مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در سربالایی/ تهران طرح مبتنی بر غنی سازی صفر را نمی‌پذیرد
«بدر بوسعیدی» وزیر امور خارجه عمان، روز شنبه ۱۰ خرداد در سفری کوتاه و چندساعته به تهران، پیشنهادی رسمی از سوی دولت ایالات متحده را در رابطه با مذاکرات هسته‌ای غیرمستقیم با ایران به «عباس عراقچی» وزیر امور خارجه ایران، تحویل داد.
این سفر که در چارچوب میانجیگری عمان میان تهران و واشنگتن انجام شد، به منظور ارائه «عناصر» پیشنهاد آمریکا به ایران صورت گرفت. عراقچی در شبکه اجتماعی ایکس (توئیتر سابق) نوشت که ایران «در چارچوب اصول، منافع ملی و حقوق مردم» خود پاسخی مناسب به این پیشنهاد خواهد داد.
پیشنهاد آمریکا که توسط فرستاده ویژه دونالد ترامپ، استیو ویتکاف، تهیه و به تهران ارسال شده، اولین پیش‌نویس رسمی ارائه شده به ایران پس از آغاز مذاکرات در اوایل آوریل (فرودین ماه) به شمار می‌رود.
به گفته منابع مطلع که در رسانه هایی، چون نیویورک تایمز و اکسیوس منتشر شده، این سند شامل مجموعه‌ای از نکات کلیدی و شرایط است و یک پیش‌نویس کامل توافق نیست. گفته شده که مهم‌ترین خواسته آمریکا در این پیشنهاد توقف کامل غنی‌سازی اورانیوم در ایران است. همچنین در متن پیشنهاد، ایجاد یک کنسرسیوم منطقه‌ای برای تولید مواد هسته‌ای مورد نیاز کشور‌ها مطرح شده که اعضای آن علاوه بر ایران، شامل عربستان سعودی، سایر کشور‌های عربی و آمریکا می‌شود.
مقامات آمریکایی می‌گویند که هدف آنها ابتدا رسیدن به یک توافق پایه است که اصول توافق هسته‌ای را مشخص کند. اگر چنین توافقی حاصل شود، تیم‌های فنی از هر دو طرف جزئیات توافق را بررسی خواهند کرد.
کاخ سفید با تأیید ارسال این پیشنهاد اعلام کرد که «دونالد ترامپ صراحتاً بیان کرده که ایران هرگز نباید به بمب هسته‌ای دست یابد.» سخنگوی کاخ سفید، ضمن تأکید بر اینکه پیشنهاد ارسال شده «تفصیلی و قابل قبول» است، افزود که «به نفع ایران است که این پیشنهاد را بپذیرد.»
این طرح مکتوب در حالی در اختیار ایران قرار گرفته که دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا در چند روز اخیر بار‌ها اعلام کرده که امکان دستیابی به توافق در «آینده‌ای نه چندان دور» وجود دارد.
به گزارش ایرنا در حالی که گزارش‌های رسانه‌های امریکایی همگی حول یک محور ضرورت «توقف غنی سازی در ایران» قرار دارد مقام‌های متعدد ایرانی در چند هفته اخیر تاکید کرده‌اند که با یک ساعت توقف غنی سازی در ایران هم موافقت نخواهند کرد و این بدان معناست که اصرار بر غنی سازی صفر در ایران به معنای به سمت ایستگاه شکست بردن مذاکرات خواهد بود.
خبر ارسال پیشنهاد آمریکا به ایران در ساعاتی منتشر شد که انتشار بخش‌هایی از گزارش محرمانه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره برنامه هسته‌ای ایران، تهران و تروئیکای اروپایی به علاوه ایالات متحده را در آستانه تنشی تازه قرار داده است.
