تولید دام زیر فشار تورم؛ راه نجات چیست؟
با گذشت چند ماه از سال ۱۴۰۴ و اعلام شعار «سرمایه‌گذاری برای تولید» از سوی مقم معظم رهبری، بررسی وضعیت تحقق این شعار در بخش‌های مختلف تولیدی نشان می‌دهد که برخی حوزه‌ها همچنان با فاصله قابل توجهی از اهداف تعیین‌شده حرکت می‌کنند. یکی از مهم‌ترین این حوزه‌ها، بخش دام و تولید گوشت قرمز است که از ابتدای امسال در صدر برنامه‌های وزارت جهاد کشاورزی برای خودکفایی قرار داشت.
بر اساس تکلیف مقرر در قانون برنامه هفتم توسعه، دولت موظف است محصولات اساسی از جمله شیر، گوشت مرغ و گوشت قرمز را تا سقف ۹۰ درصد به خودکفایی برساند. این الزام قانونی در همان ماه‌های نخست سال، به عنوان محور اصلی سیاست‌های بخشی وزارت جهاد کشاورزی معرفی شد و مسئولان از برنامه‌ریزی برای کاهش وابستگی به واردات گوشت قرمز خبر دادند. برخی از این برنامه‌ها شامل تقویت زنجیره تولید داخلی، ارائه تسهیلات برای واردات دام مولد، اجرای طرح‌های ارتقای بهره‌وری و آغاز پروژه‌هایی همچون طرح خوداتکایی گوشت قرمز در استان لرستان بود؛ طرحی که به گفته مجریان آن، ظرفیت پوشش صد‌ها هزار رأس دام سبک را دارد و می‌تواند نقطه شروعی برای افزایش تولید داخلی باشد.
اگرچه در بخش‌هایی مانند شیر و گوشت مرغ، میزان تولید کشور بنا بر گزارش‌های رسمی فراتر از نیاز داخلی عنوان می‌شود، اما وضعیت گوشت قرمز متفاوت است. تازه‌ترین ارزیابی‌ها نشان می‌دهد بخشی از نیاز کشور به گوشت قرمز از طریق تولید داخلی تأمین می‌شود و همین موضوع، فاصله قابل توجهی میان هدفگذاری خودکفایی و واقعیت موجود ایجاد کرده است. این در حالی است که مسئولان وزارت جهاد کشاورزی بار‌ها تأکید کرده‌اند که امکان دستیابی به خودکفایی در افق دو تا سه‌ساله وجود دارد.
کارشناسان، مجموعه‌ای از موانع ساختاری را از دلایل اصلی کندی روند خودکفایی عنوان می‌کنند؛ از جمله بروکراسی پیچیده، نبود شاخص‌های عملیاتی برای سنجش عملکرد، وابستگی پایدار به واردات نهاده‌ها و واکسن، مشکلات تأمین مالی واحدهای دامی و محدودیت‌های محیطی مانند بحران آب. این چالش‌ها باعث شده است سرمایه‌گذاری در تولید دام به رغم شعار سال، با مخاطرات و تردید‌هایی از سوی تولیدکنندگان و سرمایه‌گذاران مواجه شود.
بررسی وضعیت فعلی نشان می‌دهد که اگرچه سیاستگذاری‌های کلان برای تقویت تولید داخل انجام شده، اما تحقق آنها نیازمند پیگیری دقیق، اصلاح رویه‌های نادرست و فراهم کردن قطعیت سرمایه‌گذاری برای فعالان صنعت است. کارشناسان معتقدند که ادامه روند فعلی می‌تواند موجب شود بخشی از اهداف شعار سال در حوزه تولیدات دامی به نتیجه ملموس نرسد و فاصله موجود میان برنامه و عمل پابرجا بماند.
با توجه به اهمیت امنیت غذایی و نقش تولیدات دامی در این حوزه، تحلیلگران تأکید می‌کنند که اجرای نقشه راه خودکفایی در بخش گوشت قرمز، علاوه بر حمایت‌های مالی و فنی، به تدوین شاخص‌های قابل سنجش، شفاف‌سازی پیشرفت طرح‌ها و گزارش‌دهی مستمر به افکار عمومی نیاز دارد. آینده این بخش، وابسته به سرعت و کیفیت اقداماتی است که در ماه‌های پیش‌رو انجام خواهد شد.
منصور پوریان، رئیس شورای تأمین دام کشور، در گفت‌و‌گو با ایسنا با اشاره به اینکه بخش تولید دام و کشاورزی در سال جاری تحت تأثیر برخی سیاست‌های اجرا نشده قرار گرفته است، اظهار کرد: با وجود ظرفیت‌ها و امکان تحقق شعار سال در حوزه تولید، متأسفانه به‌دلیل مجموعه‌ای از سیاست‌های اجرا نشده و نواقص موجود، این هدف به‌طور کامل محقق نشد.
