شناسایی ۶۵۶۵ مبتلا به "سل" در ایران

 مهشید ناصحی به مناسبت روز جهانی بیماری بیماری «سل» اظهار کرد: بر اساس آمار سال گذشته، در مجموع ۶۵۶۵ مورد بیماری سل در سراسر کشور شناسایی و گزارش شده است. اگر این عدد را نسبت به جمعیت کشور محاسبه کنیم، میزان بروز سل حدود ۶ ٫ ۷ در هر یکصد هزار نفر جمعیت می‌شود. در حالی که سازمان جهانی بهداشت این میزان را برای ایران حدود ۱۱ مورد در هر صد هزار نفر تخمین زده است. مقایسه این دو عدد نشان می‌دهد که ما تنها حدود ۷۰ درصد از موارد برآوردشده را شناسایی کرده‌ایم. بنابراین، لازم است تلاش کنیم این فاصله را کاهش دهیم تا موارد بیشتری از بیماری در کشور به‌موقع شناسایی و درمان شوند.

شیوع بالاتر سل در ۸ استان کشور

وی افزود: در حال حاضر هیچ استانی در کشور وجود ندارد که موردی از سل در آن گزارش نشده باشد، اما فراوانی و میزان بروز بیماری در استان‌های مختلف متفاوت است. به‌طور خاص، سیستان و بلوچستان بیشترین میزان بروز سل را دارد. گلستان، گیلان، خراسان رضوی، قم، خوزستان، هرمزگان و تهران، به ترتیب رتبه‌های بعدی از نظر میزان بروز سل در کشور هستند. اگرچه این هشت استان حدود ۴۴ درصد جمعیت کشور را در خود جای داده‌اند، اما ۶۷ درصد موارد گزارش‌شده سل مربوط به این استان‌ها است. از این رو، برای بهبود وضعیت سل در کشور، توجه و تمرکز ویژه‌ای روی این استان‌ها در برنامه کشوری کنترل سل ضروری است. 

ناصحی ادامه داد: تفاوت میزان شیوع سل در استان‌های کشور ناشی از تفاوت در مجموعه‌ای از عوامل و علل مختلف است، نظیر وضعیت بیماری‌هایی که ارتباط ثابت شده با تضعیف سطح ایمنی بدن و ابتلا به سل دارند مانند سوءتغذیه، دیابت، اعتیاد، بیماری‌های مزمن تنفسی، اچ آی وی، سرطان و شیمی درمانی، دیالیز و ...، ترکیب سنی (نسبت سالمندی) جمعیت، همجواری با کشور‌های پرشیوع یا سایز جمعیت مهاجرین آن کشورها.

عوامل خطر ابتلا به سل چیست؟

رئیس گروه تخصصی مدیریت سل، جذام و عفونت‌های حاد تنفسی وزارت بهداشت با بیان اینکه از میان افرادی که میکروب سل وارد بدنشان شده و دچار عفونت سلی می‌شوند، تنها ۵ تا ۱۰ درصد ممکن است در طول عمر خود به بیماری فعال دچار شوند، گفت: معمولاً این امر زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن به دلایل مختلفی مانند سوءتغذیه، ابتلا به HIV، دیابت، سرطان، شیمی‌درمانی، دیالیز، مصرف سیگار، اعتیاد، و بعضاً حتی ناشی از رخداد یک استرس شدید، بارداری یا تغییرات هورمونی، ضعیف شده باشد. در کلان‌شهر‌هایی مانند تهران، شیوع بیماری در میان گروه‌های کم‌درآمد، حاشیه‌نشین و دارای تغذیه نامناسب بیشتر است.

راه اصلی پیشگیری از بیماری سل

وی درباره واکسن پیشگیری از سل نیز بیان کرد: در حال حاضر، واکسن سل (BCG) که در زمان بدو تولد به نوزادان تلقیح می‌شود، از ابتلا به اشکال شدید و کشنده بیماری در کودکان جلوگیری می‌کند و کماکان مؤثرترین راه پیشگیری از سل در جامعه، تشخیص زودهنگام و درمان به‌موقع بیماران است.

تشخیص و درمان رایگان سل در نظام بهداشتی کشور انجام می‌شود

ناصحی با بیان این که دهه‌هاست در ایران، آزمایشات تشخیصی و دارو‌های درمان سل در نظام بهداشتی کشور به‌صورت رایگان ارائه می‌شود، گفت: با این حال، هنوز بسیاری از مردم و حتی پزشکان از این موضوع اطلاع کافی ندارند و برای همین مشاهده می‌کنیم درصد قابل توجهی از بیماران تا زمان تشخیص سل، هزینه‌های سنگینی را متحمل می‌شوند. در همین راستا امسال به مناسبت روز ملی سل، پویشی را بمنظور افزایش آگاهی عمومی با عنوان «یک بعلاوه یک» طراحی و معرفی کرده‌ایم. در این پویش، ۴ پیام کلیدی در زمینه سل مطرح شده و از هر فرد دریافت‌کننده این پیام‌ها خواسته می‌شود که آن را حداقل به یک نفر از اطرافیان خود منتقل کنند تا آگاهی در جامعه گسترش یابد.

