مواد معدنی به عنوان ستون فقرات صنایع پیشرفته شناخته میشوند و در این میان، گیلسونایت (Gilsonite) با لقب طلای سیاه صنعت، جایگاهی منحصر بفرد دارد. این ماده طبیعی که از خانواده هیدروکربنهای جامد است، نه تنها به دلیل خواص استثنایی مانند مقاومت حرارتی بالا، چسبندگی بینظیر و سازگاری با فرآیندهای شیمیایی، بلکه به خاطر نقش کلیدی اش در صنایعی مانند نفت و گاز، راهسازی، حفاری، رنگسازی و حتی فناوریهای نوین باتری، به یک ماده راهبردی تبدیل شده است.
اما چرا گیلسونایت ایرانی امروز به یک برند جهانی تبدیل شده است؟ ایران با دارا بودن ذخایر عظیم گیلسونایت در استانهایی مانند کرمانشاه و ایلام، نه تنها نیاز صنایع داخلی را تأمین میکند، بلکه به عنوان یکی از تأمین کنندگان اصلی کشورهای حوزه خلیج فارس (مانند امارات، عمان و قطر) و حتی قارههای اروپا، آفریقا و آسیا شناخته میشود. کیفیت بالا، قیمت رقابتی و تنوع در دانه بندی، باعث شده است تا شرکتهای پیشرو جهانی، ایران را به عنوان یک شریک استراتژیک در تأمین این ماده ارزشمند انتخاب کنند.
گیلسونایت (Gilsonite) که با نامهای یونگایت (Uintaite)، آسفالت معدنی یا قیر طبیعی نیز شناخته میشود، یک ماده هیدروکربنی جامد و براق با ساختار شکننده است. این ماده در صنعت گاهی به عنوان طلای سیاه یا آسفالتیت (Asphaltite) هم نامیده میشود. نام گیلسونایت برگرفته از نام ساموئل اچ. گیلسون، کاشف این ماده در قرن نوزدهم در آمریکاست. در ایران، این ماده به طور عامیانه در برخی مناطق موم کوهی یا سنگ قیر نیز خوانده میشود.
گیلسونایت یک هیدروکربن جامد طبیعی با ترکیب شیمیایی پیچیده است که عمدتاً از موارد زیر تشکیل شده است:
· ۸۵-۹۵٪ کربن
· ۱۰-۶٪ هیدروژن
· مقادیر کم اکسیژن، نیتروژن و گوگرد
این ترکیب خاص، گیلسونایت را از مواد مشابه مانند زغال سنگ یا قیر معمولی متمایز میکند و باعث میشود در صنایع پیشرفته مانند تولید باتریهای لیتیومی یا پوششهای ضدخوردگی کاربرد داشته باشد.
کاربرد گیلسونایت به دلیل ساختار منحصر بفردش و ویژگیهای فیزیکی قابل توجهی که دارد، آن را به انتخابی ایده آل برای صنایع تبدیل کرده است:
ترکیب شیمیایی گیلسونایت، پایه اصلی مزایای گیلسونایت در صنایع پیشرفته است:
· کربن بالا: ۸۵-۹۵٪ کربن خالص که باعث رسانایی حرارتی و پایداری شیمیایی میشود.
· عناصر همراه: شامل هیدروژن (۶-۱۰٪)، اکسیژن، نیتروژن و گوگرد به صورت جزئی.
· واکنش پذیری: سازگاری عالی با پلیمرها و مواد معدنی که امکان استفاده از آن را در ترکیبات چند مادهای فراهم میکند.
· مقاومت اکسیداتیو: در برابر اکسیداسیون و تخریب ناشی از اشعه UV مقاوم است.
گیلسونایت با وجود شباهت تهای ظاهری به قیر، از نظر عملکرد و ساختار کاملاً متمایز است:
ویژگی |
گیلسونایت |
قیر معمولی |
منشأ |
طبیعی (معدنی) |
پترولیومی (فرآورده نفتی) |
نقطه نرم شدن |
۱۶۰-۲۲۰° |
۴۰-۶۰°C |
میزان کربن |
۸۵-۹۵٪ |
۷۰-۸۰٪ |
حلالیت |
در حلالهای آروماتیک |
در حلالهای نفتی |
کاربرد در دمای بالا |
مقاومت عالی |
احتمال روان شدن یا تبخیر |
· زغالسنگ: گیلسونایت برخلاف زغال سنگ، ناخالصیهای معدنی کمتری دارد و به راحتی در حلالها حل میشود.
· آسفالتیت: گیلسونایت نوعی آسفالتیت با خلوص و کیفیت بالاتر است.
خرید گیلسونایت باکیفیت نیازمند توجه به چند فاکتور اساسی است تا هزینهها بهینه و نتایج پروژه تضمین شود:
· مشخصات فنی: مطمئن شوید گیلسونایت خریداری شده میزان کربن بالا (بالای ۸۵٪) و ASH (میزان خاکستر) پایین (زیر ۵٪) داشته باشد.
· منشأ معدن: گیلسونایت استخراج شده از معادن شناخته شده (مانند معادن استانهای کرمانشاه و ایلام) کیفیت بالاتری دارد.
· تأمین کننده معتبر: فروشندگانی را انتخاب کنید که گواهی آنالیز ماده (COA) و مجوزهای بین المللی ارائه دهند.
· قیمت رقابتی: قیمت گیلسونایت بر اساس عیار، دانه بندی و حجم خرید تعیین میشود. مقایسه قیمت چند فروشنده ضروری است.
· پشتیبانی فنی: برخی تأمین کنندگان (مانند آسیاگیلسونایت) خدمات مشاوره رایگان برای انتخاب نوع مناسب گیلسونایت ارائه میدهند.
گیلسونایت در سایزهای مختلف برای کاربردهای گوناگون فرآوری میشود:
نوع دانه بندی |
مش (Mesh) |
اندازه ذرات |
کاربردهای اصلی |
پودر نرم |
۲۰۰-۱۰۰ |
۷۵-۱۵۰ میکرون |
تولید رنگ، جوهر، باتریهای لیتیومی |
دانه متوسط |
۵۰-۳۰ |
۳۰۰-۶۰۰ میکرون |
صنعت ریخته گری، چسبهای صنعتی |
درشت (خرده) |
۲۰-۱۰ |
۸۴۰-۲۰۰۰ میکرون آسفالت |
حفاری چاههای نفت |
· مش (Mesh): نشان دهنده تعداد سوراخهای الک در هر اینچ مربع است. هرچه عدد مش بالاتر باشد، ذرات ریزترند.
· ASH (میزان خاکستر): هرچه این عدد کمتر باشد (مثلاً ۱٪)، گیلسونایت خلوص بالاتری دارد و برای صنایع حساس مانند الکترونیک مناسبتر است.
بسته بندی گیلسونایت بر اساس نیاز مشتری و نوع مصرف متفاوت است:
· کیسههای ۲۵ کیلوگرمی: مناسب برای خریدهای کوچک و آزمایشی. جنس کیسهها معمولاً پلیپروپیلن ضد رطوبت است.
· بیگبگ (جامبوبگ) ۱ تنی: مقرون به صرفه برای خریدهای عمده. این بسته بندی برای صنایع بزرگ مانند راهسازی یا پتروشیمی کاربرد دارد.
· فله (به محض تحویل): برای پروژههای بسیار بزرگ که نیاز به حمل ونقل با تانکر یا کانتینر دارند.
· بسته بندی خاص: برخی شرکتها (مثل آسیاگیلسونایت) بسته بندی اختصاصی با برند خریدار را نیز ارائه میدهند.