در تازه‌ترین گزارش دوره‌ای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به کشور‌های عضو درباره برنامه هسته‌ای ایران ادعا شده که ذخیره اورانیوم غنی‌شده ۶۰ درصد ایران به ۴۰۸.۶ کیلوگرم (۹۰۰.۸ پوند) افزایش یافته است. این میزان، تقریباً ۵۰ درصد بیشتر از ذخیره اعلام‌شده در گزارش قبلی فوریه است که ۶۰۵.۸ پوند بود. آژانس در گزارش خود هشدار داده است که تنها ۴۲ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده تا ۹۰ درصد کافی است تا یک بمب هسته‌ای تولید شود. به همین دلیل، این میزان ذخیره ایران می‌تواند برای تولید ۹ تا ۱۰ بمب بالقوه کافی باشد البته اگر غنی‌سازی تا خلوص تسلیحاتی ادامه یابد.
به گزارش ایرنا، ادعا‌های فوق درباره توانمندی هسته‌ای ایران در حالی مطرح شده که برنامه هسته‌ای ایران به عنوان عضو معاهده منع تکثیر تسلیحات هسته‌ای (ان پی تی) تحت نظارت‌های پادمانی آژانس قرار دارد و در سرتاسر گزارش جدید مدیرکل نیز، نکته ابهام آمیزی در رابطه با فعالیت‌های جاری هسته‌ای ایران و یا انحراف در فعالیت‌ها و مواد هسته‌ای وجود ندارد.
رافائل گروسی، دبیرکل آژانس در توضیح این گزارش ادعا کرد که این افزایش تولید اورانیوم غنی‌شده نشان‌دهنده نیاز جدی به حل دیپلماتیک مسئله هسته‌ای ایران از طریق توافقی قوی و جامع از بازرسی‌ها است که بتواند شفافیت برنامه هسته‌ای ایران را تضمین کند.
در اینسوی میدان، ایران گزارش آژانس را «نامعتبر، متناقض و متکی به منابع اطلاعاتی غیرقابل اعتماد» خوانده و آن را به عنوان «ابزاری سیاسی برای فشار» محکوم کرده است. وزارت امور خارجه و سازمان انرژی اتمی ایران در بیانیه‌ای مشترک این گزارش را به شدت رد کردند و آن را «غیرحرفه‌ای» و «سیاسی» دانستند.
وزیر خارجه کشورمان نیز نیز پیش از این در توییتی نوشته بود که ایران آماده راه‌حل دیپلماتیک است، اما توافق باید شامل لغو کامل تحریم‌ها و حفظ حقوق هسته‌ای ایران، از جمله حق غنی‌سازی، باشد.
یکی از چالش‌های بزرگ مذاکرات، اختلاف نظر درباره غنی‌سازی اورانیوم است؛ آمریکا خواستار توقف کامل پروسه غنی سازی در داخل ایران است، در حالی که ایران این حق را حق مسلم خود می‌داند و حاضر به چشم‌پوشی از آن نیست. این موضوع باعث شده که مذاکرات در دور پنجم که در ۲۳ ماه مه در رم برگزار شد و عراقچی آن را «یکی از حرفه‌ای‌ترین» جلسات خوانده بود، به نتیجه نرسد و تاریخ دور ششم هنوز مشخص نشده است.
در حالی که به نظر می‌رسد اصرار ایالات متحده بر غنی سازی صفر در ایران، تهران و واشنگتن و البته طرف عمانی به عنوان واسطه این رایزنی‌ها را در بن بست گرفتار کرده، راهکار‌های پیشنهادی تهران مبنی بر تمرکز دو طرف بر جزئیات غنی سازی در ایران و مسیر‌های متعدد و متنوع پیش رو برای نظارت بر برنامه هسته‌ای ایران می‌تواند گره گشا باشد.
در همین حال، زنگ خطر درباره تشدید تنش‌ها در منطقه افزایش یافته است. رژیم اسرائیل که برنامه هسته‌ای ایران را «تهدیدی مستقیم برای امنیت خود می‌داند» در قالب پروژه ایران هراسی بار‌ها هشدار داده که ممکن است دست به حمله نظامی علیه تأسیسات هسته‌ای ایران بزند.