به گفته پوریان، یکی از مهم‌ترین عوامل بازماندن از تحقق اهداف، تورم شدید در بخش غذا به‌ویژه کالا‌های پروتئینی بوده است؛ تورمی که ریشه اصلی آن ناشی از اختلال در تأمین علوفه و نهاده‌های دامی است. این مسئله تمام برنامه‌های تولیدی را تحت تأثیر قرار داد و باعث شد بخش دام و کشاورزی عملاً از مسیر پیش‌بینی‌شده فاصله بگیرد.
هدفگذاری برای افزایش تولید گوشت
پوریان با اشاره به برنامه‌ریزی‌ها برای افزایش تولید گوشت قرمز در کشور گفت: قرار بود با رشد تولید، به سمت خودکفایی در تولید گوشت حرکت کنیم تا فراوانی و ثبات در بازار ایجاد شود. اما کمبود و نوسان در تأمین نهاده‌ها باعث شد اجرای این برنامه با چالش جدی مواجه شود.
فاصله از شعار سال به‌دلیل افزایش هزینه‌ها
رئیس شورای تأمین دام ادامه داد: تورم بالای هزینه‌های تولید، خصوصاً در محصولات پروتئینی، موجب شد فاصله قابل‌توجهی میان وضعیت موجود و اهداف شعار سال به وجود آید.
او اصلی‌ترین سیاست لازم برای تحقق اهداف تولید را تأمین به‌موقع نهاده‌ها با قیمت مشخص و پایدار عنوان کرد و افزود: افزایش بهره‌وری در تولید نیز جزو برنامه‌هایی بود که باید اجرا می‌شد؛ اما شرایط سیاسی و اقتصادی اخیر اجرای بخشی از این سیاست‌ها را با اخلال همراه کرد.
پوریان ادامه داد: در آینده با اجرای سیاست‌های صحیح، امکان تحقق شعار سال وجود دارد؛ به‌ویژه در صورتی که رشد تولید و افزایش بهره‌وری در اولویت قرار گیرد.
وضعیت فعلی دام و تهدیدات موجود در صنعت دام
پوریان با اشاره به آثار شرایط اخیر بر بخش دام اظهار کرد: متأسفانه مجموعه‌ای از عوامل بیرونی باعث شد تحقق شعار سال به‌طور کامل میسر نشود. با این حال، اکنون می‌توان تصویری از وضعیت جاری دام ارائه کرد.
وی توضیح داد: تولید دام سبک در کشور حدود ۴۹ میلیون رأس برآورد می‌شود و در بخش دام سنگین نیز شرایط تقریباً مشابه است. اما در کنار این ظرفیت، تهدیداتی نیز صنعت دام را تحت فشار قرار می‌دهد.
رئیس شورای تأمین دام کشور با اشاره به خطر تب برفکی به‌عنوان مهم‌ترین تهدید اخیر گفت: سویه جدید این بیماری نگرانی‌هایی ایجاد کرده بود، اما خوشبختانه سازمان دامپزشکی توانست این بیماری را تا حد زیادی مدیریت و کنترل کند و اقدامات لازم برای ریشه‌کنی آن همچنان ادامه دارد. اکنون بیماری در وضعیت تعدیل‌شده قرار دارد.
افزایش قیمت نهاده و اثر آن بر بازار دام
پوریان افزود: پس از نوسانات ایجادشده در بخش نهاده‌های پایه، شاهد افزایش قیمت نهاده‌ها و به‌تبع آن بالا رفتن قیمت محصولات نهایی بودیم. این مسئله در برخی بخش‌ها، به‌ویژه بازار گوساله، نمود بیشتری داشت.
او با اشاره به جهش قیمت گوساله گفت: در ابتدای مردادماه قیمت هر کیلوگرم گوساله حدود ۱۹۰ هزار تومان بود، اما اکنون به حدود ۳۲۰ هزار تومان رسیده است. این افزایش بیش از همه ناشی از همان مشکلات تأمین نهاده و هزینه‌های تولید است.
لزوم برنامه‌ریزی برای فصل تولید دام سبک
پوریان در پایان تاکید کرد: اکنون در فصلی هستیم که تولید و زایش دام سبک در کشور شکل می‌گیرد؛ بنابراین باید برنامه‌ریزی دقیق برای تأمین خوراک و حمایت از واحدهای پرواربندی انجام شود تا فرآیند تولید و پرواربندی تسهیل و روان‌سازی شود.
