفاظت محیط زیست در فرونشست می‌گوید: در صورت ادامه این روند، حتی استان‌های شمالی کشور نیز با بحران بی‌آبی مواجه خواهند شد.
وی اعلام کرد که تاکنون ۱۴۰ میلیارد مترمکعب از منابع آب زیرزمینی کشور از بین رفته است.
مشاور رییس سازمان حفاظت محیط زیست در فرونشست بیان کرد: این در حالی است که افزایش تعداد چاه‌های آب به یک میلیون حلقه، یکی از عوامل اصلی این بحران محسوب می‌شود. برخلاف تصور، بسیاری از این چاه‌ها توسط صنایع بزرگ، نیروگاه‌ها و کارخانه‌های دولتی حفر شده‌اند که به تسریع روند فرونشست زمین دامن زده است.
وی خاطرنشان کرد: استان‌های کرمان، تهران، اصفهان، خراسان رضوی، فارس، گلستان و مازندران، همگی گزارش‌هایی از وقوع فرونشست زمین ارائه داده‌اند.
راهکار‌های پیشنهادی برای مقابله با فرونشست
کارشناسان معتقدند که برای مهار این بحران، اجرای طرح‌های آبخیزداری و مدیریت منابع آب ضروری است. از جمله اقدامات مؤثر می‌توان به اصلاح روش‌های آبیاری، جایگزینی محصولات کم‌آب‌بر به جای محصولات پرمصرف، هدایت آب باران به سفره‌های زیرزمینی، برخورد با برداشت‌های غیرقانونی آب و جلوگیری از احداث صنایع پرمصرف در مناطق کم‌آب اشاره کرد.
با اتخاذ سیاست‌های مدیریتی صحیح و اجرای راهکار‌های مؤثر، می‌توان این بحران را کنترل کرده و از تبعات سنگین آن جلوگیری کرد.
