کاهش کودکان کار در تهران/ سالمندی؛ چالش آینده جمعیت ایران
سید جواد حسینی؛ رئیس سازمان بهزیستی کشور در برنامه صف اول شبکه خبر به تشریح اقدامات این سازمان پرداخت.
وی با اشاره به اقدامات این سازمان در دوران بحران اخیر، گفت: اکنون در آستانه دوره‌ای تازه و نزدیک به پسا‌جنگ ۱۲ روزه قرار داریم، جنگی که نه‌تنها یک پیروزی نظامی برای ایران بلکه نقطه‌ای درخشان در تاریخ انسجام و همبستگی اجتماعی کشور به شمار می‌رود.
حسینی با اشاره به فضای همدلی و هماهنگی مثال‌زدنی میان مردم و دستگاه‌ها گفت: در شرایط عادی، اجرای یک طرح بین‌دستگاهی ممکن بود دو ماه طول بکشد و به نتیجه نرسد، اما در این بحران، همکاری‌ها به‌سرعت و با اثربخشی بالا انجام شد. این اتحاد فقط در میدان نبرد نبود در عرصه‌های اجتماعی، روانی و امدادی نیز قابل مشاهده بود، همان‌طور که باید انسجام ملی را حفظ کنیم، اتحاد میان دستگاه‌ها نیز باید تقویت و تثبیت شود.
رئیس سازمان بهزیستی کشور ادامه داد: در هجدهمین اجلاس جهانی افراد دارای معلولیت در نیویورک حضور داشتم و دو سخنرانی انجام دادم یکی درباره خدمات جمهوری اسلامی ایران به افراد دارای معلولیت و دیگری در محکومیت اقدامات آمریکا و رژیم صهیونیستی.
وی با اشاره به بازتاب این سخنرانی در سطح بین‌المللی افزود: در مقابل نمایندگان ۱۸۵۱۸۵ کشور، تأکید کردم که حملات اسرائیل در غزه، هزاران فرد دارای معلولیت را قربانی کرده و باعث بروز معلولیت‌های گسترده شده است همچنین محدودیت‌های دارویی و غذایی که بر مردم تحمیل شده مصداق آشکار نقض حقوق بشر است. دشمنان اصلی بشریت صرفاً افراد شرور نیستند بلکه بی‌تفاوتی دیگران نسبت به ظلم و جنایت، تهدیدی بزرگ‌تر است تنها بیست دقیقه پس از پایان این سخنرانی، اولین حملات نظامی آغاز شد.
رئیس سازمان بهزیستی با اشاره به آغاز زودهنگام اقدامات میدانی سازمان بهزیستی در جریان جنگ ۱۲ روزه گفت: این نهاد از همان روز‌های ابتدایی یعنی از روز دوم و سوم درگیر فعالیت‌های امدادی و حمایتی شد. بهزیستی در دو حوزه مأموریت دارد یکی ارائه خدمات عمومی به همه مردم و دیگری حمایت از گروه‌های خاص تحت پوشش مانند افراد دارای معلولیت، زنان سرپرست خانوار، سالمندان و کودکان بی‌سرپرست.
وی با بیان اینکه خطوط مشاوره تلفنی ۱۴۸۰ و اورژانس اجتماعی ۱۲۳ به‌طور کامل فعال بودند، افزود: تنها در شهر تهران حدود ۳ هزار تماس مرتبط با اضطراب ناشی از جنگ، ترس و نگرانی روانی از سوی مردم دریافت و پاسخ داده شد. این خدمات نه‌تنها رایگان بودند بلکه به‌صورت ۲۴ ساعته و حتی از طریق دورکاری برخی مشاوران ارائه شد.
حضور فعال اورژانس اجتماعی در نقاط پرتنش
رئیس سازمان بهزیستی اظهار داشت: تیم‌های اورژانس اجتماعی در سراسر مناطق بحرانی کشور حضور داشتند و در کنار سایر نهاد‌های امدادی مانند هلال احمر و اورژانس، وظیفه ایجاد آرامش روانی در میان مردم را بر عهده گرفتند. در مواقع احتمال حمله موشکی که مردم به فضا‌های عمومی مانند پارک‌ها پناه می‌بردند، مشاوران ما در محل حضور یافته و با گفت‌و‌گو‌های روانشناختی، فضا را مدیریت می‌کردند.
