افسانه خوان عرفان شرق

آفتاب‌‌نیوز : یوهان ولفگانگ گوته،‌ شاعر و نویسنده و دانشمند آلمانی از شهرت جهانی برخوردار است و او را کمابیش همه می شناسند. گوته در میان آثار ادبی و علمی بی شماری که از خود به جا گذارده است، کتابی به نام «دیوان غربی – شرقی» دارد که در کنار درام مشهور «فاوست»، ‌در شمار معروف ترین آثار اوست و بی شک یکی از علل شهرت او در مشرق زمین نیز همین اثر است. گوته در این کتاب – چنان که خود نیز در نامه ای اشاره کرده است – قصد دارد که به گونه ای دل زنده و دلپذیر، غرب و شرق را به هم پیوند زند و فرهنگ این دو جهان را با هم قرین و دمساز کند.
صد و هفتاد سال پس از خاموشی گوته، ارجمند بانویی از مردم آلمان، از آغاز دوران جوانی تا امروز که هشتاد سال از عمر پربارش می گذرد، با عزم راسخ و کار پررنج، در راه تحقق آرزوی دیرینه گوته گام زده است و از هیچ تلاش و کوششی برای شناخت و شناساندن فرهنگ مشرق زمین فروگذار نکرده است. او که سال ها در دانشگاه و نهادهای پژوهشی اروپا و آسیا و آمریکا به تدریس و تحقیق اشتغال داشت،‌ پیوسته بسان «سفیر فرهنگی» میان شرق و غرب در گشت و گذار است. از این رو شگفت آور نیست که از لاهور تا لیدن، از قونیه تا کمبریج، از تهران تا توبینگن،‌ از آنکارا تا اوپسالا و از پیشاور تا وین، نام پروفسور آنه ماری شیمل بر سر زبان مردمان فرهیخته افتاده است. 

شرح احوال
آنه ماری برگیت شیمل در 7 آوریل سال 1922 میلادی (18 فروردین 1301 شمسی) در شهر «ارفورت» در مرکز آلمان،‌ در خانواده ای پروتستان آیین چشم به جهان گشود. از همان آغاز دوران نوجوانی علاقه وافری به آموختن زبان های شرقی داشت. پانزده ساله بود که به فراگرفتن زبان عربی پرداخت در سن شانزده سالگی دوره دبیرستان را به پایان رساند و مراحل تحصیلات دانشگاهی را نیز به همان سرعت پشت سر گذاشت. 

نخست در دانشگاه برلین تحصیل در رشته های زبان و ادبیات عربی و علوم اسلامی را آغاز نمود و در سال 1941 – در سن نوزده سالگی – با اخذ درجه دکتری از این دانشگاه فارغ التحصیل شد مدتی در وزارت امور خارجه به عنوان مترجم به کار اشتغال داشت. سپس از ژانویه سال 1946 تا سال 1953 در دانشگاه «ماربورگ» به تدریس در رشته های زبان و ادبیات عربی و معارف اسلامی پرداخت و در همین دانشگاه، ضمن تدریس، در سال 1951 دوره دکتری تاریخ ادیان را نیز به پایان رساند. 

دانشکده الهیات اسلامی دانشگاه آنکارا در سال 1954 استاد شیمل را برای تدریس در رشته تاریخ ادیان به این دانشگاه دعوت کرد. دوران اقامت در ترکیه فرصت مناسبی بود تا بانو شیمل در گستره ادبیات کلاسیک ترکی و نیز در زمینه مسائل اسلام در دنیای جدید به تحقیقات دامنه دار دست زند که ثمره آن تالیفات مهمی است که بعدا به آنها اشاره خواهم کرد. از سال 1961 به مدت شش سال به عنوان استاد و مشاور علمی در رشته های زبان و ادبیات عربی و علوم اسلامی در دانشگاه بن به تدریس اشتغال داشت. در سال 1967، نخست به عنوان استاد و سپس از سال 1970 اختیاردار کامل کرسی تدریس تاریخ ادیان خاوری در دانشگاه هاروارد آمریکا شد. وی نخستین استادی بود که کرسی تدریس در رشته های فرهنگ های هندی – اسلامی را نیز به خود اختصاص داد. افزون بر این در تابستان هر سال «انستیتوی مطالعات اسلامی» در لندن به طور مرتب کلاس های درسی برای استاد شیمل برگزار می کرد. 