۴ نکته مهم درباره بیماری سل 

وی ادامه داد: ۴ پیام کلیدی این پویش عبارت‌اند از این که سل هنوز در همه استان‌های کشور وجود دارد. برخلاف تصور قدیمی، سل یک بیماری قابل درمان است. سرفه طولانی بیش از دو هفته شایع‌ترین علامت سل ریوی است و در صورت مشاهده این علامت، باید به احتمال ابتلا به سل نیز فکر کرد. از دیگر علائم سل می‌توان به تب، تعریق شبانه، کاهش اشتها، کاهش وزن، خستگی، و حتی در مواردی تنگی نفس و درد قفسه سینه اشاره کرد، اما مهم‌ترین علامت هشداردهنده، همان سرفه مزمن بیش از دو هفته است.

رئیس گروه تخصصی مدیریت سل، جذام و عفونت‌های حاد تنفسی وزارت بهداشت با تأکید بر این که خدمات تشخیصی درمانی سل در مراکز خدمات جامع سلامت، پایگاه‌ها و خانه‌های بهداشت رایگان است، تصریح کرد: در صورتی که فردی دارای علائم مشکوک به سل باشد، باید به خانه بهداشت (در مناطق روستایی) یا مرکز خدمات جامع سلامت یا پایگاه‌های بهداشتی (در مناطق شهری) مراجعه کند، همکاران ما در این مراکز آموزش‌دیده‌اند و برای فرد مشکوک بررسی و آزمایش‌های لازم را انجام می‌دهند. معمولاً از بیمار نمونه خلط گرفته می‌شود. در بیشتر مناطق، جابه‌جایی نمونه‌ها به آزمایشگاه نیز توسط مرکز یا پایگاه یا خانه بهداشت انجام می‌شود؛ یعنی بیمار نیازی ندارد خودش نمونه را به آزمایشگاه ببرد. آزمایش به صورت رایگان انجام می‌شود و در صورت تأیید تشخیص، دارو‌های مورد نیاز نیز در نزدیک‌ترین محل نسبت به محل زندگی بیمار در اختیار او قرار می‌گیرد.

وی با اشاره به این که در چند دهه گذشته، کشور ما در کنترل سل دستاورد‌های قابل‌توجهی داشته است، خاطرنشان کرد: میزان بروز بیماری نسبت به شصت سال قبل ۱۸ برابر کاهش یافته است و در حال حاضر از نظر شیوع، تفاوت چشمگیری میان ایران و کشور‌های همسایه مشاهده می‌شود. این دستاورد‌ها حاصل تلاش‌های مداوم در زمینه شناسایی، درمان و پیشگیری از سل بوده است. با این حال، در حال حاضر وارد مرحله‌ای شده‌ایم که ادامه مسیر دشوارتر شده است. همان‌طور که در کوهنوردی، مرحله پایانی صعود فتح قله، سخت‌ترین بخش مسیر است، ما نیز از این به بعد و برای رسیدن به هدف حذف بیماری، نیازمند گام‌های دقیق‌تر و فعالیت‌های هدفمندتر هستیم.

تمرکز وزارت بهداشت بر شناسایی و درمان جمعیت‌های آسیب‌پذیر

رئیس گروه تخصصی مدیریت سل، جذام و عفونت‌های حاد تنفسی وزارت بهداشت توضیح داد: در این مرحله، سیاست ما تمرکز بر جمعیت‌های آسیب‌پذیر و دارای عوامل خطر است؛ افرادی که ممکن است به‌دلیل ضعف سیستم ایمنی بدن، بیش از دیگران در معرض ابتلا به سل باشند. به همین دلیل، بیماریابی فعال (غربالگری سل) در این گروه‌ها انجام می‌شود. یکی از مهم‌ترین این گروه‌ها، افراد در تماس نزدیک با بیماران مبتلا به سل ریوی (به ویژه افراد خانواده بیماران) هستند. زمانی که بیماری شناسایی می‌شود، تمامی اعضای خانواده و افرادی که در تماس نزدیک با او بوده‌اند، در چند نوبت و در فواصل زمانی مشخص از نظر سل ارزیابی می‌شوند؛ و اگر در میان آنها مورد جدیدی از بیماری تشخیص داده شود، درمان سل بلافاصله آغاز می‌شود و اگر بیماری سل درآن‌ها رد شود، اما عفونت سلی وجود داشته باشد، طبق دستورالعمل کشوری درمان پیشگیری تجویز می‌شود، زیرا فرد دارای عفونت سلی، فردی کاملا سالم است که خطر سرایت نیز برای دیگران ندارد.

ناصحی با بیان این که بر اساس آمار، در سال گذشته حدود ۲۵ درصد از بیماران شناسایی‌شده در کشور، اتباع خارجی بوده‌اند، گفت: اتباع خارجی نیز از نظر درمان سل خدماتی کاملاً مشابه با شهروندان ایرانی دریافت می‌کنند؛ از جمله تشخیص رایگان، درمان رایگان و پیگیری بیماری و ارائه رایگان این خدمات، صرفا با هدف بشردوستانه انجام نمی‌شود بلکه اصلی‌ترین علت آن، پیشگیری از انتشار بیماری در جامعه است.