ماجرای حمله بیل مکانیکی به تمدن ۵ هزارساله جیرفت
اینکه آیا در هیچ جای دیگر روستای کنارصندل امکان ساخت ورزشگاه وجود ندارد، به کنار، اما چطور ساختاری در نظام حکمرانی و مدیریتی ما وجود دارد که یک دهیار که به هر علت، اهمیت تاریخ و هویت باستانی این سرزمین و نگهداشت آن، یا ارزش اقتصادی رونق گردشگری آنجا را درک نمی‌کند، به‌راحتی اجازه تخریب مکرر آن محل باستانی را پیدا می‌کند؟؛ این پرسشی است که مدیران بالادستی گویا باید به آن پاسخ دهند.
صرفنظر از همه تخریب‌هایی که تاکنون در این محوطه بی‌نظیر باستانی رخ داده، پیشتر نیز یکبار این دهیار به علت دست درازی و اقدام برای ساخت ورزشگاه- درواقع تخریب عرصه این محوطه باستانی- (آنطور که مسئولان می‌گویند) مورد بازخواست و حتی تعقیب قضایی قرار گرفته، حکم جلب وی نیز صادر شده که با وساطت برخی مسئولان محلی اجرا نشده، اما عملیات عمرانی متوقف مانده بود؛ تا اینکه دوباره طی روز‌های اخیر، باز همان شخص، بیل مکانیکی را به جان تمدنی باستانی انداخته و ادعا دارد که مصوبه لازم برای ساخت و ساز داشته است.
حال آنکه مسئولان میراث تاکید دارند در جلسه‌ای که دهیار به آن برای مصوبه ساخت و ساز اشاره می‌کند، نماینده میراث فرهنگی حضور نداشته است.
هرچند به گفته مسئول پایگاه میراث فرهنگی جیرفت، به طور موقت جلو این تخریب نیز اینک گرفته شده، که خبر آن را در لینک‌های زیر می‌توانید مطالعه کنید، اما اینکه چرا باید این روند همچنان ادامه یابد و یکبار برای همیشه مشکل حل نشود نیز خود پرسش مهم دیگر است.
ضمن اینکه مسئولان میراث تاکید دارند حتی پیش از کاوش‌های باستانی، ابتدا باید برای حفاظت این محوطه بی نظیر فکری کرد، زیرا ثبت جهانی آن بدون اقدامات حفاظتی میسر نیست؛ اما گویا طی سال‌های اخیر همچنان در این محوطه اندرخم یک کوچه بوده‌ایم و هستیم.
چندسال پیش خبرنگار با حضور در این محوطه، وقتی رهاشدگی، تخریب و بی‌سامانی این محوطه بی نظیر باستانی را که قلب هر بیننده‌ای را به درد می‌آورد مشاهده کرد، مطلبی با تیتر خاک مُرده بر گرده تمدن جهانی جیرفت نوشت که پس از آن، اقدامات لازم برای تعیین تکلیف و حل مسائل مربوطه به عرصه این محوطه انجام شد و وزیر وقت میراث نیز چندماه پس از آن، از این محل بازدید کرد؛ وزیر بعدی میراث نیز تاکنون از این محوطه بازدید کرده است.
بعد از آن، مرحله دوم کاوش‌های باستان شناسی نیز از این محوطه انجام شد، اما دغدغه‌مندان به‌درستی معتقدند که همراستا با کاوش یا پیش از آن، ابتدا برای حفاظت از این مکان باستانی بی نظیر باید اقدام کرد؛ کاری که طی سال‌های گذشته معلوم نیست به چه علت هایی، غفلت شده است.
بهمن ۱۴۰۲ بود که بعد از سال‌ها کاوش در کُنارصندل جیرفت آغاز شد و باستان‌شناسان چنان تخریب‌های برخی سودجویان در این محوطه را بالا دانستند که باید بر مرمت‌ها تاکید کنند، حالا باز خبر می‌رسد این بار یک دهیار عامل تخریب عرصه این میراث پنج هزار ساله شده است؛ آن هم برای دومین بار طی چند وقت اخیر.