پروفسور آنه ماری شیمل از دانشگاه های مختلفی در جهان به کسب دکتری افتخاری نایل آمده است. وی دارای سه دکتری افتخاری از دانشگاه های سند، اسلام آباد و پیشاور پاکستان است که به خاطر تحقیقاتش در زمینه های عرفان اسلامی،‌ فرهنگ اسلامی در هند و پاکستان و خطاطی اسلامی به وی اهدا شده است دانشگاه های اوپسالای سوئد،‌ قونیه ترکیه و دانشگاه تهران نیز به استاد شیمل دکتری افتخاری اعطا کرده اند. 

این بانوی گرانقدر مدتی ریاست انجمن جهانی علوم دینی،‌ عضویت آکادمی سلطنتی علوم هلند، عضویت آکادمی علوم و هنر آمریکا، کارشناس موزه هنر نیویورک و ویراستاری بخش مربوط به اسلام دائرأالمعارف ادیان را به عهده داشت. افزون بر این، بین سال های 1963 تا 1973 به مدت ده سال ویراستار نشریه «فکر و فن» بود. ناشر این نشریه که چهل سال است به زبان عربی منتشر می شود، انستیتو گوته آلمان است و در واقع پل ارتباط فرهنگی میان آلمان و سرزمین های عربی زبان است. 

تاکنون جوایز و نشان های افتخاری از سوی بنیادهای علمی و فرهنگی و مجامع ادبی کشورهای مختلف به استاد شیمل اعطا شده است که از میان آنها می توان چند جایزه و مدال زیر را نام برد:
- جایزه «فردریش روکرت» آلمان در سال 1965.
- نشان «ستاره قائد اعظم» پاکستان در سال 1965.
- مدال طلای «هامر – پورگشتال» اتریش در سال 1974.
- جایزه «یوهان هاینریش فوس» برای بهترین مترجم از سوی آکادمی زبان و شعر آلمان در سال 1980.
- نشان درجه اول «بوندس فردینتس کرویتس» آلمان در سال 1981.
- مدال «لووی دلاویدا» که هر دو سال یک بار به شخصیت علمی بر جسته ای که در زمینه اسلام شناسی تحقیقاتی انجام داده است اهدا می شود. بانو شیمل یازدهمین محقق و نخستین زنی است که در سال 1987 این جایزه به او تعلق گرفت.
- در سال 1992 نیز طی مراسمی در دانشگاه توبینگن آلمان جایزه «لئوپولد لوکاس» به پروفسور شیمل اهدا شد.
- «جایزه صلح اتحادیه ناشران و کتابفروشان آلمان» که مهم ترین جایزه فرهنگی – اجتماعی آلمان است، در سال 1995 به پروفسور شیمل اعطا شد. 

شگفت آور آن که بانوی گرامی ما در کنار این همه کار و فعالیت در دانشگاه ها و نهادهای علمی و فرهنگی، تاکنون تالیفات و ترجمه های بسیاری نیز انتشار داده است. شیوه و سبک نگارش و تسلط و تبحری که استاد شیمل در زمینه تخصصی خود دارد، گیرایی و کشش چشمگیری به آثارش داده است. وی از طریق آثار خود به حد زیادی در به وجود آوردن فضایی مناسب برای داد و ستد اندیشه میان فرهیختگان غرب و شرق کوشا بوده و همواره بر پرهیز از پیشداوری های بی مورد و دوری جستن از عوی های بی معنی تأکید داشته است جد و جهد استاد شیمل در ایجاد تفاهم میان شرق و غرب و تلاش بی وقفه و سخت کوشی و اخلاص او در این راه، مجاهدت های سالکی را می ماند که راه کثرت به وحدت می پوید. 

آثار آنه ماری شیمل
باری، در روزگاری که کم آگاهی و نبود شناخت کافی از فرهنگ و تاریخ و تمدن مشرق زمین، سبب بروز پیشداوری ها و سوءتفاهم های بسیاری در میان مردمان مغرب زمین گردیده است،‌آثار ارزشمند شخصیت ممتاز و وجود مهربان انسان هایی چون پروفسور آنه ماری شیمل می تواند در روشنگری افکار عمومی تاثیر به سزایی داشته باشد استاد شیمل در پژوهش هایش کوشیده است که با شکافتن پوسته های ضخیم و زشت قشری گری و سخت کیشی و خرافات و تعصبات بی اساس، به هسته مرکزی اندیشه های اسلامی راهی بگشاید. او صادقانه و مخلصانه در راه شناخت فرهنگ و تمدن و تاریخ شرق قدم گذارده و از طریق آثارش نه تنها چشم مردمان باختر زمین را تا اندازه ای بر روی حقیقت فرهنگ خاور زمین گشوده،‌ بلکه به ما نیز در آشنایی بهتر و بیشتر با میراث فرهنگی نیاکانمان یاری رسانده است. بانو شیمل آنجا که به شعر و ادب ایران می پردازد، با کار پررنج و دقت بسیار، تمام ادبیات منظوم فارسی را بررسی می کند تا با بازشناسی رموز و اشاره ها و استعاره های دشوار، به مفهوم نهایی و نمادین شعر فارسی پی برد. 

