مسمومیت خون؛ از دلایل تا درمان
مسمومیت خون معمولاً به سپتیسمی (Septicemia) اشاره دارد، وضعیتی که در آن یک عفونت موضعی وارد جریان خون شده و به اندام‌ها گسترش می‌یابد. همچنین می‌تواند برای توصیف سپسیس (Sepsis)، یک واکنش بالقوه تهدیدکننده زندگی بدن به سپتیسمی، استفاده شود. هر دو وضعیت عمدتاً توسط باکتری‌ها ایجاد می‌شوند، اما می‌توانند توسط ویروس ها، قارچ‌ها و انگل‌ها نیز شکل بگیرند.
مسمومیت خون یک اصطلاح پزشکی نیست، بلکه به یک عفونت شدید کل بدن اشاره دارد که می‌تواند منجر به شوک، نارسایی اندام‌ها و مرگ شود. از جمله علائم می‌توان به تب، تنفس سریع، ضربان قلب سریع و گیجی اشاره کرد. درمان می‌تواند بسته به دلیل متفاوت باشد، اما به طور معمول شامل مایعات درون وریدی، آنتی بیوتیک‌ها و دارو‌هایی است که خطر شوک سپتیک را کاهش می‌دهند.
سپتیسمی در مقابل سپسیس
سپتیسمی و سپسیس شرایط مرتبطی هستند، اما یکسان نیستند. به طور کلی، سپتیسمی وضعیتی است که می‌تواند به سپسیس منجر شود. این دو وضعیت ذاتاً مرتبط هستند، زیرا بدون سپتیسمی نمی‌توان به سپسیس مبتلا شد.
سپتیسمی
بنابر تعریف، سپتیسمی زمانی رخ می‌دهد که یک عامل عفونی وارد جریان خون شده و به دیگر اندام‌ها گسترش می‌یابد. در کاربرد رایج، این اصطلاح به سپتیسمی باکتریایی شامل وجود باکتری در جریان خون (باکتریمی) اشاره دارد.
باکتریمی به خودی خود خطرناک نیست، زیرا محدود به خون است. فقط زمانی که عفونت سیستمیک می‌شود و اندام‌ها را درگیر می‌کند، به آن سپتیسمی گفته می‌شود.
سپتیسمی زمانی شروع می‌شود که یک عفونت موضعی ناشی از باکتری‌هایی مانند استافیلوکوکوس اورئوس، استرپتوکوک پیوژنز، اشریشیا کلی یا سودوموناس آئروژینوزا سیستمیک می‌شوند، که ناشی از رویداد‌هایی مانند موارد زیر است:
درمان قطعی زانو درد، بدون دارو، بدون تزریق، بدون جراحی! (پرسش‌نامه)
آبسه دندان
عفونت شدید کلیه
ذات الریه
عفونت‌های شدید پوست، مانند سلولیت
ابزار یا روش‌های پزشکی غیراستریل
سپتیسمی می‌تواند توسط ویروس‌هایی مانند کووید-۱۹ و قارچ‌هایی مانند کاندیدا آلبیکنس (برفک دهان) ایجاد شود. همچنین، این شرایط می‌تواند توسط انگل‌هایی مانند کرم‌های انگلی (مانند کرم‌های روده) و آمیب‌ها شکل بگیرد.
سپسیس
سپسیس زمانی رخ می‌دهد که پاسخ شدید بدن به عفونت به بافت‌های خود آسیب می‌رساند. این شرایط بیشتر در پاسخ به سپتیسمی باکتریایی رخ می‌دهد، اما می‌تواند در واکنش به هر عفونت سیستمیک شدید ویروسی، قارچی یا انگلی نیز رخ دهد.
در سپسیس، بدن با التهاب شدید در تلاش برای از بین بردن مهاجم خارجی، واکنش بیش از حد نشان می‌دهد. این می‌تواند منجر به طوفان سیتوکین شود که در آن مواد شیمیایی التهابی به نام سیتوکین می‌توانند به طور مستقیم و غیرمستقیم به قلب، ریه ها، کلیه‌ها و سیستم عصبی آسیب برسانند و به نارسایی چند اندامی منجر شوند.
جدی‌ترین عارضه سپسیس، شوک سپتیک است که از افت خطرناک فشار خون ناشی می‌شود و اندام‌ها را از اکسیژن مورد نیاز برای زنده ماندن محروم می‌کند. در صورت عدم درمان مناسب، این می‌تواند به سرعت به نارسایی حاد تنفسی، نارسایی حاد قلبی، نارسایی کلیه و مرگ منجر شود.
عوامل خطر سپسیس عبارتند از:
داشتن سن بالای ۶۵ سال یا زیر یک سال
داشتن بیماری‌های مزمن پیشرفته مانند دیابت، بیماری مزمن انسدادی ریه، سرطان یا بیماری کلیوی
ضعف سیستم ایمنی، مانند آنچه ناشی از اچ آی وی پیشرفته و درمان نشده است
انجام جراحی به تازگی یا ابتلا به بیماری شدید
بستری شدن در بیمارستان
داشتن سابقه سپسیس
علائم مسمومیت خون می‌تواند بر اساس پیشرفت سپتیسمی به سپسیس و سپسیس به شوک سپتیک متفاوت باشد. آنها ممکن است شامل موارد زیر باشند:
تب یا افت ناگهانی دمای بدن
لرز
افزایش ضربان قلب
تنفس سریع
تنگی نفس
کاهش ادرار
درد عضلانی
تهوع یا استفراغ
اسهال
پوست لکه دار، سرد و مرطوب، رنگ پریده یا مایل به آبی
گیجی یا هذیان
گفتار نامفهوم
سبکی سر یا غش
در نوزادان و کودکان نوپا، سپسیس می‌تواند با علائم اضافی مانند موراد زیر همراه باشد:
صدا‌های خرخر هنگام تنفس
فرورفتگی پوست اطراف دنده‌ها هنگام دم (فرورفتگی بین دنده‌ای)
تشنج با تب بالا (تشنج ناشی از تب)
گریه ضعیف و زیر
همه اینها نشانه‌های یک وضعیت اضطراری پزشکی هستند. اگر علائمی ... ایجاد شد، با ۱۱۵ تماس بگیرید یا به نزدیکترین بخش اورژانس مراجعه کنید. هر دقیقه مهم است.