وی اعلام کرد: در مجموع، بیش از ۱۳ هزار مأموریت از سوی اورژانس اجتماعی انجام شد. در مواردی که حمله موشکی یا پهپادی رخ می‌داد، تیم‌های اورژانس اجتماعی بلافاصله در منطقه مستقر می‌شدند.
انتقال اضطراری ۶ هزار مددجو
رئیس بهزیستی کشور همچنین به تدابیر اتخاذشده برای محافظت از مددجویان تحت پوشش اشاره کرد و گفت: برخی از مراکز ما در مجاورت اماکن حساس قرار داشتند مانند شیرخوارگاه آمنه که در نزدیکی ساختمان صداوسیما بود و یکی از مراکز مورد تهدید به شمار می‌رفت. خوشبختانه با پیش‌بینی به‌موقع، این مرکز نیم ساعت پیش از حمله تخلیه شد و هیچ آسیبی به مددجویان وارد نشد.
وی ادامه داد: به‌طور کلی، ۶۵ مرکز از مناطق در معرض خطر جابه‌جا شدند و حدود ۶ هزار نفر از گروه‌های آسیب‌پذیر مانند کودکان، سالمندان و افراد دارای معلولیت به نقاط امن منتقل شدند.
تداوم و تقویت خدمات روانی در دوران پس از جنگ
حسینی بیان کرد: پس از پایان جنگ نه‌تنها خدمات روان‌اجتماعی کاهش نیافته بلکه توسعه نیز یافته است. هم‌اکنون حدود چهار هزار مرکز مشاوره دارای مجوز در کشور فعال است و شماره‌های ۱۴۸۰ و ۱۲۳ همچنان به‌صورت رایگان و ۲۴ ساعته پاسخگوی نیاز‌های روانی مردم هستند.
وی ادامه داد: افزون بر این، ۵۳۰ تیم سیار اورژانس اجتماعی در نقاط مختلف کشور به‌ویژه در اقامتگاه‌های اضطراری مانند هتل‌ها یا مراکز اسکان موقت مستقر شده‌اند. همچنین دوره‌های آموزشی آنلاین برای مربیان بهزیستی برگزار شده تا مهارت‌های روان‌درمانی در شرایط بحرانی را فرا بگیرند.
رئیس سازمان بهزیستی تأکید کرد: در برنامه هفتم توسعه با وجود سیاست کوچک‌سازی دولت، اورژانس اجتماعی تنها بخشی بود که مجوز گسترش گرفت. این ساختار پیش‌تر فقط در ۳۲ منطقه فعال بود، اما اکنون به بیش از ۳۵۸ مرکز با امکانات کامل، نیروی انسانی مستقل، خوابگاه و ساختمان اختصاصی افزایش یافته است. طی امسال نیز ۳۰ مرکز جدید به این مجموعه اضافه خواهد شد. برای نخستین بار، بودجه سال ۱۴۰۴ ردیف پایدار ۵۰ میلیارد تومانی برای اورژانس اجتماعی در نظر گرفته است. طبق برنامه‌ریزی‌ها، تعداد کل مراکز اورژانس اجتماعی تا پایان سال به بیش از ۴۱۰ مرکز خواهد رسید.
مداخله میدانی برای مهار آسیب‌های اجتماعی
حسینی با اشاره به تأثیر ملموس اورژانس اجتماعی در کاهش بحران‌های اجتماعی اظهار داشت: در جلسات شورای اجتماعی کشور نیز بر این واقعیت تأکید شده که اثربخشی این اورژانس انکارناپذیر است. بسیاری از بحران‌هایی نظیر خشونت خانگی، اعتیاد و فرار نوجوانان با حضور به‌موقع و مداخله تخصصی اورژانس اجتماعی مدیریت می‌شوند.
