آرمان هارواردی شدن دانشگاه آزاد؛ محدوديت‌ها و امكانات

آفتاب- صدرا محقق: آیا آرمان هارواردی شدن دانشگاه آزاد در چشم‌انداز 1404 امری دست یافتنی است؟ چه امکاناتی چنین آرمانی را محقق می‌سازد؟ این آرمان با چه محدودیت‌هایی روبروست؟ این‌ها سوال‌هایی است که سلسله گزارش‌های آفتاب‌نیوز قراراست به آن‌ها پاسخ بدهد. بی‌تردید دانشجویان دانشگاه آزاد که همواره این مسأله را با خود و دوستان‌شان مطرح می‌کنند که ای کاش با امکانات آموزشی بهتری سرو کارداشتیم،‌ می‌توانند در تهیه و تنظیم این گزارش ما را یاری کنند.

اما تا این جای‌کار،‌ آن‌گونه که عبدالله جاسبی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی اعلام کرده است این دانشگاه می‌خواهد دردهه چهارم فعالیت خود و تا سال 1404 در زمره معتبرترین دانشگاه‌های جهان قرار بگیرد و سودای رقابت با دانشگاه‌های مطرحی نظیر کمبریج، آکسفورد، هاروارد، و MIT را در دستور کار خود داده است.

با این سخنان امیدوارکننده چه آن‌ 3 میلیون پانصد هزار نفری که تاکنون از این دانشگاه فارغ التحصیل شده‌اند و چه آن یک میلیون و سیصد هزار نفری که هم اکنون در حال تحصیل در این دانشگاه هستند بی میل نخواهند بود که با افتخار اعلام کنند از دانشگاهی در حد و اندازه های هاروادر و کمبریج فارغ‌التحصیل شده‌اند.

اما باید پذیرفت که سودای آکسفورد، هاروارد، کمبریج، و MIT که در حال حاضر فخر دانشگاه‌ها و فضاهای آموزشی جهان شمرده می‌شوند تنها با پشت دادن به کوهی استوار از سال‌ها تحقیق، تولید علم، تفکر، مدیریت، فعالیت بی وقفه و صرف هزینه و آزاداندیشی علمی میسراست.

"تفاوت سلف سرویس‌های دانشگاه هاروارد و دانشگاه آزاد" موضوع عکس‌هایی بود که از طریق ایمیل در اینترنت توسط کاربران رد‌و بدل می‌شد. دو عکس از سلف سرویس‌های این دو دانشگاه مطرح امریکایی و ایرانی. در عکس سلف سرویس دانشگاه هارواد، یک سالن مجلل با نورپردازی، تزئینات جانبی و طراحی داخلی منحصر به‌فرد و میز و صندلی شیک دیده می‌شد.

این دست از مبلمان در رستوران دانشجویی حتی در دانشگاه‌های تهران و شهید بهشتی نیز غیرقابل دسترس است. ولی در عکس نمونه ایرانی یک چاردیواری معمولی با سقف ترک و خورده و گچ ریخته شده و میز و صندلی‌های معمولی‌تر دیده می‌شد که دانشجویان در حال غذا خوردن در ظرف‌های یک بار مصرف و عده‌ای به حالت ایستاده. کنار هم گذاشتن طعنه‌آمیز همین دو عکس شاید به اندازه کافی گویای عمق فاصله و تفاوت این دو دانشگاه و راه دراز مسئولان ایرانی برای رساندن خود به رقیب امریکایی باشد.

با همه این‌ها با وجود تفاوت‌هایی چنین فاحش نمی‌توان گفت دانشگاه آزاد هیچ‌گاه نخواهد توانست خود را به رقیب امریکایی و دیگر رقیبان برساند، اما می‌توان این‌گونه گفت که اگر دانشگاه هاروارد در زمینه علمی جزو 5 دانشگاه اول دنیا است این موقعیت را زمانی به دست آورد که به عنوان امکاناتی نظیر کتابخانه، سلف‌سرویس، فضای آموزشی و امکانات سرگرمی و تفریحی برای دانشجویان و اساتید خود را نیز به همان میزان ارتقا داده است.

به نظر می‌رسد دانشگاه آزاد اسلامی ایران نیز به عنوان سومین دانشگاه پرجمعیت جهان که بر اساس برنامه چشم‌انداز استراتژیک خود می‌خواهد به عنوان بزرگ‌ترین مجتمع آموزش عالی جهان، در سال 1404 قرار بگیرد باید برای رساندن خود به سطح دانشگاه‌های مطرح و معتبر جهان از هم اکنون دست به کار شود و پی‌جوی رشد و ارتقای متوازن و همه جانبه باشد.

آنگونه که جاسبی اعلام کرده این دانشگاه در افق 1404 دارای 5 /2 میلیون دانشجو، 104 هزار عضو هیأت علمی و 20 هزار مقاله ISI در سال خواهد بود.
 