پروفسور آنه ماری شیمل نه تنها محققی برجسته و اسلام شناسی سرشناس، بلکه نویسنده ای پرکار و مترجمی کوشا نیز است. او در شصت سال گذشته، در کنار تدریس و تحقیق در چندین دانشگاه و موسسه علمی و فرهنگی، تالیفات و ترجمه های بسیاری نیز در زمینه فرهنگ و هنر و معارف شرق انتشار داده است. 

در تهیه و تنظیم فهرست حاضر که شامل 104 عنوان کتاب به زبان های آلمانی و انگلیسی و ترکی و فرانسه است، آقای دکتر ناقد کوشیده حتی الامکان به تمام منابعی که در دسترس بوده است مراجعه کند. با این حال ایشان معتقدند که این فهرست همه آثار استاد نیست. 

هر چند به جرات می توان گفت که این کتابشناسی کامل ترین فهرستی است که تاکنون از آثار پروفسور شیمل به زبان فارسی تهیه شده است. 

تسلط کامل پرفسور شیمل بر اغلب زبان های شرقی برای او این امکان را آماده ساخته است که در تحقیقات خود به طور مستقیم به متون و منابع اصلی و اصیل مراجعه کند و از آنها بهره بسیار برد. در میان آثار استاد کتاب های بسیاری یافت می شود که مستقیما از زبان های عربی، فارسی، ترکی، اردو، هندی و پنجابی ترجمه شده است. گذشته از این می دانیم که بیش زا دو قرن است که در دانشگاه ها و مؤسسات و مراکز علمی و پژوهشی غرب، تحقیقات گسترده و همه جانبه ای درباره فرهنگ و تمدن و تاریخ مشرق زمین انجام گرفته است و ثمره آن هزاران کتاب و رساله و مقاله است که هم اکنون در دسترسی پژوهشگران قرار دارد، هر چند در میان آنها آثاری نیز یافت می شود که خالی از خلل نیست و در مطالعه و بهره وری از آنها باید جانب احتیاط را در نظر داشت. 

ابعاد عرفانی اسلام
مطالعه و بررسی درباره عرفان شرق در مرکز پژوهش های پرفسور شیمل قرار دارد و اکثر آثارش نیز در این زمینه است. بی تردید به راه مبالغه نرفته ایم اگر ادعا کنیم که در حال حاضر در جهان غرب به ندرت محققی را می توان سراغ گرفت که همچون استاد شیمل با ابعاد معنوی اسلام، به ویژه عرفان، آشنا باشد و توانایی تفسیر و تاویل متون کلاسیک را داشته باشد. البته کسی که بخواهد درباره موضوعی چنان گسترده و دامنه دار چون عرفان اسلامی تحقیق کند، ناگزیر برای خود محدودیت های باید قائل شود. گرچه با نگاهی به فهرست آثار پروفسور شیمل، می توان به سادگی دید که حوزه مطالعات و تحقیقات و تالیفات وی بسیار گسترده و متنوع است. 

بانو شیمل بر خلاف تصورات و عقاید رایج در میان اغلب شرق شناسان که برای احکام و دستورهای شرع در اسلام اهمیت بیش از حد قائلند، بر این باور است که گوهر و اصل اصیل اسلام در عرفان نهفته است. درک وی از عرفان اسلامی به نگرش« هانس هاینریش شدر» خاورشناس معروف آلمانی در کتاب «تفسیر عرفان اسلامی» بسیار نزدیک است. هانس شدر در این کتاب می نویسد:« عرفان اسلامی کوششی است برای دست یافتن به رستگاری فردی از راه رسیدن به توحید حقیقی.» آنه ماری شمیل نیز خلاصه و جوهر تاریخ تصوف را در اثبات و بیان همیشگی و جدید این حقیقت عظیم می داند که « خدایی جز خدای تعالی نیست.» ( لا اله الا الله)؛ و تحقق یافتن این امر که فقط« او» شایسته ستایش است. 

