کاهش شدید صادرات فرش ایران از یک میلیارد دلار به ۴۰ میلیون دلار!
سید داوود موسوی امروز چهارشنبه ۳۱ اردیبهشت در نشست کارگروه صادرات غیرنفتی استان کهگیلویه و بویراحمد با اشاره به بررسی چالش‌ها و راهکار‌های توسعه صادرات گفت: تقویت زنجیره ارزش و رفع موانع تجاری لازم است. در شورای عالی صادرات، موضوع احیای صادرات فرش را مطرح کردیم، البته مشکل اصلی، تحریم‌ها و اختلال در زنجیره ارزش است.
به گزارش ایسنا، معاون توسعه بازرگانی وزارت صمت خاطرنشان کرد: از صادرکنندگان بزرگ دعوت شده تا مشکلات خود با بانک مرکزی و موانع بازگشت ارز را بیان کنند، در گام اول، توافق شد که مواد اولیه فرش مشمول پیمان سپاری ارزی نشود تا صادرکنندگان با دغدغه کمتری فعالیت کنند.
موسوی با اشاره به موضوع گواهی مبدأ صادراتی تصریح کرد: متأسفانه در برخی موارد، صادرات به نام استان دیگری ثبت می‌شود که نمونه‌ای از این مورد، ۲۲ میلیون دلار صادرات انجام شده، اما سهم استان کهگیلویه و بویراحمد به عنوان مبدأ صفر بوده که دلیل این امر، نبود گمرک‌های تخصصی و زیرساخت‌های لازم در برخی استان‌ها است.
وی با اشاره به اینکه باید زیرساخت‌های گمرکی را تقویت کنیم تا صادرات به نام استان مبدأ ثبت شود، ادامه داد: هم اکنون برخی کالا‌ها به دلیل نیاز به آزمایش‌های تخصصی، ناچارند از گمرک استان‌های دیگر ترخیص شوند که این مسئله نیازمند بازنگری است.
معاون توسعه بازرگانی وزارت صمت عنوان کرد: با برنامه‌ریزی هدفمند و رفع موانع زیرساختی، می‌توانیم به رشد پایدار در صادرات غیرنفتی دست یابیم، ضمن اینکه همکاری بین بخش‌های دولتی و خصوصی و تسهیل فرآیند‌های صادراتی از اولویت‌های اصلی ماست.
موسوی با اشاره به موضوعات مطرح‌شده در ستاد تنظیم بازار، تاکید کرد: هرچند فهرست مشخصی برای تنظیم بازار نداریم، اما کارشناسی دقیق قیمت‌ها مورد تاکید است و وزارت جهاد کشاورزی به درستی این موضوع را پیگیری کرده و ستاد تنظیم بازار نیز مصوب کرد که کارشناسی دقیق‌تری انجام شود.قوانین نظارتی و بازرسی به قوت خود باقی است و با همکاری نهاد‌های مربوطه، بازار را به ثبات می‌رسانیم.
درآمد ترکیه از دستان پینه بسته رفوگران فرش ایرانی
خبرگزاری ایرنا نیز در گزارشی نوشت: رفوگران و مرمت کاران فرش ایرانی به خاطر شرایط تحریمی و مشکلات داخلی از جمله قطع شدن بیمه و نبود امنیت شغلی به ترکیه مهاجرات می‌کنند و ترکیه با سوءاستفاده از هنر و تخصص این هنرمندان و با ایجاد ارزش افزوده بالا، درآمد‌های میلیون دلاری کسب می‌کند.
هنرمندانی که با دستان پینه بسته به گونه‌ای تار و پود و نقشه فرش‌ها را به یکدیگر گره زده و ترمیم می‌کنند که از روز اول نیز بهتر می‌شود. فرش‌های قدمت داری که به خاطر پارگی، پوسیدگی یا بیدزدگی نیاز به ترمیم دارند با دستان هنرمند مرمت کاران به ظرافت و زیبایی و با استفاده از الیاف مصنوعی و طبیعی و قرینه با نقشه‌های فرش ترمیم می‌شوند که گویی از روز اول، نخ نما نشده بودند.
رفوگری فرش هنر و تخصصی نیست که به راحتی قابل یادگیری باشد بلکه نیاز به دانش، تجربه و ظریف کاری دارد، روفگر هنری است که هزینه‌های وارده و خسارت‌ها را کاهش می‌دهند و ارزش افزوده فرش را بالا می‌برد، ضمن اینکه رفوگری تنها به فرش‌های دستباف اختصاص ندارد بلکه انواع فرش دستباف و ماشینی، تابلو فرش و سایر فرش را مورد مرمت قرار می‌دهد.
