شايع‌ترین سرطان مردان بالای 50‌ سال

آفتاب‌‌نیوز : آفتاب: اگرچه غده پروستات نخستین بار در سال‌1536 توسط یك آناتومیست ونیزی كشف شد ولی كشف نوع سرطانی آن سال‌ها طول كشید و تا سال‌1853 كسی فكر نمی‌كرد كه این غده دچار سرطان شود.

تا قبل از قرن‌19 و همین چند سال قبل، سرطان پروستات یك بیماری نادر به شمار می‌رفت؛ چون در آن موقع امید به زندگی پایین بود و انسان‌ها كمتر عمر می‌كردند. از طرفی چون سرطان پروستات بیماری سنین بالاست، مردها آن‌قدر عمر نمی‌كردند كه به سرطان پروستات مبتلا شوند.

علاوه بر این موضوع، در آن زمان‌ها تست‌های تشخیصی و كلاً روش‌های تشخیصی سرطان آن‌قدر پیشرفت نكرده بودند تا بتوانند همه موارد بیماری را تشخیص دهند ولی به‌تدریج با بهبود وضعیت زندگی و بهداشت عمومی، امید به زندگی افزایش یافت و به‌دنبال آن موارد سرطان پروستات نیز زیاد‌تر شد تا جایی‌كه امروزه این بیماری یكی از شایع‌ترین انواع سرطان‌ بین آقایان است. به همین دلیل توجه مجامع پزشكی و علمی هم، به این بیماری بیشتر شده است. دكتر حسین كرمی، فلوشیپ فوق تخصصی اندویورولوژی و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی ما را با این بیماری بیشتر آشنا می‌كند.

•آقای دكتر شاید بهتر باشد بحث را با این سؤال شروع كنیم كه اصلا پروستات چیست و در كجا قرار دارد؟ 

پروستات غده‌ای به وزن تقریبی 20گرم است كه زیر مثانه مردان قرار دارد. این غده، دور تا دور مجرای ادرار را مانند حلقه یك انگشتر فرا گرفته و در باروری مردها دخالت دارد.

•اندازه پروستات در طول زندگی ثابت می‌ماند؟ 

خیر، از زمان تولد تا هنگام بلوغ، اندازه پروستات تغییر زیادی نمی‌كند اما هنگام بلوغ، پروستات به سرعت دچار افزایش اندازه و وزن می‌شود كه این افزایش سریع، تا حدود 30 سالگی ادامه می‌یابد. از این پس پروستات با سرعت كمتری همچنان به رشد خود ادامه می‌دهد.

•علت بزرگ شدن می‌تواند غیرطبیعی هم باشد؟ 

ببینید، بعضی از مواقع پروستات بیش از اندازه عادی رشد می‌كند. این رشد اضافی به‌طور ناگهانی اتفاق نمی‌افتد بلكه به‌تدریج و با گذشت زمان به‌وجود می‌آید. با توجه به اینكه این غده، دور تا دور قسمتی از مجرای ادرار مردان را مانند یك حلقه در برگرفته است، می‌توان پیش‌بینی كرد كه بزرگ شدن آن، باعث وارد آمدن فشار روی مجرای ادرار می‌شود و آن را كوچك‌تر و باریك‌تر می‌كند تا جایی كه مجرای ادرار به‌طور كامل بسته می‌شود. پزشكان این بیماری را هیپرپلازی خوش‌خیم پروستات می‌نامند كه در میان مردان، به بزرگی پروستات معروف است.البته پروستات 3 بیماری دارد؛ یكی ورم پروستات كه مردان میانسال را گرفتار می‌كند كه خود را به‌صورت تكرر و سوزش ادرار، تحریك پذیری بیش از حد مثانه و درد كمر نشان می‌دهد.2 بیماری دیگر هم ارتباط مستقیم با سن دارند؛ بزرگی خوش خیم و بدخیم پر وستات.

•بزرگی بدخیم پروستات همان سرطان پروستات است؟ 

بله، این بیماری شایع‌ترین بیماری سیستم ادراری در مردان است و بیماری سن است و با افزایش سن، افزایش می‌یابد. به‌طوری ‌كه تا قبل از سن 45‌سالگی ابتلا به آن بسیار بعید است.