وی تصریح کرد: خدمات اورژانس اجتماعی محدود به تماس تلفنی نیست؛ مددکاران، روان‌شناسان و مشاوران به‌صورت حضوری وارد میدان می‌شوند، خطر را از افراد دور می‌کنند و سپس با ارجاع به مراکز تخصصی، مسیر درمان و حمایت را پیگیری می‌کنند.
رئیس سازمان بهزیستی کشور ضمن تأیید مشکلات اورژانس اجتماعی بر کمبود‌های جدی در منابع انسانی، زیرساخت‌ها و تجهیزات این بخش تأکید کرد و گفت: ظرفیت بالای اورژانس اجتماعی برای گسترش خدمات، نیازمند پشتیبانی جدی است به همین دلیل در برنامه هفتم توسعه تنها ساختاری که مجوز گسترش یافته، همین اورژانس اجتماعی بوده است.
افزایش حمایت‌های مالی برای گروه‌های هدف
حسینی در واکنش به برخی شایعات درباره قطع پرداختی‌ها توضیح داد: در لایحه بودجه ۱۴۰۴، مستمری مددجویان ۴۰ درصد، یارانه مراکز غیردولتی ۸۰ درصد و حق پرستاری و کمک‌هزینه خانواده‌محور ۴۳ درصد افزایش یافته است. به‌دلیل شرایط ویژه جنگی، برخی پرداخت‌ها با تأخیر مواجه شده، اما روند حمایتی متوقف نشده و همچنان ادامه دارد.
سالمندی؛ چالش آینده جمعیت ایران
رئیس سازمان بهزیستی با ابراز نگرانی نسبت به ناآگاهی عمومی درباره پدیده سالمندی گفت: هنوز در کشور، شناخت کافی نسبت به ابعاد این پدیده وجود ندارد در حالی که متوسط سن بازنشستگی ۵۲ سال و امید به زندگی ۷۶ سال است، عملاً یک‌سوم عمر افراد در دوران سالمندی سپری می‌شود.
وی با اشاره به روند شتابان پیر شدن جمعیت ایران افزود: در حال حاضر، حدود ۱۱.۵ درصد جمعیت کشور سالمند هستند، اما طبق پیش‌بینی‌ها تا سال ۱۴۳۰ این نسبت به ۳۱ درصد خواهد رسید و ایران به یکی از پنج کشور با سریع‌ترین رشد جمعیت سالمند در جهان تبدیل می‌شود.
رئیس سازمان بهزیستی کشور از برگزاری اخیر شورای سالمندان با حضور چهره‌هایی همچون دکتر محمدرضا عارف و نمایندگانی از سازمان‌های مردم‌نهاد تخصصی خبر داد.
به گفته حسینی، در این نشست، تفاهم‌نامه‌ای میان وزارت آموزش و پرورش و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی منعقد شد تا امکان ارائه برنامه‌های آموزشی متنوع، هنری و پرنشاط ویژه سالمندان در نوبت عصر مدارس فراهم شود. این طرح به‌صورت آزمایشی از منطقه ۳ تهران آغاز شده و در قالب برنامه‌ای با عنوان «محله؛ طرح معلم» و فاز نخست آن با نام «مهر و گفت‌و‌گو» در حال اجراست.
رئیس سازمان بهزیستی در ادامه از تصویب ایران به‌عنوان کشور دوستدار سالمند خبر داد و گفت: قرار است شهر‌های ما در ۹ محور مختلف برای مناسب‌سازی محیط شهری برای سالمندان به‌طور جدی برنامه‌ریزی و آماده شوند. همچنین در همان جلسه شورای ملی سالمندان، طرح‌هایی، چون راه‌اندازی مراکز نوین خدمات سالمندی و ایجاد شهرک‌های تخصصی برای این گروه سنی تصویب شد.
وی همچنین از تصویب پیمایش ملی سالمندان به‌عنوان یک اقدام علمی و راهبردی یاد کرد که می‌تواند زمینه‌ساز تصمیم‌گیری‌های دقیق‌تر و مبتنی بر داده در حوزه سیاست‌گذاری جمعیتی کشور باشد.
