ریال واحد پول ایران باقی می‌ماند؛ با تومان خداحافظی می‌کنیم!
پس از سال‌ها بحث و تأمل در ساختار پولی کشور، امروز ( ۱۳ مهر ۱۴۰۴) طرح حذف چهار صفر از پول ملی با ۱۴۴ رای موافق از سوی نمایندگان در جلسه علنی مجلس تصویب شد؛ این تصمیم که یکی از مطالبات قدیمی بخش اقتصادی و بانکی بود که حالا به مرحله قانونی رسیده است.
این ایده در دهه ۱۳۸۰ مطرح شد؛ اما به صورت جدی به سال ۱۳۹۸ باز می‌گردد که دولت دوازدهم لایحه پیشنهادی بانک مرکزی برای حذف چهار صفر از پول ملی و تبدیل واحد ریال به واحد تومان را در جلسه هیات وزیران بررسی و به تصویب رساند تا وارد مرحله بعدی تصویب، یعنی بررسی توسط مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان شود. اردیبهشت سال ۱۳۹۹ در مجلس شورای اسلامی مقرر شد دولت طی سه سال آتی شرایط تغییر واحد پول ملی از ریال به تومان را فراهم کند.
یکی از نکات مورد بحث درباره حذف چهار صفر از پول ملی، تغییر واحد پول ملی از ریال به تومان بود که در برخی پیش‌نویس‌ها و پیشنهادات به چشم می‌خورد؛ اما در مصوبه نهایی، واحد ریال به عنوان واحد رسمی پول باقی ماند و نوعی جزء فرعی به نام «قران» نیز برای مقادیر خردتر تعریف شد. این موضوع یکی از تفاوت‌های کلیدی بین طرح اولیه و مصوبه نهایی است!
به عنوان مثال نیز طی سال‌های اخیر اقداماتی برای نهادینه کردن این موضوع از سوی بانک مرکزی در سطح جامعه، صورت گرفت. اسکناس ۵۰۰۰ تومانی جدید تقریبا از ماه‌های پایانی سال ۱۴۰۰ وارد بازار شد و اسکناس‌های ۱۰۰۰ و ۲۰۰۰ تومانی نیز از تابستان ۱۴۰۱ وارد بازار شدند. در اسکناس‌های جدید صفرها در قسمت بالا به صورت کم‌رنگ چاپ و در قسمت پایین کلا حذف شدند.
در این میان با وجود اینکه بانک مرکزی و دولت از مهمترین عوامل و اهداف برای حذف چهار صفر از پول ملی را اقدامی اصلاحی - ساختاری در اقتصاد دانسته و سخنگوی دولت اعلام کرده بود که به جهت تورم‌هایی که طی سال‌ها شاهد آن بودیم واحد پول اصلی یعنی «ریال» بدون استفاده مانده و این اقدام در راستای کاهش بار روانی و اصلاحات نهادی و ساختاری است و همچنین رییس کل بانک مرکزی هم چندی پیش تاکید کرده بود باتوجه به اینکه ریال که در حال حاضر واحد رسمی پول ملی است، در محاورات و معاملات رایج استفاده نمی‌شود و در عمل مردم عبارت تومان را استفاده می‌کنند؛ دلیلی ندارد که آن را حفظ کنیم و با حذف چهار صفر از پول ملی واحد پول به تومان و واحد خرد به قِران تبدیل خواهد شد؛ امروز ریال به جای تومان مورد تصویب مجلس قرار گرفت!
در مصوبه نهایی که امروز اعلام شده، چارچوب زمانی مشخصی برای اجرای حذف صفرها تعیین شده است. به بانک مرکزی دو سال فرصت داده شده زیرساخت‌های لازم را آماده کند و سپس دوره‌ای گذار جهت هم‌زیستی اسکناس‌های قدیم و جدید در نظر گرفته شود تا مردم و نظام بانکی فرصت تطبیق داشته باشند.
موافقان این طرح، استدلال می‌کنند که حذف صفرها به کاهش هزینه‌های چاپ اسکناس با ارقام بالا کمک می‌کند، معاملات روزمره را آسان‌تر و باعث می‌شود ارزش پول ملی از نظر «روانی و نمادین» تقویت شود. البته برخی کارشناسان هشدار داده‌اند که حذف صفرها اگر همراه با اصلاحات ساختاری در سیاست پولی، مالی و نظام بانکی نباشد، تنها یک تغییر ظاهری خواهد بود و در نتیجه تورم و نوسان ارزی همچنان به قوت خود باقی می‌ماند.
در سمت دیگر نیز مسئولان بانک مرکزی تأکید کرده‌اند که موفقیت این طرح منوط به آمادگی کامل فنی، به‌روزرسانی سامانه‌ها، هماهنگی دستگاه‌های بانکی و اطلاع‌رسانی مناسب به مردم است تا انتقال از وضعیت فعلی به وضعیت جدید با سردرگمی مواجه نشود. با تصویب این لایحه، این سوال مطرح است که آیا مردم در مبادلات روزمره دچار سردرگمی نخواهند شد؟ و آیا اهداف وعده شده از جمله ارتقای وجهه پول ملی تحقق خواهد یافت یا خیر؟
حذف چهار صفر از پول ملی که سال‌ها در مجلس و مجامع کارشناسی مطرح بود، حالا از مرحله تأیید به مرحله اجرا وارد شده است، تصمیمی که در آن واحد پولی «ریال» محفوظ مانده و تغییر به تومان کنار گذاشته شده است؛ نکته‌ای نمادین اما مهم که قطعا در آینده اجرای این قانون را تحت تاثیر خواهد گذاشت.
لازم به ذکر است که طبق اعلام بانک مرکزی، در حال حاضر بیش از ۱۰ میلیارد و ۴۰۰ میلیون قطعه اسکناس در کشور وجود دارد که اسکناس‌های موجود با ارزش فعلی، هزینه‌های زیادی را برای حمل و نقل در سطح ملی به همراه دارد. همچنین اسکناس‌هایی که بتوان در معاملات کلان از آنها استفاده کرد به علت ارزش پول فعلی ممکن نخواهد بود؛ چراکه مجبوریم اسکناس با صفرهای بسیاری منتشر کنیم؛ بنابراین با حذف صفر و تعدیل ارزش پول در مقابل، ارزهای خارجی می‌توان اسکناس‌هایی با ارزش بالا که مناسب معاملات کلان باشد، منتشر کرد.