مطالعه و بررسی درباره عرفان اسلامی در کشورهای اروپایی پیشینه دراز دارد. نخستین اثری که درباره عرفان انتشار یافت در سال 1821 میلادی به قلم عالم پروتستان مذهب آلمانی « آگوست دنوفیدوس تولوک» بود. تولوک کتابش را که درباره « حکمت الهی و عرفان ایرانی» است هنگامی نوشت که بیست و یک سال داشت. چهار سال بعد، در سال 1825 میلادی، مجموعه ای از وی انتشار یافت با عنوان « گلچینی از عرفان شرقی» این کتاب اولین اثر به زبان آلمانی بود که عرفان اسلامی را از طریق ترجمه اثار عارفان شرق معرفی می کرد.
در میان آثار استاد شیمل نیز کتابی با عنوان « باغ معرفت» وجود دارد که به همین سیاق تحریر شده است و در آن بعد از شرح حال کوتاهی از زندگی چهل عارف مسلمان، با ترجمه و نقل قطعه ای از آثار آنان، سعی شده است تا خواننده تا حدی با ادبیات عارفانه شرق آشنا شود. 

کتاب « باغ معرفت» یکی از نخستین کتابهایی است که بیست سال پیش (1982)، یعنی زمانی که موج گرایش اروپاییان به آثار عرفانی شرق مسلمان تازه آغاز شده بود، منتشر شد. منبع اصلی این کتاب تذکره الاولیاء عطار است. ولی بر خلاف انتظار با شرح حال اویس قرنی یا حسن بصری آغاز نشده است، بلکه کتاب با سخنانی از رابعه عدویه شروع می شود. 

مولانا و اقبال
مولانا جلال الدین محمد رومی و علامه محمد اقبال لاهوری، دو عارف و متفکر برجسته جهان شرق، شخصیت هایی هستند که مورد توجه و علاقه بسیار پروفسور شیمل قرار دارند. وی چند اثر مهم از آثار منظوم و منثور این دئو حکیم فرزانه را به زبان های آلمانی و انگلیس و ترکی ترجمه کرده است. افزون بر این در میان آثار استاد شیمل تحقیق و تالیف های بسیاری نیز درباره شخصیت برجسته و آثار ارزشمند مولوی و اقبال دیده می شود. پروفسور شیمل یکی از استادان مسلم حوزه مطالعات « مولوی شناسی» و « اقبال شناسی» است. 

«زبان تصاویر مولانا جلال الدین محمد رومی» کتابی است که استاد با آن در چهل و چند سال پیش، کار پژوهش درباره آثار مولانا را آغاز کرد. از آن زمان تاکنون مولوی و آثارش یکی از موضوع های اصلی تحقیقات بانو شیمل را تشکیل می دهند. ترجمه کتاب « فیه ما فیه» به زبان آلمانی، یکی از روشن ترین و زیباترین ترجمه هایی است که تاکنون از متون کلاسیک فارسی منتشر شده است. در یادداشت کوتاه آخر کتاب می خوانیم که ترجمه آلمانی کتاب از روی دو نسخه چاپ تهران انجام گرفته که یکی همان نسخه معروف مرحوم فروزانفر است. پروفسور شیمل تصحیح فروزانفر را بهترین نسخه چاپی« فیه ما فیه» می داند و از آن شادروان به عنوان « محقق خستگی ناپذیر آقار مولوی» یاد می کند. 