هرچند مرمت گران و رفوگران فرش با بازسازی فرش به ارزش افزوده آن کمک می‌کنند، اما خودشان با مشکلات عدیده‌ای رو‌به‌رو هستند که منجر شده است تا با مهاجرت از ایران، حرفه خود را در اختیار مردمان سایر کشور‌ها از جمله ترکیه قرار دهند.
چندی پیش مهاجرت مرمت گران به ترکیه هشداری برای صنعت فرش ایران بود تا با آسیب شناسی در این عرصه جلوی این گونه فرار مغز هنرمندان گرفته شود. در این باره مرتضی حاجی‌آقا میری رئیس کمیسیون فرش اتاق ایران با گلایه از مشکلات مرمت کاران گفته بود که متأسفانه بخشی از طراحان فرش ایرانی به ترکیه مهاجرت کردند که به خاطر مشکلات این صنف و قوانین داخلی از جمله آیین نامه‌های گمرکی در خصوص بازگشت فرش‌های صادراتی به کشور، مشکل تعهد ارزی و سایر موارد است.
میری تاکید کرده بود که هفت سال است پیگیر رفع این مشکل از طریق دولت و مجلس هستیم، اما همچنان مشکل پابرجاست در صورتی که شرایط این صنف بهبود پیدا نکند موج مهاجرت فعالان فرش ادامه‌دار خواهد شد.
این هشدار، زنگ خطری را برای مسئولان و متولیان امر به صدا درآورده است تا با اصلاح و بازنگری قوانین دست و پا گیر، حفظ امنیت شغلی، بیمه و معیشت مرمت کاران و سایر مباحث از مهاجرت آنان جلوگیری کنند. در این باره با زهرا کمانی رئیس مرکز ملی فرش ایران و عبدالله بهرامی رئیس کمیسیون صنایع دستی، فرش و گردشگری اتاق تعاون ایران به گفت‌و‌گو نشستیم.
قطع بیمه مرمت کاران ضربه به امنیت شغلی و معیشت خانوار
کمانی با گلایه از اینکه رفوگران شرایط خوبی ندارند می‌گوید: ۹۸ درصد رفوگران آقایان هستند که متاسفانه به خاطر شرایط کاری، بیمه‌های آنان قطع و از نظر امنیت شغلی دچار مشکل شدند.
وی اضافه می‌کند: مرمت کاران فرش به خاطر سیار بودن شرایط شغلی شان از کارگاهی به کارگاه دیگر تردد دارند، زمانی که بازرس بیمه می‌آید حضور ندارند و بعد از سه مرتبه عدم حضور و صدور اخطار دچار قطعی بیمه می‌شود که این امر نه تنها به خود مرمت کار آسیب می‌زند بلکه یک خانواده از خدمات بیمه و بازنشستگی در آینده محروم می‌شوند.
رئیس مرکز ملی فرش ایران اضافه می‌کند: مرمت کاران مجبور هستند در کارگاه‌های قالیشویی و یا کارگاه‌های فرش حضور پیدا کرده و اقدام به مرمت کنند از این رو مکان ثابت شغلی ندارند و امنیت شغلی آنان نیز دچار مشکل می‌شود.
وی با تاکید بر اینکه بیشتر قطعی بیمه را در حوزه رفوگری و مرمت داریم می‌گوید: ۲ میلیون بافنده، مرمت گر و رفوگر در کشور داریم که بیشترین مرمت کاران در استان تهران و بعد از آن در استان‌های اصفهان و آذربایجان شرقی و غربی است.
کمانی خاطر نشان می‌کند: ۱۲ هزار مرمت گر در تهران داشتیم که از سال ۱۳۹۶ با کاهش تعداد بیمه شدگان و قطعی بیمه‌ها اکنون تعداد آنان به ۲ هزار نفر رسیده است؛ ضمن اینکه در کنار بحث بیمه مشکلاتی از جمله آیین نامه‌های گمرکی در خصوص بازگشت فرش‌های صادراتی به کشور، مشکل تعهد ارزی و سایر موارد نیز در مهاجرت این رفوگران دخیل است.