•و اگر در افرادی این بیماری زیر این سن دیده شود، چطور؟ 

خب این افراد، افرادی هستند كه سابقه ارثی سرطان پروستات را دارند. ولی با افزایش سن به دهه50، 30‌درصد مردان و در سنین بالای 50‌سال، بین 60 تا 80‌درصد مردان به این بیماری مبتلا می‌شوند‌. پس منحنی این بیماری با سن بالا می‌رود. خوب است بدانید در سال‌2004 فقط در كشور آمریكا 231‌هزار مورد جدید ابتلا به سرطان گزارش شد و 30‌هزار نفر نیز بر اثر این بیماری جان باختند. پس با كمی توجه به این عددها می‌توانید اهمیت این بیماری را دریابید.

•آقای دكتر اصلا چرا این سرطان ایجاد می‌شود؟ 

مهم‌ترین عامل ابتلای سرطان پروستات، وراثت است؛ یعنی وجود یك مورد ابتلا در یكی از بستگان درجه یك، خطر ابتلا را افزایش می‌دهد. مردانی كه پدر یا برادرشان مبتلا به سرطان پروستات باشند، 2 برابر افراد عادی در معرض خطرند. در اینجا نكته مهم این است كه این افراد باید از بالای 40 سال برای تست این بیماری مراجعه كنند نه بالای 50 سال.

•ژن خاصی برای این سرطان شناخته شده است؟ 

نه. هنوز ژن مشخصی برای این بیماری تشخیص داده نشده ولی به غیراز مسئله وراثت باید این عوامل را هم درنظر داشت: سن 55‌سال یا بیشتر، رژیم غذایی حاوی مقدار زیاد چربی‌های با زنجیره اشباع، مواجهه شغلی با بعضی فلزات سنگین مثل كادمیوم، اورانیوم و...، نژاد، به‌طوری كه این سرطان در سیاه پوستان شایع‌تر از سفید پوستان است. همچنین ورزش نكردن، زندگی تنبل‌وار!، سیگار كشیدن و چاقی زیاد هم از عوامل بروز این بیماری هستند.

•الان تصور عمومی بر این است كه سرطان پروستات بیماری خطرناكی است. آیا واقعا اینطور است؟ 

این تصور اشتباهی است چون در صورت تشخیص در مراحل اولیه و شروع درمان‌های به‌موقع بیمار می‌تواند طول عمر طبیعی داشته باشد. مشكل اصلی از جایی شروع می‌شود كه بیماری دیر یا اشتباه تشخیص داده شود.

•اصلا علائم آغازین این بیماری چیست؟ 

متأسفانه سرطان پروستات در مراحل اولیه هیچ علامتی ندارد. در گذشته اغلب بیماران با گسترش بیماری و پیشرفت آن تشخیص داده ‌می‌شدند. ولی امروزه با بهبود روش‌های غربالگری و در دسترس بودن آنها و همچنین افزایش فرهنگ عمومی، سرطان پروستات به‌دنبال یك آزمایش (PSA (prostatic specific antigene خون یا معاینه انگشتی مقعد در یك چكاپ روتین، تشخیص داده می‌شود. با این حال علائم كلی سرطان پروستات بسیار شبیه علائم بزرگ‌‌شدن خوش‌خیم پروستات (BPH) است. سوزش و تكرر ادرار، افزایش دفعات ادرار كردن در شب، كاهش نیرو و جریان ادرار (باریك شدن ادرار) و وجود خون در ادرار، از علائم مشترك بین بزرگ شدن خوش‌خیم پروستات و سرطان پروستات است. به همین دلیل پزشكان به بیمارانی كه علائم انسدادی دارند، توصیه می‌كنند یك بار آزمایش PSA خون بدهند و معاینه انگشتی مقعد را با دقت برایشان انجام می‌دهند.

•بیمار ممكن است با شكایت درد جسمی به پزشك مراجعه كند؟ 

بله شایع‌ترین درد ناشی از این سرطان درد استخوان است و ممكن است بیمار با كمردرد، وجود درد مبهم یا خشكی در ستون فقرات، لگن‌ها و درد در دنده‌ها مراجعه كند كه این نشان‌دهنده پیشرفت بیماری و گسترش آن به استخوان‌ها است. گاهی اوقات هم بیماری، مهره‌های كمر را درگیر می‌كند و موجب تنگی كانال نخاعی و فشار روی اعصاب می‌شود و علائمی مثل ضعف در عضلات پا و بی‌اختیاری ادرار و مدفوع را به‌وجود می‌آورد.