« من چو بادم تو چو آتش» عنوان کتاب زندگینامه و تحلیل آثار عارف بزرگ مولانا جلال الدین محمد است و تاکنون چندین باز تجدید چاپ شده است. در این کتاب بعد از شرح احوال مولانا، شخصیت وی و عظمت شاهکارش، مثنوی معنوی مورد بررسی قرار گرفته است. استاد شیمل در این کتاب اشاره می کند:« نباید از یاز برد که بزرگترین ملهم مولانا در کتاب مثنوی، قرآن بوده است. از این رو به عبدالرحمن جامی باید حق داد که مثنوی مولانا را « قرآنی به زبان فارسی» می خواند. بدیهی است که مولانا متون عرفانی پیشینیان را مطالعه کرده بود؛ متونی چون « رساله قشریه » و « احیاء علوم الدین» امام غزالی. کتاب اخیر امین آداب عرفان است و چنین می نماید که مولوی احتجاجات آنرا در چند مورد دقیقا دنبال کرده است. او می باید« خمریه» دل انگیز عارف مصری همعصرش، عمر بن الفارض را نیز می شناخته است، زیرا بعضی از ابیات مثنوی همچون دوباره نویسی ابیات « خمریه» است. به این طریق شاید بتوان منابع بسیار دیگری نیز برای شیوه و سبک نگارش مولانا یافت( گذشته از سنت های گوناگونی که شعر او بر آنها متکی است)، اما آنچه در اساس قابل قبول است همان است که او درباره خودش می گوید:
کنون در عشق تو افسانه گشتم
« نظر مولانا درباره خدا و جهان»، « هبوط آدم»، « عروج مخلوق»، « مناجات»،« آتش عشق» و « رقص و سماع» عناوین فصل های دیگر این کتاب را تشکیل می دهند در تالیف این کتاب منافع بسیاری به زبان فارسی در اختیار استاد شیمل قرار داشته است که گذشته از آثار منظوم و منثور مولانا، کتاب« رساله در احوال مولانا جلال الدین رومی» به قلم فریدون بن احمد سپهسالار( تهران 1325) و کتاب « مناقب العارفین» تالیف احمد بن محمد افلاکی( تصیح تحسین بازیجی، آنکارا 1956) را می توان نام برد. افزون بر این ها، کتاب « مکتوبات مولانا» که عبدالباقی گلپیناری در سال 1963 در استانبول به زبان ترکی ترجمه و منتشر کرد، جزو منابعی است که در دسترس استاد شیمل بوده است. از میان منابعی که به زبان های اروپایی برای تالیف این کتاب مرود استفاده بانو شیمل قررا گرفته است می توان چند عنوان زیر را نام برد:« مثنوی یا دو بیتی ها شیح مولانا جلال الدین رومی»، نوشته گثورگ روزن ( آلمانی، مونیخ 1931)، « رومی، شاعر و عارف»، به قلم زینولد نیکلسون ( انگلیسی، لندن 1950)،« قصه های مثنوی»، نوشته آرتور آربری ( انگلیسی، لندن 1961) و « جلال الدین رومی، حکیم شاعر بزرگ ایرانی»، نوشته سید حسین نصر ( انگلیس، تهران 1974). 

یکی از آثار مهم بانو شیمل درباره مولانا، کتاب « شکوه شمس» است. این کتاب سیری در آثار و افکار مولاناست و خوشبختانه به همت استاد حسن لاهوتی و با مقدمه علامه جلال الدین آشتیانی، به زبان فارس نیز ترجمه شده است. بانو شیمل در کتاب زندگینامه خود که در پاییز امسال منتشر شده است، از خاطرات نخستین سفر خود به ایران بعد از انقلاب در سال 1995 یاد می کند و از دیدار این دو استاد در شهر مشهد. او می نویسد: «برای من افتخار بزرگی بود که در فرودگاه مشهد نه تنها حسن لاهوتی که کتاب پر حجم من، «شکوه شمس» را به فارسی ترجمه کرده است،‌بلکه علامه آشتیانی نیز که مقدمه ای بر ترجمه فارسی این کتاب نگاشته، به استقبال من آمده بودند. علامه آشتیانی یکی از برجسته ترین علمای روحانی ایران است؛ انسانی سرشار از حکمت ژرف عرفانی». 

«گزیده دیوان شمس» به زبان آلمانی مجموعه ای است از غزلیات و رباعیات مولانا جلال الدین محمد رومی که نخستین بار در سال 1964 میلادی منتشر شد و تاکنون چندین بار تجدید چاپ شده است. در این کتاب که در سال 1957 منتشر شد «پیام مشرق» و «زبور عجم»، دو مجموعه منظوم دیگر از اقبال هستند که استاد شیمل به زبان آلمانی به نظم در آورده است. یک از تالیفات این بانوی گرانقدر کتابی است با عنوان «محمد»(ص) که مورد استفاده دانش آموزان دبیرستانی و دانشجویان قرار می گیرد، استاد شیمل تعدادی از غزلیات و رباعیات مولانا را به نظم درآورد و به خوبی پیداست که در این راه با استاد مسلم و سرمشق خود «فریدریش روکرت» هم آوازی می کند. 