تمرکز بر محله و توانمندسازی
در ادامه، حسینی به تشریح طرح «محله‌محور» پرداخت و گفت: این رویکرد با پیشنهاد دکتر میدری؛ وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی کلید خورد تا خدمات اجتماعی به‌ویژه خدمات بهزیستی از شکل متمرکز خارج شده و به سطح محلات برسد. این مدل بر سه اصل دسترسی‌پذیری، توانمندسازی و استفاده از ظرفیت شبکه داوطلبان و معلمان استوار است و هدف آن، افزایش دسترسی، پوشش خدمات و ارتقای کیفیت و اثربخشی آنهاست.
حسینی گفت: یکی از برنامه‌های نوآورانه سازمان بهزیستی، اجرای طرح نیروگاه‌های خورشیدی برای ایجاد درآمد پایدار است. ۳۵ ساختگاه خورشیدی طراحی شده که ۲۱ هزار مددجو، عمدتاً از میان افراد دارای معلولیت شدید، سهام‌دار آن خواهند بود.
زنان سرپرست خانوار و حمایت‌های بیمه‌ای گسترده
به گفته رئیس سازمان بهزیستی، در میان ۶.۵ میلیون زن سرپرست خانوار، ۲۸۴ هزار نفر تحت پوشش بهزیستی هستند. سال گذشته، بیمه اجتماعی رایگان برای تمامی زنان روستایی و عشایری اجرا شد و در کنار آن، طی هفته بهزیستی، ۱۰۶۰۰ پروژه عمرانی افتتاح و ۱۱۰۰۰ زن ساکن شهر‌های کوچک بیمه شدند. همچنین ۵۰۰ گروه همیار زنان با هدف اشتغال‌زایی جمعی برای کاهش وابستگی به مستمری فعال شده‌اند.
کاهش چشمگیر کودکان کار در پایتخت
حسینی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به وضعیت کودکان کار گفت: حدود ۶۰ درصد این کودکان ایرانی و ۴۰ درصد اتباع خارجی هستند، اما خوشبختانه شاهد کاهش محسوس حضور آنها در خیابان‌های تهران هستیم. عملکرد مراکز شوق زندگی را در این زمینه مؤثر بود هرچند هنوز مواردی وجود دارد، اما روند کلی رو به بهبود است.
وی اظهار داشت: در حال حاضر بیش از ۱۰۷ هزار داوطلب در کشور با بهزیستی همکاری می‌کنند و افزون بر ۱۱ هزار گروه داوطلب فعال و ۱۰ هزار مؤسسه خیریه دارای مجوز نیز می‌توانند به‌صورت محله‌محور سازماندهی شوند. این ظرفیت، در کنار امکانات دستگاه‌های دولتی، می‌تواند خدماتی مانند آموزش سالمندان، غربالگری کودکان، اجرای طرح توانبخشی مبتنی بر جامعه (CBR) و بسیاری دیگر از خدمات اجتماعی را توسعه دهد و کیفیت آنها را ارتقا بخشد.
توانمندسازی مددجویان؛ اولویت با زنان سرپرست خانوار و کودکان کار
رئیس سازمان بهزیستی کشور در بخش پایانی گفت‌وگوی زنده تلویزیونی خود بار دیگر بر اصل توانمندسازی جامعه هدف تأکید کرد و گفت: این هدف را از مسیر آموزش مهارت‌های شغلی دنبال می‌کنیم. بخش عمده‌ای از منابع مالی اختصاص‌یافته حدود ۱۶ هزار میلیارد تومان برای حمایت از زنانی که مسئولیت اداره خانواده را بر عهده دارند و نیز کودکان کار تخصیص یافته تا مسیر اشتغال پایدار برای آنان هموار شود.
وی از همکاری مشترک با شرکت‌های دانش‌بنیان برای تولید تجهیزات نوین توانبخشی خبر داد؛ از جمله ویلچر‌هایی که می‌توانند فشار خون را اندازه بگیرند یا علائم زوال عقل را شناسایی کنند. این ابزار‌ها نه‌تنها کیفیت زندگی افراد را بهبود می‌بخشند، بلکه کارایی و بهره‌وری خدمات را نیز افزایش می‌دهند.