جذب مرمت گران فرش ایرانی با ترفند‌های ترکیه‌ای
وی با بیان اینکه مرمت کاران و رفوگران متخصص‌ترین افراد در حوزه فرش هستند ابراز می‌کند: این افراد تخصص بالایی دارند به گونه‌ای که رقبای ما در سایر کشور‌ها چنین افرادی را ندارند، با اینکه رقبای ما، کپی گران ماهر در طرح‌ها و نقش‌های قالی‌های ایرانی هستند، اما از نظر مرمت و تعمیر وضعیت خوبی ندارند.
رئیس مرکز ملی فرش ایران تاکید می‌کند: ترکیه از توانمندی رفوگران کشور ما استفاده و از ۲ سال گذشته آنان را جذب کرده است به گونه‌ای که ۵۰۰ میلیون دلار ارزش ارزآوری در این زمینه داشته است اگر ما دغدغه‌مند مهاجرت رفوگران از کشورمان هستیم باید در این زمینه تدابیری اندیشیده شود تا با برنامه ریزی حساب شده، از مهاجرت این صنف جلوگیری کنیم.
وی بر ایجاد یک پایانه تکمیل خدمات فرش هوشمند در یکی از مناطق آزاد تاکید کرده و می‌گوید: باید پایانه‌ای ایجاد شود تا فرش‌ها بدون ورود به داخل کشور در این مرکز مورد مرمت قرار گرفته و از همان جا به کشور مقصد بازگردند.
کمانی اضافه می‌کند: اکنون روند رو به بهبود است برای فرش‌های عبور موقت موانع سخت گمرکی وضع شده بود که اکنون تضامین نقدی به تعهد ارزی و ضمانتنامه تبدیل شده است و این امر یک حرکت خوبی است که می‌تواند تا حدی مشکل این صنف را حل کند.
وی عنوان می‌کند: قانون پیمان‌سپاری ارزی برای صنف مرمت کار بسیار آزاردهنده است ضمن اینکه عبور موقت فرش دستبافت باید در زمان محدود انجام شود، عبور موقت در صنعت فرش به فرش‌هایی گفته می‌شود که از کشور خارج شده است ولی بر اساس پارگی، بیدخوردگی و فرسودگی معیوب شده و نیاز به مرمت دارند از این رو به کشورمان بازگشت داده می‌شود تا مورد ترمیم قرار گرفته و به چرخه استفاده بازگردد.
رئیس مرکز ملی فرش ایران اضافه می‌کند: از آنجایی که موضوع مرمت و تکمیل فرش دستباف در ایران مغفول مانده است، پس ترکیه به خوبی از غفلت ایران در این زمینه استفاده کرده و از توان رفوگران و مرمت‌کاران ایرانی برای ارزآوری استفاده کرده است در برخورد با این اقدام باید مشکلات این صنف از جمله کاهش تعرفه‌های واردات مواد اولیه تولید فرش، کنترل نوسانات ارزی، حذف قوانین دست و پا گیر، موضوع بیمه و آیین نامه‌های گمرکی، ایجاد مشوق‌های صادراتی را مورد کنکاش بیشتر قرار دهیم تا با تسهیل در موانع از خروج مرمت کاران جلوگیری کنیم.
چراغ سبز حمایتی ترکیه به مرمت کاران ایرانی
عبدالله بهرامی رئیس کمیسیون صنایع دستی، فرش و گردشگری اتاق تعاون ایران با اشاره به اینکه ارزش افزوده مرمت فرش بیش از تولید و صادرات بیشتر است به خبرنگار ایرنا می‌گوید: تعداد محدودی متخصص در حوزه طراحی و مرمت کاری فرش در کشور داریم که با تخصص و هنر خود اقدام به ترمیم فرش می‌کنند.
وی ادامه می‌دهد: فرش‌هایی که در ۵۰ سال گذشته صادر شده است نیاز به مرمت دارد و باید به خاستگاه اول خود بازگردانده شوند تا مورد تعمیر قرار بگیرند که متاسفانه قوانین گمرکی در خصوص بازگشت فرش‌های صادراتی به کشور منجر شد تا خریدارانی که نیاز به مرمت فرش هایشان دارند به کشور ترکیه بروند.
بهرامی تاکید می‌کند: توانمندی و تخصصی که مرمت کاران ایرانی در ترمیم و طراحی فرش دارند نه تنها در ترکیه بلکه در سایر کشور‌ها وجود ندارد از این رو ترکیه با سیاست‌های تشویقی اقدام به جذب مرمت کاران ایرانی کرده است.