•پس با وجود این دردها ممكن است این بیماری با بیماری‌های دیگر اشتباه گرفته شود؟ 

همین‌طور است. برای همین است كه ما مدام تأكید می‌كنیم هر مرد بالای 50‌سال باید هر 6‌ماه یك‌بار برای این سرطان تست بدهند.

•خب كمی بیشتر در مورد تست PSA توضیح دهید؟ 

اول باید این توضیح را بدهم كه عدد تست PSA ممكن است در بزرگی خوش‌خیم هم بالا برود ولی بیشتر در سرطان پروستات بالا می‌رود. در بزرگی خوش‌خیم اغلب عدد این تست زیر 4 است ولی اگر سلول‌های سرطانی تكثیر شده باشند، این تست بالا می‌رود و نشان‌دهنده وسعت سرطان است. مثلا اگر این عدد 60 باشد، امكان دارد سرطان به استخوان‌ها هم منتشر شده باشد. ولی برای تأیید تشخیص باید حتماً بیوپسی یا نمونه‌برداری هم انجام شود. بیوپسی پروستات، جدا كردن مقداری از بافت پروستات توسط یك سوزن مخصوص و رنگ‌آمیزی شده و مشاهده سلول‌های سرطانی زیر میكروسكوپ است. برای افزایش دقت بیوپسی معمولاً از 6 یا 12 نقطه پروستات هم نمونه تهیه می‌شود. فراموش نكنید كه سال‌هاست معاینه انگشتی مقعد و آزمایش PSA، توسط متخصصان ارولوژی جزو معاینات روتین درآمده است و پیشنهاد می‌شود تمام آقایان بالای 45 سال، سالانه این آزمایش‌ها را انجام دهند.

•درصورت تشخیص سرطان با این روش‌ها درمان این بیماران چطور شروع می‌شود؟ 

درمان سرطان پروستات به عوامل متعددی بستگی دارد؛ یعنی سرطان پروستات یك روش درمانی واحد ندارد. سن و شرایط بالینی بیمار، وضعیت جسمانی وی و مهم‌تر از همه مرحله بیماری در تعیین روش‌ درمان نقش دارند. با این حال جراحی‌ (خارج كردن كامل پروستات، بافت اطراف و گاهی بیضه) یكی از این روش‌های درمانی است؛ البته این روش برای بیمارانی كه سرطان در بدن آنها هنوز منتشر نشده، پیشنهاد می‌شود. درمان جراحی رادیكال پروستاتكتومی كه شامل خارج كردن پروستات و متعلقات آن و گاهی بیضه‌ها می‌شود، قطعی‌ترین روش درمان است. البته اگرچه عوارض روحی و جسمی آن بیشتر است ولی نشان داده شده در صورتی‌ كه بیماران وضعیت جسمی خوبی داشته باشند و بیماری هم پیشرفته نباشد، نتیجه درمان عالی است. البته عوارض این روش كه شامل بی‌اختیاری ادرار هم هست، امروزه كاملا قابل پیشگیری است.

• و در صورتی كه سرطان منتشر شده باشد، درمانی وجود دارد؟ 

موقعی كه سرطان به غدد لنفاوی، استخوان‌ها، كبد و ستون فقرات متاستاز داده و منتشر می‌شود، در اینجا درمان تسكینی بوده و دیگر قطعی نیست.هورمون‌درمانی در اینجا روش شایع و مؤثری است كه این روزها انجام می‌شود. هدف هورمون‌درمانی جلوگیری از ساخته‌‌ شدن تستوسترون است. این روش درمانی به‌طور نسبی برای تسكین دردهای ناشی از سرطان منتشر شده خیلی مؤثر است. البته یكی از روش‌های درمانی دیگری كه وجود دارد، پرتودرمانی است كه این روزها با آمدن دستگاه‌های شتاب‌دهنده خطی و كاهش عوارض پرتودرمانی، به‌تدریج جای جراحی را می‌گیرد. این روش برای كسانی است كه مایل به برداشتن پروستات نیستند. البته این روش باعث ورم روده و مثانه می‌شود و عوارض خاص خودش را دارد. منجمد كردن سلول‌های سرطانی و استفاده از امواج فراصوت هم از جمله روش‌های درمانی است ولی به هر حال پیشگیری بهتر از درمان است.