او رشد چشمگیر مقالات دانشگاه متبوع خود در ISI، کسب رتبه نخست مجله Ijest در خاورمیانه و کسب مستمر عناوین برتر مسابقات جهانی روبوکاپ و رقابت‌های معتبر علمی و پژوهشی بین‌المللی را از نشانه‌های بیانگر روند رو به رشد شاخص‌های علمی و پژوهشی این دانشگاه می‌داند. اما باید پذیرفت که با همه این آمارها و تفاسیر هنوز دانشگاه آزاد اسلامی راه دراز و پر زحمتی را برای رسیدن به آنچه مسئولانش هدف اعلام کرده‌اند دارد.

نباید فراموش کرد و بی‌تفاوت ماند که تعداد زیادی از 400 واحد آموزشی این دانشگاه که سودای رقابت با برترین دانشگاه‌های جهان را دارد، چه در تهران و دیگر شهرهای بزرگ و چه در شهرستان‌های کوچک از لحاظ فضای آموزشی مناسب، کتابخانه های مجهز، امکانات فنی و حتی اتاق استراحت اساتید و امکانات سرگرمی و تفریحی برای دانشجویان در وضعیت نامناسبی به‌سر می‌برند.

در کنار این مسائل باید به سیستم و متد آموزشی معیوب و غیر استاندارد (به گواه اکثر کارشناسان و خود اساتید دانشگاهی) که در حال اجرا در دانشگاه آزاد و دیگر دانشگاه‌های ایران است نیز اشاره کرد، سیستمی که بدون تردید عیوب و ایرادات آن راه را برای رسیدن به هدفی که عبدالله جاسبی به آن اشاره کرده است سد می‌کند.

به گفته جاسبی، در حال حاضر 400 واحد و مرکز دانشگاه آزاد اسلامی با 5 /1 میلیون دانشجو، 5 /3 میلیون فارغ‌التحصیل، 30 هزار عضو هیأت علمی، 33 هزار پرسنل، 600 مدرسه، 50 مرکز پژوهشی در فضایی حدود 20 میلیون متر مربع از لحاظ فضای آموزشی و رفاهی دانشگاه‌های دولتی را پشت سر گذاشته است.

به هر حال فضای آموزشی تحت اختیار این دانشگاه هم اکنون بالغ بر 14 میلیون متر مربع است و 34 هزار نفر را نیز به عنوان اعضای علمی خود دارد بدون شک این پتانسیل عظیم در صورت مدیریت علمی و روزآمد و داشتن یک برنامه منسجم و حساب شده خواهد توانست به اهداف گفته شده دسترسی یابد، هر چند نباید در این میان کم‌و کاستی‌های خارج از حیطه اختیار متولیان و مسئولان این دانشگاه را از نظر خارج کرد.

با این همه با نگاهی به آمارهای موجود دریچه‌هایی ازامید به منظور ارتقا و پیشرفت نمایان می‌شود؛ "هم اکنون دانشگاه آزاد اسلامی دارای 28 مرکز و پژوهشکده است. برخی از مراکز مهم تحقیقاتی آن عبارتند از: مرکز تحقیقات فیزیک پلاسما، مرکز عالی بین‌المللی تحقیقات بین‌رشته‌ای (CEIS)، مرکز مطالعات استراتژیک، مرکز تحقیقات گیاهان دارویی اردبیل، مرکز مطالعات و تحقیقات محیط زیست و انرژی (CEEVS)، مرکز تحقیقات باستان شناسی (واحد ابهر)، مرکز تحقیقات تهران پزشکی، مرکز تحقیقات شیر و فرآورده‌های آن (واحد کرج)، مجتمع آزمایشگاهی و مزارع تحقیقاتی (واحد بروجرد)، مرکز تحقیقات کشاورزی (واحد دامغان) مزارع آموزش تحقیقاتی و گلخانه‌ای (واحد جیرفت)، و مزارع آموزش و تحقیقاتی."

" طبق آخرین آمار دریافت شده از پایگاه Scopus، در پنج ماه اول سال 2009 دانشگاه آزاد با 1079 مقاله در سطح کشور موفق به کسب رتبه اول در تولید مقالات علمی شده است."

" به طور کلی توسط این دانشگاه تاکنون 1455 کتاب تالیف، 391 کتاب ترجمه، 3367 مقاله در نشریات ISI و 4982 مقاله در نشریات علمی، پژوهشی منتشر شده است."

در صورت برطرف شدن کاستی‌ها و ایرادات و استفاده مناسب از تجارب دیگر دانشگاه‌های معتبر جهان آن‌گاه می‌توان تا حدودی امیدوار بود که دانشگاه آزاد اسلامی ایران که شعار "آرمان ایرانی برای جهانی شدن" را بر تارک خود دارد در افق 1404 در عرصه جهانی حرف‌هایی برای گفتن داشته باشد.