پروفسور شیمل از همان آغاز فعالیت های علمی خود به موازات مطالعه و بررسی در آثار و افکار مولوی، به تحقیقات دامنه داری نیز در مورد شخصیت اقبال و اندیشه های وی دست زد یکی از نخستین ترجمه های منظوم استاد شیمل به زبان آلمانی کتاب «جاویدنامه» علامه محمد اقبال لاهوری است که با مقدمه ای از هرمان هسه، نویسنده اقبال، فیلسوف شاعر،‌ شاعر پیام گزار شامل زندگینامه و پژوهش در آثار و اندیشه های اجتماعی و سیاسی و دینی اقبال است. پژوهش در «جاویدنامه» یکی از فصل های مهم و ارزشمند کتاب است. 

جان کلام
پروفسور آنه ماری شیمل در پژوهش ها و نوشته های خود موفق شده است که حاصل تحقیقات گذشتگان و آنچه خود سالیان دراز با شکیبایی و صرف وقت بسیار درباره فرهنگ و تاریخ و معارف شرق، هم از راه مطالعه و پژوهش و هم با سیر و سلوک و گشت و گذار در گوشه و کنار جهان،‌ فراهم آورده است، با زبانی روشن و کلامی شعرگونه و جذاب، در اخیتار خوانندگان قرار دهد. از این رو آثار این بانوی دانشور نه تنها ماخذی معتبر برای اهل تخصص و تفحص و دانش پژوهان و دانشجویان رشته های گوناگون خاورشناسی است،‌ بلکه عامه کتابخوان نیز با سعی اندک می تواند از این تحقیقات سود فراوان برد. خاصه آن که در میان تالیفات و ترجمه هایش، کمتر نوشته ای را می توان یافت که جای جای آن قطعه شعری زیبا از سرایندگان شرق گنجانده نشده باشد. به باور او« جهان شعر، جهان آشتی است» آری، جهان بانوی فرزانه ما، جهان شعر است، جهان شعر عطار و مولانا و اقبال. 

