عوامل موثر در خودکشی و راه‌های پیشگیری
شناخت علت‌ها و عوامل مرتبط با خودکشی، نخستین گام در طراحی اقدامات پیشگیرانه و حمایت از افراد در معرض خطر است.
خودکشی پدیده‌ای پیچیده است و علت واحدی ندارد؛ این رفتار اغلب از تعامل مجموعه‌ای از عوامل شکل می‌گیرد که در دو گروه کلی «عوامل خطر» و «عوامل محافظت کننده» قرار می‌گیرند.
توجه به این دو دسته، به ما کمک می‌کند افرادی را که بیشتر در معرض آسیب هستند شناسایی کرده و در مقابل، زمینه‌های حمایتی و امیدبخش زندگی آنها را تقویت کنیم.
عوامل خطر شرایطی هستند که احتمال اقدام به خودکشی را افزایش می‌دهند؛ وجود اختلالات روانپزشکی، به ویژه افسردگی، یکی از مهم‌ترین این عوامل است؛ همچنین، سابقه رفتار‌های خودکشی در فرد یا خانواده می‌تواند احتمال بروز دوباره این رفتار را بیشتر کند.
ابتلا به بیماری‌های جسمی مزمن یا ناتوان کننده که با مشکلاتی مانند درد طولانی مدت، کاهش بینایی و شنوایی یا وابستگی شدید به دیگران همراه است نیز از دیگر عوامل خطر محسوب می‌شود؛ در کنار این عوامل، شکست‌های تحصیلی و شغلی، فشار‌های اقتصادی، مشکلات خانوادگی و طلاق، زمینه ساز افزایش خطر هستند؛ نباید نقش سوء مصرف مواد و الکل را هم نادیده گرفت؛ زیرا این عامل نیز در فرد و در خانواده می‌تواند به شدت زمینه ساز آسیب باشد.
در مقابل، عوامل محافظت کننده احتمال اقدام به خودکشی را کاهش می‌دهند و نقش حفاظتی برای فرد دارند.
این عوامل شامل سه سطح «فردی»، «خانوادگی» و «اجتماعی» هستند؛ در سطح فردی، خوش بینی، امید به آینده، داشتن اهداف روشن در زندگی، احساس توانمندی، مهارت حل مساله، روابط سالم و حمایتگرانه با دیگران و باور‌های مذهبی می‌توانند فرد را در برابر بحران‌ها مقاوم‌تر کنند؛ در سطح خانوادگی، وجود روابط گرم و مثبت، حمایت عاطفی و احساس مسوولیت نسبت به اعضای خانواده نقش مهمی ایفا می‌کند؛ در سطح اجتماعی نیز برخورداری از شبکه حمایتی قوی شامل دوستان، همکاران یا همسایگان، مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی، تجربه محیط کاری رضایت بخش و دسترسی آسان به خدمات بهداشت روانی، به عنوان عوامل محافظتی شناخته می‌شوند.
در کنار این عوامل، شناخت علائم هشدار دهنده اهمیت ویژه‌ای دارد؛ برخی نشانه‌ها می‌توانند حاکی از خطر قریب الوقوع باشند؛ احساس ناامیدی، اضطراب شدید، خشم و بی توجهی به سلامت شخصی، کاهش عملکرد تحصیلی یا شغلی، تغییر ناگهانی در الگو‌های خواب و خوراک، کناره گیری از خانواده و اجتماع، بی علاقگی نسبت به احساسات دیگران و اشتغال ذهنی به موضوع مرگ، همه از علائم هشدار دهنده به شمار می‌روند.
اگر این علائم در یکی از اعضای خانواده یا دوستان مشاهده شد، لازم است موضوع را جدی بگیریم و با مراجعه فوری به روانشناس یا مراکز خدمات جامع سلامت، فرد را تحت حمایت و درمان قرار دهیم.