تشخیص
تشخیص سریع در صورت بروز علائم و نشانه‌های سپسیس در فرد ضروری است. هیچ آزمایش واحدی قادر به تشخیص سپسیس نیست، بنابراین تیم پزشکی اورژانس باید با یک معاینه سریع برای بررسی علائم و نشانه‌های آشکار شروع کند.
نشانه‌های اصلی شامل فشار خون پایین غیرطبیعی (هیپوتانسیون) همراه با ضربان قلب سریع (تاکی کاردی)، اکسیژن خون پایین (هیپوکسمی) و پوست لکه دار است.
بر اساس این نشانه‌های اولیه، پزشک اورژانس مجموعه‌ای از آزمایش‌ها را برای تعیین نوع عفونت درگیر، بررسی تغییرات در خون یا ادرار مطابق با سپسیس و بررسی هرگونه نشانه‌ای از آسیب یا نارسایی اندام‌ها تجویز می‌کند.
مجموعه آزمایش‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
شمارش کامل خون (سی بی سی): علائم عفونت را بررسی می‌کند.
پنل متابولیک جامع (سی‌ام پی): سطح بالای اسید خون و آسیب کبدی را بررسی می‌کند.
مطالعات انعقادی: لخته شدن غیرطبیعی خون را که می‌تواند در سپسیس رخ دهد، بررسی می‌کند.
آزمایش ادرار: ادرار را برای علائم آسیب کلیه ارزیابی می‌کند.
آزمایش خون محیطی: اکسیژن خون پایین و اسید خون بالا را در شریان‌ها و ورید‌ها بررسی می‌کند.
کشت‌های آزمایشگاهی: به شناسایی عفونت‌ها از نمونه ادرار، مدفوع، خلط، مایع مغزی نخاعی یا سایر مایعات بدن کمک می‌کند.
آزمایش پروکلسی تونین: نشانگر‌های التهابی مشاهده شده طی طوفان سیتوکین را بررسی می‌کند.
مطالعات تصویربرداری: با استفاده از اشعه ایکس قفسه سینه، اکوکاردیوگرام یا توموگرافی کامپیوتری (سی تی) شکم، به اندام‌ها نگاه دقیق تری می‌اندازد.
الگوریتم‌های امتیازدهی مانند ارزیابی نارسایی متوالی اندام (SOFA) می‌توانند شدت سپسیس را بر اساس امتیاز اختصاص داده شده برای سیستم‌های مختلف اندام (مانند قلب، مغز، کبد، کلیه‌ها و سیستم گردش خون) تعیین کنند. این امتیاز کل می‌تواند به هدایت دوره درمانی مناسب کمک کند.
درمان
درمان سپسیس شامل احیای مایع اورژانسی برای جلوگیری یا درمان شوک همراه با دارو‌های ضد میکروبی برای پاکسازی عفونت زمینه‌ای است.
احیای مایع ممکن است شامل موارد زیر باشد:
مایعات درون وریدی: این شامل تزریق مایعات به درون ورید برای نرمال کردن فشار خون و بازگرداندن حجم خون به سطح طبیعی است.
درمان با وازوپرسور: این زمانی استفاده می‌شود که مایعات درون وریدی به تنهایی قادر به اصلاح هیپوولمی نباشند. داروی مورد استفاده در درمان خط اول، نوراپی نفرین است که به صورت قطره درون وریدی تزریق می‌شود.
تزریق خون: این شامل تزریق خون کامل یا پلاسمای خون برای نرمال کردن حجم و فشار خون است.
هپارین: این یک داروی ضد انعقاد (رقیق کننده خون) است که به صورت درون وریدی برای جلوگیری از لخته شدن غیرطبیعی خون تجویز می‌شود.
درمان‌های ضد میکروبی عمدتاً عفونت‌های باکتریایی را هدف قرار می‌دهند، اما در صورت تشخیص دلیل ویروسی، قارچی یا انگلی ممکن است شامل عوامل دیگری نیز باشند. از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
آنتی بیوتیک‌هایی مانند فلاژیل (مترونیدازول/سفپیم) برای عفونت‌های شکمی، زوویراکس (آسیکلوویر) برای عفونت‌های مغزی، کفلکس (سفتریاکسون) برای عفونت‌های مجاری ادراری و زیترومکس (آزیترومایسین/سفتریاکسون) برای عفونت‌های ریوی
ضد ویروس‌هایی مانند سایتووین (گانسیکلوویر) برای برخی عفونت‌های ریوی ویروسی
ضد قارچ‌هایی مانند دیفلوکان (فلوکونازول) و کانسیداس (کاسپوفونژین) برای عفونت‌های قارچی
ضد انگل‌هایی مانند آلبنزا (آلبندازول) برای کرم‌های انگلی و آرالن (کلروکین) برای آمیب‌ها
افزون بر این مداخلات، لوله گذاری با تنفس مکانیکی ممکن است برای کمک به تنفس مورد نیاز باشد. همچنین، برای بازگرداندن شیمی طبیعی خون و جلوگیری از آسیب کلیه ممکن است به دیالیز کوتاه مدت نیاز باشد.
