چوگانِ فرشچیان روی اسکناس ۲۰۰ هزار تومانی چقدر می‌ارزد؟
اواخر سال گذشته (۱۴۰۳) بود که ایران‌چک ۲۰۰ هزار تومانی جدید با طراحی ویژه از استاد محمود فرشچیان منتشر شد. اکنون که چند روزی از درگذشت استاد محمود فرشچیان می‌گذرد، این اسکناس و طرحی که از استاد فرشچیان روی آن آمده است، به ماجرای جالبی تبدیل شده است. بگذارید ابتدا به «چوگان» اثر استاد فرشچیان بپردازیم.
"چوگان" یکی از نقاشی‌های برجسته استاد محمود فرشچیان است که تصویرگر ورزش باستانی ایرانی چوگان است. نقاشی "چوگان" به زیبایی و شکوه ورزش چوگان، که سابقه‌ای دیرینه در فرهنگ و تاریخ ایران دارد، می‌پردازد.
ویژگی‌های اثر: فرشچیان با استفاده از تکنیک‌های خاص، حرکات پویای اسب‌ها و سوارکاران را در حال بازی چوگان به تصویر کشیده و جلوه‌ای زنده و پرانرژی به این اثر بخشیده است.
اهمیت اثر: این اثر نه تنها یک اثر هنری زیبا، بلکه نمادی از فرهنگ و تاریخ غنی ایران است و به عنوان طرح روی اسکناس، جایگاه ویژه‌ای در میان مردم پیدا کرده است.
جایگاه در هنر فرشچیان: این اثر در کارنامه هنری استاد فرشچیان، یکی از نقاشی‌های شاخص و مهم به شمار می‌رود و نشان‌دهنده تسلط و مهارت بالای ایشان در تصویرگری موضوعات تاریخی و فرهنگی است
ماجرای دستمزد فرشچیان برای نقاشی روی اسکناس
انتشار اثر استاد فرشچیان روی یکی از اسکناس‌های چاپ شده از سوی بانک مرکزی ایران، این پرسش را به ذهن می‌آورد که استاد فرشچیان برای این کار چقدر دستمزد گرفته است. «حسین انتظامی، دبیر کمیسیون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات با انتشار متنی نوشته است: چندی پیش یک شهروند از طریق سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات از بانک مرکزی پرسیده بود که بابت استفاده از اثر استاد فرشچیان بر روی اسکناس دو میلیون ریالی چقدر به استاد، پول داده‌اند. آنها پاسخ ندادند. مطابق قانون یاد شده، درخواست‌کننده اطلاعات می‌تواند در صورت استنکاف دستگاه از پاسخ و یا پاسخ غیر کافی، اعتراض خود را از طریق کمیسیون ماده ١٨ این قانون دنبال کند. کمیسیون معمولا این‌گونه موارد را با جدیت و تا حصول نتیجه پیگیری می‌کند. حال و با مسئولیت‌شناسی روابط عمومی بانک مرکزی، پاسخ رسیده، ولی دریغ که همزمان با فوت استاد. روح آن استاد بی‌نظیر شاد»
این پرسش که در چارچوب قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات قرار دارد، به‌طور طبیعی باید مورد پاسخگویی قرار می‌گرفت، اما بانک مرکزی در ابتدا به این سوال پاسخ نداد. پیگیری‌ها، اما کارگشا بود تا در نهایت همین پرسشِ ساده از سوی یک شهروند با پاسخ رسمیِ بانک مرکزی مواجه شود.
پاسخ بانک مرکزی و فوت استاد
مسئول روابط عمومی بانک مرکزی، پاسخ نهایی را زمانی منتشر کرد که متاسفانه استاد محمود فرشچیان دیگر در قید حیات نبود. البته که کاش این پاسخگویی در زمانی اتفاق می‌افتاد که استاد در قید حیات بود.
براساس پاسخ بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و سازمان تولید اسکناس و مسکوک، استاد محمود فرشچیان هیچ دستمزدی برای به کارگیری اثر چوگان روی اسکناس ۲۰۰ هزار تومانی، دریافت نکرده است. در واقع این اتفاق با اجازه‌ی صاحب اثر و به صورت افتخاری انجام شده است.
نگاهی به ویژگی‌های اسکناس ۲ میلیون ریالی
از ویژگی‌های امنیتی این اسکناس ایران چک، نخ امنیتی پنجره‌ای با رنگ متغیر متحرک است. این نخ دارای پوشش ویژه‌ای است که با تغییر زاویه دید، رنگ آن از طلایی به سبز تغییر می‌کند. همچنین بر روی آن، نشان بانک مرکزی و عبارت لاتین I.R.IRAN درج شده است.
ویژگی دیگر آن مرکب متغیر رنگی مغناطیسی است. در پشت ایران‌چک عدد ۲۰۰ به صورت لاتین با استفاده از مرکب فوق امنیتی مغناطیسی چاپ شده است که در صورت تغییر زاویه دید، طیف رنگی عدد ۲۰۰ از طلایی به سبز تغییر می‌کند. نوار درخشان، ویژگی امنیتی دیگری است که در این اسکناس به کار رفته است. در چاپ قسمتی از پشت ایران‌چک، از مرکب درخشان به صورت نوار عرضی استفاده شده است که در صورت تغییر زاویه ایران‌چک، طرح مذکور به صورت درخشان نمایان می‌شود. ویژگی دیگر تصویر مکمل است. به این صورت که قسمتی از عدد ۲۰۰ در رو و قسمتی دیگر از آن در پشت ایران‌چک چاپ شده است که در مقابل نور یکدیگر را تکمیل می‌کنند و عدد ۲۰۰ را به صورت کامل نمایان می‌کند.
همچنین این ایران چک دارای چاپ برجسته است. این نوع چاپ با انگشتان دست به سهولت قابل لمس و شناسایی است. تصویر بنای اصلی روی ایران‌چک، عبارت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و ارزش اسمی ایران‌چک به این روش چاپ شده‌اند. واترمارک و الکتروتایپ ویژگی دیگری که در آن استفاده شده است. تصویر سه‌بعدی بخشی از گلدسته مسجد امام اصفهان به همراه عدد ۲۰۰ به صورت لاتین به شکل مخفی در خمیره کاغذ قرار گرفته است و در مقابل نور به راحتی قابل رؤیت است. استفاده از الیاف فلورسنتی نامرئی ویژگی امنیتی دیگر است. در فرایند ساخت کاغذ ایران‌چک از الیاف بسیار ریزی استفاده شده است که هر یک از این الیاف در زیر نور ماورای بنفش، در رنگ‌های آبی، قرمز، سبز و زرد مشاهده خواهد شد.
دیگر ویژگی‌های این اسکناس به شرح زیر است: چاپ با مرکب فلورسنت؛ چاپ شماره سریال‌ها با استفاده از مرکب قرمز و سبز فلورسنت انجام شده است و تحت تابش نور ماورای بنفش به رنگ‌های طلایی مایل به زرد و سبز درخشان تغییر طیف می‌دهند. ریزنوشته (میکروپرینت)؛ نوشته‌های بسیار ریزی که با ابزار بزرگ‌نمایی قابل رؤیت هستند و تنها دستگاه‌های چاپ امنیتی قادر به چاپ آنها هستند. طراحی خطی سه‌بعدی (مدالین)؛ نوع ویژه‌ای از طراحی امنیتی است که در آن نقوش به صورت برجسته به نظر می‌آیند.