وی با بیان اینکه مرمت کاران و بافندگان قالی با مشکلات بیمه‌ای دست و پنجه نرم می‌کنند، می‌گوید: نه تنها قوانین بیمه‌ای در حق مرمت کاران اجرایی نشد بلکه بیمه‌های آنان نیز قطع شد؛ بیمه منجر به افزایش امنیت اجتماعی و شغلی افراد در جامعه می‌شود این در حالی است که ترکیه از این خلاء‌ها استفاده کرده و با ارائه تسهیلات و جایگاه اجتماعی به مرمت کاران آنان را با آغوش باز استقبال کرد.
رئیس کمیسیون صنایع دستی، فرش و گردشگری اتاق تعاون ایران ابراز می‌کند: همزمان با خروج مرمت کاران به ویژه از آذربایجان شرقی، افراد بسیار ماهری که درحوزه مرمت فرش در دنیا بی نظیر بودند را از دست دادیم که این امر جای تاسف و حتی نگرانی برای سایر مرمت کاران وجود دارد.
وی با بیان اینکه صنعت فرش نیاز به تسهیلگری و سرمایه گذاری دارد می‌گوید: هنوز بعد از هفت سال از تحریم فرش ایران، دولت‌های مختلف در عمل به مشکلات این صنعت ورود نکرده و در اولویت قرار نداده‌اند این در حالی است که صنعت فرش ایران یک صنعت پویا و مورد جایگاه و رتبه بالا در جهان است.
بهرامی اضافه می‌کند: از سال ۱۳۸۸ به مدت ۱۰ سال باید یک میلیون نفر در صنعت فرش بیمه می‌شدند که از این تعداد نفر تنها ۵۲۰ هزار نفر تا سال ۱۳۹۲ بیمه شدند و بعد از آن به دلایل مختلف و سختگیری‌ها شدید بیش از نیمی از بیمه این افراد قطع شد یعنی ۳۳۰ نفر از چرخه بیمه حذف شدند و اکنون تنها ۱۸۵ هزار نفر بیمه شده در صنعت فرش کشور داریم.
این کارشناس با تاکید بر اینکه صنعت فرش باید به جایگاه واقعی خود برسد می‌گوید: صنعت فرش به خاطر جایگاه بالایی که در جهان قرار دارد مورد تحریم قرار گرفت این صنعت سهم قابل توجهی در اشتغال، ارزآوری، اصالت فرهنگ و هنر و ... دارد که باید دولت‌ها به جایگاه این صنعت پی برده و تسهیل گری کنند، دولت به عنوان حمایت کننده بخش خصوصی، می‌تواند بحث‌های حمایتی و تشویقی را در راستای مباحث ارزی، تعرفه‌های گمرکی، تامین مواد اولیه و مباحث بازگشت ارز حاصل از صادرات و ایجاد بازار‌های صادراتی را تسهیل کند.
رئیس کمیسیون صنایع دستی، فرش و گردشگری اتاق تعاون ایران خاطر نشان می‌کند: یکی از مهمترین مشکلات در صنعت فرش و علت خروج مرمت کاران بحث بازگشت ارز حاصل از صادرات است، یک ماه بعد از تحریم‌های خارجی، بانک مرکزی اعلام کرد که تاجر و صادر کننده فرش هر میزان فرش صادر کنند ظرف ۲ ماه باید ارز حاصل از صادرات به بانک مرکزی باز گردد این در حالی است که فروش فرش در دنیا بر پایه امانت به بازرگانان بوده و نقدی نیست که بتوان ظرف مدت کوتاه بازگشت ارز صورت بگیرد این امر منجر به عقب نشینی تجار از صادرات و کاهش ارزآوری و آمار‌های صادراتی شد.
وی خواستار رسیدگی مسئولان و متولیان امر به جایگاه واقعی فرش و فرش بافان و مرمت کاران شد تا با رفع موانع از جلوگیری مرمت کاران جلوگیری شود.
اکنون بسیاری از مرمت کاران فرش ایرانی به خاطر بی مهری‌های در شرایط امنیت شغلی، بیمه‌ای و گمرکی با کوله‌ای از تجربه و تخصص بار سفر را به کشور ترکیه بسته‌اند و در مقابل ترکیه توانسته با ایجاد ارزش افزوده بالا از جایگاه تخصصی و توانمندان مرمت کاران استفاده کند و به نام هنرمندان ایرانی به جیب خود سود هنگفت برساند که اگر این داستان تلخ و بی توجهی‌ها ادامه داشته باشد زمینه مهاجرت سایر رفوگران و مرمت کاران فراهم خواهد شد.