دفتر بنیامین نتانیاهو روز شنبه پس از انتشار بخش‌هایی از گزارش محرمانه آژانس در رسانه‌ها در بیانیه‌ای این گزارش را «وخیم» توصیف کرده و با تکرار ادعا‌های بی پایه و اساس درباره ماهیت برنامه هسته‌ای ایران «از جامعه بین‌المللی خواسته برای توقف برنامه هسته‌ای ایران وارد عمل شود.»
همزمان با انتشار اخباری درباره تلاش نتانیاهو برای تاثیرگذاری بر روند دیپلماسی میان ایران و آمریکا، رسانه‌های آمریکایی می‌گویند که رئیس جمهور آمریکا به اسرائیل درباره حمله نظامی به ایران هشدار داده است. این رسانه‌ها با استناد به تنش میان نتانیاهو و ترامپ در آخرین مکالمه تلفنی می‌گویند که رئیس جمهور امریکا این نگرانی را دارد که حمله اسرائیل ممکن است روند دیپلماتیک را مختل کند.
مجموعه تحولات از ارائه نخستین پیشنهاد مکتوب امریکا به ایران در حوزه هسته‌ای و رفع تحریم تا شمارش معکوس برای برگزاری جلسه دوره‌ای شورای حکام و بررسی دو گزارش دوره‌ای و جامع مدیر کل درباره برنامه هسته‌ای ایران، از تلاش‌های رژیم اسرائیل برای تخریب روند دیپلماسی با ایران تا بیم کشور‌های منطقه از آغاز جنگی فراگیر که پای آنها را به هم به عنوان میزبان‌های پایگاه‌های نظامی آمریکا به میدان خواهد کشید، همه حاکی از آن است که مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در مرحله حساسی قرار دارد. آمریکا با فشار حداکثری و پیشنهاد رسمی جدید، تلاش می‌کند ایران را به توقف غنی‌سازی و پذیرش شرایط خود وادار کند، در حالی که ایران همچنان بر حفظ حقوق هسته‌ای به شمول غنی‌سازی در داخل تأکید دارد.
هرچند که عدم مشخص شدن زمان و مکان دور ششم مذاکرات نشان از پیچیدگی تلاش‌ها در مسیر یافتن راه‌حل دیپلماتیک دارد و می‌توان گفت که آینده این مذاکرات هنوز نامعلوم است، اما به نظر می‌رسد پیامد‌های سیاسی، امنیتی و اقتصادی که شکست این مذاکرات برای بازیگران حاضر در منطقه غرب آسیا و البته اروپا و ایالات متحده دارد همه را به تکاپویی بیست و چهار ساعته برای پیروزی دیپلماسی بر گزینه‌های دیگر واداشته است.
بدر بوسعیدی، وزیر خارجه عمان که روز گذشته پیشنهاد مکتوب استیو ویتکاف را در تهران در اختیار وزیر خارجه قرار داد پس از پایان دور پنجم مذاکرات در رم در حساب کاربری خود در شبکه ایکس از تداوم تلاش‌ها برای رسیدن تهران و واشنگتن به توافقی «محترمانه و پایدار» سخن گفت، کلید رسیدن به چنین توافقی پذیرش راه حلی مبتنی بر برد - برد است که در سایه آن هم تهران از رفع موثر تحریم منتفع شود و هم دونالد ترامپ در واشنگتن بتواند ادعای رسیدن به توافقی متفاوت از برجام را مطرح کند.
در این نقشه راه، اصرار بر غنی سازی صفر در ایران که به وضوح به عنوان خط قرمز غیرقابل عبور اعلام شده فرجامی جز تطویل روند مذاکرات و تاثیرپذیری این روند از روند‌های تخریبی طراحی شده توسط مخالفان دیپلماسی نخواهدداشت.