آنطور که گفته می‌شود دهیار کنونی روستای کنارصندل دفعه پیش هم اقدام به تسطیح و تخریب بخش‌هایی از محوطه کرده بود که حکم جلب وی توسط دستگاه قضایی صادر شده، اما با وساطت فرماندار سابق اجرایی نشده و حال خبر می‌رسد همین دهیار باز اقدام به بتن‌ریزی و شروع مراحل ساخت یک ورزشگاه در این محوطه کرده و باز هم با ورود میراث فعلا متوقف شده است. دهیار به مصوبه شورای فنی که روی آن حرف و حدیث هست برای ساخت زمین ورزش آن هم فقط در همین نقطه پافشاری دارد و درباره ضرورت اهمیت صیانت از این محوطه باستانی که نمونه آن تکرار نخواهدشد، اظهاراتی داشته که سبب واکنش‌های عجیب در سطح ملی نیز شده است.
بار‌ها به دهیار تذکر داده شد
مسئول پایگاه میراث فرهنگی جیرفت در این باره گفت: چندین بار به دهیار تذکر داده شده که اینجا- محل ساخت ورزشگاه- در عرصه محوطه باستانی کنارصندل قرار دارد، اما پاسخ او هربار این بوده که میراث در اینجا کاری نکرده و فعالیتی ندارد؛ حال آنکه حتما قرار نیست کاری انجام شود، اینجا یک عرصه تاریخی و بخشی از هویت ملی ما است.
قادر شیروانی افزود: در این یکسال چندین بار خود دهیار شاهد گمانه زنی‌ها بوده و فعالیت‌ها را نیز دیده است؛ ما هم چندین بار به وی توضیح داده‌ایم.
وی با بیان اینکه باید کاری کنیم که در آینده هم معیشت مردم با این منطقه همسو باشد و در زمینه گردشگری موجب سودمندی مردم شود ادامه داد: هر پروژه‌ای که در آنجا قرار باشد انجام شود نیاز به مجوز از میراث دارد؛ یک شهروند و ساکن روستای منطقه که بخواهد اتاقکی در آن جا درست کند نیز از میراث مجوز می‌گیرد، بنابراین سختگیری‌ها برای اراضی دولتی و دستگاه‌ها باید بیشتر باشد، چون امکان جابه‌جایی برای ساخت زمین ورزش وجود دارد، اما محوطه ارزشمند تاریخی تنها همان یکی در همان نقطه است.
مصوبات به تایید شورای فنی میراث‌فرهنگی نرسیده
شیروانی درباره مصوبه‌ای که دهیار به آن استناد می‌کند نیز گفت: هر مصوبه‌ای برای ساخت و ساز در اماکن تاریخی نیاز به تایید شورای فنی میراث فرهنگی دارد؛ این مصوبه بدون حضور نماینده میراث فرهنگی اخذ و به صراحت اعلام شده که نماینده میراث فرهنگی در جلسه مربوط به مصوبه مذکور حضور نداشته است.
گوشه‌ای از اهمیت کنارصندل
وی به معرفی این محوطه تاریخی پرداخت و اضافه کرد: کنارصندل مجموعه‌ای از تپه‌ها و ناهمواری‌هاست و در واقع یک شهر باستانی مربوط به هزاره سوم تا هزاره اول پیش از میلاد یا به عبارتی از پنج هزار سال پیش تا ٢ هزار سال پیش است.
مسئول پایگاه میراث فرهنگی جیرفت بیان کرد: یکی از تپه‌ها می‌تواند معبد، یکی دیگر حاکم‌نشین و بخش دیگری از شهر باشد.
