قالیباف و نقد حکمرانی از درون
قالیباف با استناد به گفتمان امام خمینی (ره)، پروژه «اسلامی‌سازی نهاد علم» را با «مردمی شدن» گره زد و تأکید کرد که «اسلامی شدن، مطالبه مردم» است. این گزاره، به‌ظاهر سنتی، اما در واقع ناظر به یک بحران فعلی است: فاصله عمیق میان ساختار‌های حاکمیتی با نیاز‌های واقعی جامعه. به تعبیر او، «نظام حکمرانی گزینه‌های متنوع و موثری برای حل مسائل انباشته خودش ندارد» و نتیجه، چیزی نیست جز «دلزدگی»؛ عبارتی کلیدی که در ادبیات سیاسی قالیباف کمتر دیده شده.
او ضمن نقد نخبگان و محققانی که درگیر بحث‌های انتزاعی درباره علوم انسانی شده‌اند، می‌گوید در این میان کسی به دنبال "تولید گزاره‌های عقلانی و عملیاتی برای زندگی مردم" نبوده است. این‌جا نیز نقد متوجه هم ساختار‌های آموزشی و هم نهاد‌های تصمیم‌گیر است؛ نقدی که از زبان کسی بیان می‌شود که خود زمانی فرمانده نیروی انتظامی بوده، شهردار تهران بوده و اکنون رئیس مجلس است.
اما شاید مهم‌ترین فراز سخنان قالیباف آن‌جاست که «فضای کشور باید به سمت اصلاح و تحول امور برود، نه به سمت تخریب و عقبگرد». اگرچه این گزاره در ظاهر محافظه‌کارانه است، اما زمینه‌ای که در آن گفته می‌شود، آن را بدل به یک هشدار تلویحی می‌کند: قالیباف نگران وضعیتی است که در آن نه ساختار قدرت توانایی پویای ماندن دارد، نه نهاد علم توان مداخله در حیات واقعی جامعه را پیدا کرده است.
او با تأکید بر «ضرورت تبدیل مفاهیم به گفتمان» یادآوری می‌کند که گفتمان، آنگاه که در جامعه رسوخ کند، از سوی مردم مطالبه خواهد شد و سیستم ناگزیر به پاسخ‌گویی است. این سخن قالیباف را می‌توان پاسخی به فضای روزافزون انتقاد از «انفعال یا تکرار در حکمرانی» دانست؛ فضایی که برخی تحلیل‌گران آن را نشانه‌ای از خطر "فرسایش مشروعیت نرم" می‌دانند.
قالیباف در این سخنرانی، برخلاف قالب همایش، نه مدافع صرف «علوم انسانی اسلامی» بلکه منتقد وضع موجود است. او اگرچه با زبانی درون‌گفتمانی سخن می‌گوید، اما به وضوح دغدغه‌های جدی درباره آینده حکمرانی، بحران کارآمدی و نقش مغفول نهاد علم در حل مسائل واقعی جامعه دارد. این سخنان، اگرچه در چارچوب رسمی ادا شده‌اند، اما حامل پیام‌هایی است که بی‌توجهی به آن می‌تواند هزینه‌های سیاسی و اجتماعی بالایی به همراه داشته باشد. او با اشاره به اینکه علوم انسانی اسلامی اگر مسائل جامعه را به رسمیت نشناسد، دچار بی‌فایدگی خواهد شد، از عالمان و مدیران خواست به سمت تولید راه‌حل‌های عملیاتی بر پایه ارزش‌های دینی حرکت کنند.
