کشف درختی مرموز در جنگل‌های پاناما
مطالعه‌ای جدید نشان می‌دهد درخت «لوبیای تونکا» برخورد صاعقه نه‌تنها آسیب نمی‌بیند، بلکه انگل‌های چسبیده به خود و درختان اطرافش را که با آن برای تصاحب منابع رقابت می‌کنند از بین می‌برد.
در جنگل‌های گرمسیری صاعقه یکی از دلایل اصلی مرگ درختان است، به‌ویژه درختانی که نقشی کلیدی در ذخیره‌سازی کربن و حفظ تنوع زیستی دارند.
اما تیم تحقیقاتی با استفاده از حسگر‌های ویژه و دوربین‌های رهگیر صاعقه در منطقه حفاظت‌شده «بارو کلرادو» در پاناما، دریافت که درخت لوبیای تونکا نه‌تنها از ضربات صاعقه جان سالم به در می‌برد، بلکه از آن بهره نیز می‌گیرد.
اوان گورا، بوم‌شناس جنگل و نویسنده اصلی این مطالعه از مؤسسه مطالعات اکوسیستم کری در آمریکا، می‌گوید: «ما کارمان را ده سال پیش آغاز کردیم و خیلی زود متوجه شدیم که صاعقه عامل مرگ بسیاری از درختان است به‌ویژه درختان بزرگ و مسن. اما درخت تونکا همواره سالم باقی می‌ماند.»
مقایسه‌ی تصاویر یک درخت تونکا پس از برخورد صاعقه در سال ۲۰۱۹ و دو سال بعد نشان داد که درخت آسیب چندانی ندیده، اما رستنی‌های انگلی و درختچه‌ها و درختان رقیب اطرافش به‌طور قابل‌توجهی کاهش یافته‌اند.
تحلیل داده‌های ۴۰ ساله از جنگل‌های پاناما نیز نشان داد که درختانی که در مجاورت تونکا رشد می‌کنند، با احتمال بسیار بیشتری نسبت به درختان دیگر از بین می‌روند. به گفته‌ی آقای گورا، «زندگی در کنار درخت تونکا به‌طور قابل‌سنجشی خطرناک‌تر است.»
بر پایه یافته‌ها، هر ضربه صاعقه به‌طور میانگین بیش از دو تُن زیست‌توده‌ی گیاهی اطراف و نزدیک به ۸۰ درصد از پیچک‌های انگلی را از بین می‌برد.
دانشمندان معتقدند دلیل اصلی مقاومت درخت تونکا در برابر صاعقه، رسانایی بالای درون‌ساخت آن است که جریان برق را بدون تولید حرارت مضر عبور می‌دهد؛ مثل یک سیم عایق‌دار.
این درخت که تا ارتفاع ۴۰ متر رشد می‌کند و می‌تواند قرن‌ها زندگی کند، به‌طور متوسط دست‌کم پنج بار در عمر خود مورد اصابت صاعقه قرار می‌گیرد.
هر بار این برخورد‌ها فضای پیرامون آن را از رقبا پاک کرده و امکان رشد بیشتر و تولید بذر را افزایش می‌دهد. طبق برآوردها، این پدیده می‌تواند میزان تولید بذر در طول عمر درخت را تا ۱۴ برابر افزایش دهد.
گریگوری مور، متخصص باغبانی از دانشگاه ملبورن، معتقد است یافته‌های این تحقیق می‌تواند به درختان بلند قامت در دیگر اکوسیستم‌ها مانند جنگل‌های باز یا دشت‌های درخت‌پوش نیز تعمیم یابد.
مور افزود: «ما مدت‌هاست می‌دانیم که برخی درختان می‌توانند بار‌ها مورد اصابت صاعقه قرار بگیرند و باز هم زنده بمانند. این درختان معمولاً تاجی سوخته دارند، اما می‌توانند قرن‌ها پس از ضربه صاعقه به حیات خود ادامه دهند.»
تیم پژوهشی اکنون قصد دارد دامنه تحقیقات خود را به جنگل‌هایی در آفریقا و جنوب شرق آسیا گسترش دهد تا ببیند آیا گونه‌های دیگری نیز می‌توانند از صاعقه بهره‌برداری مشابهی داشته باشند یا نه.
نتایج مطالعات تازه در نشریه علمی «New Phytologist» منتشر شده است.