وی ادامه داد: تپه شمالی و جنوبی کنارصندل کاوش شده است، اما این تپه بعد از کاوش‌های یوسف مجیدزاده- باستان شناس شهیر کشورمان- به قبرستان روستا تبدیل شد و متاسفانه آغاز آن هم توسط میراث فرهنگی در آن زمان بود.
مسائلی غیر از ورزشگاه
شیروانی با اشاره به اینکه علاوه بر تخریب‌ها به بهانه ساخت ورزشگاه شاهد مسائل دیگری هم هستیم تاکید کرد: این روستا نباید به محل عبور سایر روستا‌ها تبدیل شود، اما دهیار در حال تعریض جاده روستا بوده و این در حالیست که باید از کمربندی استفاده شود؛ مسیر‌های این روستا باید آجرچین شود، چون یک روستای مهم است و باید به ثبت جهانی برسد.
وی تصریح کرد: روستاییان وارثان واقعی این محوطه هستند و باید این را متوجه باشند که توسعه آن نیز باید در راستای ضوابط میراث فرهنگی باشد.
حکم قضایی و وساطت فرماندار پیشین
شیروانی اضافه کرد: برای همین قسمت که در حال تخریب است تا ورزشگاه بسازند یک بار دیگر حکم قضایی گرفته و حکم جلب دهیار نیز صادر شده، اما با وساطت فرماندار سابق حکم جلب اجرا نشد. در حالی که مشکلات مالی داشتیم، اما هزینه‌های زیادی برای تصویب عرصه و حریم محوطه‌های کنارصندل و دقیانوس کرده‌ایم و میراث فرهنگی شرایط و ضوابطی دارد که نمی‌تواند هزینه پرداخت کند.
مسئول پایگاه میراث فرهنگی جیرفت اضافه کرد: سال ۱۳۱۰ بخشی از دقیانوس به ثبت ملی رسیده و سال ۱۳۴۵ کنارصندل هم ثبت شده؛ اینها محوطه‌های ناشناخته‌ای نیستند برخلاف اینکه عده‌ای می‌گویند بعد از سیل این محوطه‌ها شناخته شده است.
دغدغه بی‌دغدغگی
وی افزود: مدتی غارت آثار فرهنگی در منطقه شکل گرفت و حساسیت‌ها افزایش یافت که پس از آن کاوش صورت گرفت، اما دوباره آن را رها کردند.
شیروانی یادآور شد: فعلا جلو تخریب محوطه مجدد گرفته شده است، اما هنوز مسائل حقوقی دارد و باید ریشه‌ای مشکل حل شود.
حفاظت بر کاوش ارجحیت دارد
وی بیان کرد: برخی مسئولان کاوش را در اولویت قرار داده‌اند، اما اینجا ابتدا حفاظت می‌خواهد، وقتی نتوانیم جلو تخریب را بگیریم امکان ثبت جهانی وجود نخواهد داشت.
بدون حفاظت ثبت جهانی ممکن نیست
شیروانی تاکید کرد: برای ثبت جهانی عکس‌های هوایی سال‌های مختلف مقایسه می‌شود تا میزان حفاظت از آن مشخص شود، برای این ثبت باید تعهد دهیم که این مکان را حفاظت می‌کنیم.
باتوجه به وضعیت موجود به نظر می‌رسد مسائل حقوقی میراث فرهنگی درست پیش نمی‌رود و مشخص نیست چرا اینقدر به نتیجه رسیدن این پرونده به طول می‌انجامد.
به گفته یوسف مجیدزاده که نخستین سرپرست تیم کاوش کنارصندل بوده مدارک موجود، غنای هنری آثار به دست آمده و کمیت و کیفیت آنها نشان داده که حوزه فرهنگی هلیل رود در اوایل هزاره سوم قبل از میلاد بزرگ‌ترین مراکز صنعتی ـ تجاری شرق باستان در زمینه تولید و صدور کالا‌های ساخته شده از انواع سنگ صابون، مرمر و مفرغ به سایر مراکز تمدنی منطقه از جمله بین النهرین بوده است.