کتابشناسی آثار پروفسور آنه ماری شیمل
1- جایگاه خلفا و قضاوت در پایان زمامداری ممالیک(رساله دکتری)، برلین 1942
2- خلیفه و قاضی در اواخر قرون وسطی در مصر، لایپزیگ 1943
3- بدائع الزهور فی وقایع الدهور، تالیف محمد بن ایاس الحنفی. فهارس( فهرست اعلام) از آنه ماری شیمل، استانبول 1945.
4- شمع و پروانه، نوشته قره عثمان او غلی یعقوب قدری،(نور بابا، رمان درویشی). ترجمه آنه ماری شیمل، استانبول 1945
5- نوای نی ( نخستین دفتر شعر آنه ماری شیمل)، عاملن( آلمان) 1948
6- زبان تصاویر مولانا جلال الدین رومی و الدورف( آلمان) 1949
7- پژوهشی در مفهوم عشق عرفانی در دوره های نخستین عرفان اسلامی.( رساله دکتری)، ماربورگ 1951.
8- ادیان جهان. مختصر تاریخ ادیان ویسبادن 1951.
9- گزیده ای از« مقدمه ابن خلدون». ترجمه از زبان عربی، توبینگن 1951.
10- شعر شرق، به کوشش: ویلهلم گوندرت، آنه ماری شیمل، والتر شوبرینگ، مونیخ 1952.
11- جاویدنامه اقبال لاهوری ترجمه ترکی. آنکارا 1958.
12- جاویدنامه اقبال لاهوری، ترجمه از زبان فارسی. مونیخ 1957
13- قرآن ( به آلمانی) به ترجمه ماکس هنینگ، مقدمه و توضیحات از آنه ماری شیمل، اشتوتگارت 1960.
14- تاثیرات اندیشه مولانا جلال الدین رومی در شرق و غرب. آنکارا 1958.
15- بال جبرئیل، پژوهشی در اندیشه های دینی اقبال لاهوری لیدن 1963.
16- گزیده دیوان شمس. ترجمه از فارسی، ویسبادن1963.
17- گزیده دیوان شمس. ترجمه از فارس و با مقدمه ای از آنه ماری شیمل، اشتوتگارت 1964
18- پاکستان. قصر هزار دروازه. زوریخ 1965.
19- ترجمه های اشعار فارسی. فریدریش روکرت. به انتخاب و مقدمه آنه ماری شیمل، ویسبادن 1966.
20- جهان شعر، جهان آشتی است. شو این فورت ( آلمان) 1967.
21- حلاج، شهید عشق الهی: زندگی و افسانه حلاج، به انتخاب و ترجمه آنه ماری شیمل، کلن 1968.
22- زبور عجم. محمد اقبال لاهوری.برگزیده و ترجمه آنه ماری شیمل، زوریخ 1968.
23- خطاطی اسلامی، لیدن 1970.
24- ادبیات اسلامی در هندوستان ( فصلی از کتاب « تاریخ ادبیات هند»). ویسبادن 1973.
25- شعر ترکی از قرن سیزدهم ( میلادی) تا زمان ماترجمه از ترکی، استانبول 1973.
26- ادبیات هندی ( فصلی از کتاب « تاریخ ادبیات هند»). ویسبادن 1974.
27- شعر معاصر عرب به انتخاب و ترجمه و مقدمه آنه ماری شیمل، توبینگن 1975.
28- ادبیات کلاسیک اردو از آغاز تا اقبال لاهوری( فصلی از کتاب«تاریخ ادبیات هند») ویسبادن 1975.
29- آموزش زبان عربی: روش گاسپی / اتو ـ زآوور. هاردر ـ شیمل، هایدلبرگ 1975.
30- ابعاد عرفانی اسلام. انتشارات دانشگاه کار ولینای شمالی، چاپل هیل 1975.
31- رنج و رحمت: پژوهشی از دو نویسند اهل تصوف در هندوستان اسلامی سده هجده.
32- عبدالله انصاری و دیگر صوفیان افغانستان. کابل 1976.
33- از سنانی تا مولوی و اقبال. انتشارات دانشگاه کابل، کابل 1977.
34- رومی. من چو بادم تو چو آتش؛ زندگی و آثار عارف بزرگ جلال الدین رومی. کلن 1978.
35- جهان پاشاهی تر است: مناجات در اسلام. فرایبورگ 1978.
36- آدینه ماه شرقی. لندن 1978.
37- شکوه شمس، پژوهشی در آثار مولانا جلال الدین رومی لندن 1978.
38- رقص شعله: تصویر آتش در شعر غالب( دهلوی) دهلی 1979.
39- افسانه هایی از پاکستان. مترجم و ویر استار آنه ماری شیمل، داوسلدورف 1980.
40- اسلام در شبه جزیره هند. لیدن 1980.
41- سهم آلمان در پژوهش در آثار مولانا جلال الدین رومی لندن 1978.
42- و محمدا رسول الله: حرمت پیامبر در ایمان اسلامی. دوسلدورف، کلن 1981.
43- اسلام در هند و پاکستان. لیدن 1982.
44- باغ معرفت کتاب چهل پیر طریقت. دو سلدورف 1982.
45- شعر عارفانه در اسلام. نیویورک 1982.
46- اسلام در شبه جزیره هند. دار مشتات 1983.
47- دیوان انوری: کتابچه ای برای جلال الدین اکبر شاه. نیویورک 1983.
48- رمز اعداد: نماد اعداد در فرهنگهای گوناگون. با همکاری فرانتس کارل اندرس، کلن 1984.
49- گل و ستاره: جهان تصاویر شعر فارسی. ویسبادن 1984.
50- خطاطی و فرهنگ اسلامی. نیویورک 1984.
51- یا اهل الاسلام، اغیثونی من الله. سخنان حلاج هب انتخاب و ترجمه و مقدمه آنه ماری شیمل، فرایبورگ 1985.
52- بدائع الزهور فی وقایع الدهورا( غیثونی من الله. سخنان حلاج. هب انتخاب و ترجمه از زبان عربی از آنه ماری شیمل، اشتوتگارت 1985.
53- ابعاد عرفانی اسلام: تاریخ تصوف. کلن 1985.
54- کابوس عربی: داستانهای هزار و دو شب. برجمه آنه ماری شیمل، کلن 1985.
55- عشق به خدای یکتا: نوشته هایی از سنت عرفانی د رهند اسلامی، به انتخاب و از زبان های فارسی، عربی، اردو و هندی ترجمه آنه ماری شیمل، زوریخ 1986.
56- گل سرخی بردار و ترانه اش بخوان، شعر ملل اسلامی. کلن 1987.
57- فریدریش روکرت ( 1788 تا 1866): شرح زندگی و مدخلی بر آثارش. فرایبورگ 1987.
58- این عطاء الله، تاج الدین ابوالفضل احمد بن اسکندری. کتاب الحکم العطانیه. ترجمه و پیشگفتار از آنه ماری شیمل، فرایبورگ 1987.
59- کتاب فیه ما فیه. مولانا جلال الدین رومی. ترجمه آنه ماری شیمل، مونیخ 1988.
60- گربه شرقی: داستان ها، شعرها، ترانه ها و امثال و حکم درباره گربه. مونیخ 1989.
61- محمد اقبال، فیلسوف شاعر، شاعر پام گزار. مونیخ 1989.
62- سیر و سلوک با یونس امره کلن1989.
63- خیال زمردین: نور ـ انسان در عرفان ایرانی، نوشته هانری کربن ترجمه از زبان فرانسه و ویر استار آنه ماری شیمل، مونیخ 1989.
64- نامهای اسلامی. ادینبورگ 1989.
65- مقدمه ای بر اسلام. اشتوتگارت 1990.
66- اخی اسماعیل: خاطرات ترکیه. کلن 1990.
67- آن چیست که چشم دارد و سر ندارد؟ (300 چیستان ترکی) کلن 1990.
68- یونس امره گزیده اشعار. ترجمه از متن ترکی. کلن 1991.
69- آقای Demirci به آلمانی یعنی« آهنگر». کلن 1992.
70 - ببین عشق را. اشعار جلال الدین رومی. بازل 1993.
71- از جام زرین. هفت قرن شهر ترکی. کلن 1993.
72- ردای خدا. توبینگن 1993.
73- از « علی » تا « زهرا» ( نامهای اسلامی، از الف تا یا ). مونیخ 1993.
74- گزیده اشعار ناصر خسرو. ترجمه از فارسی. لندن / نیویورک 1993.
75- مثنوی مولانا. (گزینه اشعار). بازل 1994.
76- کوه، کویر، اماکن مقدس. مونیخ 1994.
77- جهان اسلام سرچشمه های شرق مسلمان. پاریس 1994.
78- مضمون راه و سفر در اسلام. اوپلادن / غرب آلمان 1994.
79- حکمت اسلام. اشتوتگارت 1994.
80- جهان اسلام. زولوتورن 1995.
81- گل سرخ( گل محمدی). بادناو هایم ـ اشتاین فورت 1995.
82- آیت الله در آمدی بر پدیدار شناسی اسلام. مونیخ 1995.
83- عطر تقدس‌( بوی خوش پارسایی). بادناو هام ـ اشتاین فورت 1995.
84- اسلام. اشتوتگارت 1995.
85- بسم الله الرحمن الرحیم( به نام خداوند بخشنده مهربان). دوسلدورف 1996.
86- تماسهای غرب و شرق. ماربورگ 1996.
87- آیا عرفان جهان شمول ( فراگیر) است؟ فرایبورگ / آلمان 1996.
88- جایگاه مسیح و مریم در عرفان اسلامی. مونیخ 1996.
89- زیباترین سروده های شاعران هند و پاکستان. هزار سال شعر اسلامی. مونیخ 1996.
90- استعاره و حقیقت در اسلام. ورتسبورگ 1996.
91- محمد اقبال ـ در میانه شعر و فلسفه و سیاست. هامبورگ 1997.
92-سه پند صعوه: زیباترین افسانه های و حوش در فرهنگ اسلامی. مونیخ 1997.
93- خواب خلیفه خواب و خوابگزاری در فرهنگ اسلامی. مونیخ 1998.
94- تکرار نقش آینه. شعرهای شیمل. کلن 1998.( دومین دفتر شعر بانو شیمل).
95- راهنمای ( جهت یاب) اسلام. هانوور 1998.
96- منطق الطیر عطار و اشعاری از دیوان، الهی نامه ومصیبنامه. ترجمه از فارسی. مونیخ 1999.
97- سماع و وجد عرفانی. مونیخ 1999.
98- امپراتوری مغول هند. تاریخ، فرهنگ، هنر. مونیخ 2000.
99- تصوف. درآمدی بر عرفان اسلامی. مونیخ 2000.
100- رومی. پیر معنویت . فرایبورگ / آلمان 2001.
101- دیانت اسلام. اشتوتگارت 2001.
102- بهشت کوچک. باغ و گل در فرهنگ اسلامی. فرایبورگ / آلمان 2001.
103- سنه اسلامی. ایان و اعیاد. مونیخ 2001.
104- اسلام و اروپا. ینا 2002.
105- مشرق زمین و مغر بزمین. زندگی غربی. شرقی من. ( زندگینامه خود نوشت پروفسور آنه ماری شیمل). مونیخ 2002.