سرپرست هیأت مذاکره کننده ایران در گفت‌وگو با 1+5:
قطعنامه‌های شورای امنيت را تروريست‌ها می‌نويسند
گفت‌وگوی مستقيم با هيأت آمريكايی انجام نشد
آفتاب‌‌نیوز : 
آفتاب: مذاکره کننده ارشد ایران با 1+5 اظهار کرد: ایران برای همکاری در عرصه‌های مختلف آمادگی دارد و از همکاری حول نقاط مشترک استقبال می‌کنید.
سعید جلیلی ـ دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان ـ عصر شنبه در پایان مذاکرات استانبول بین ایران و 1+5 در یک نشست خبری گفت: در صورتی که به همه تعهدات پایبند باشیم، گفت‌وگو مثمرثمر خواهد بود.
باید از مسائل خصمانه دوری کنیم
برای همکاری‌های بیش‌تر، بستر سازنده وجود دارد
او با بیان این که باید از مسائل خصمانه دوری کنیم، خاطرنشان کرد: همه در مورد حقوق بشر و قوانین بین‌المللی اتفاق نظر دارند، بنابراین باید از تحمیل پیش شرط اجتناب کنیم. اگر دشمنی، احترام نگذاشتن و بی‌توجه به خواسته‌های همدیگر را دنبال کنیم، به نتیجه نخواهیم رسید.
جلیلی بر نادیده گرفته نشدن حقوق ملت‌ها تاکید کرد و آن را شرط لازم و منطق مشترک گفت‌وگو خواند و افزود: ما فکر می‌کنیم برای همکاری‌های بیش‌تر، بستر سازنده وجود دارد.
دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان گفت: ما با یک نگاه مثبت، ابتکار عمل و پیشنهادهای مشخص به استانبول آمدیم و فکر می‌کنیم ظرفیت‌های ایران غیرقابل انکار است و می‌تواند زمینه‌های خوب و مناسبی را در سطح بین‌المللی برای همکاری فراهم کند.
گفت‌وگو باید بر اساس منطق مشترک باشد
وی با اشاره به مذاکراتش با گروه 1+5 تصریح کرد: امروز موضوعات مختلف می‌تواند بستر همکاری باشد تا در سطح بین‌المللی بتوانیم جهانی مملو از صلح، سعادت و عدالت برای همه ملت‌ها داشته باشیم.
جلیلی تاکید کرد: گفت‌وگو باید بر اساس منطق مشترک که قانون و مقررات بین‌المللی و احترام به حقوق ملت‌هاست، انجام شود و رفتارها در تقابل با حقوق قانونی ملت‌ها نباشد.
در موضوع هستهای ظرفیت‌های زیادی برای همکاری وجود دارد
دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان تصریح کرد: یکی از بحث‌های اساسی که ما فکر می‌کنیم می‌تواند موضوع همکاری‌ها باشد، در بحث موضوع هستهای است. ما به طور جدی باور داریم در موضوع هستهای حتما ظرفیت‌های زیادی برای همکاری وجود دارد. از جمله در زمینه خلع سلاح نگرانی‌های مهمی در سطح بین‌المللی وجود دارد. همچنین برای جلوگیری از اشاعه سلاح‌های هستهای باید همکاری جدی صورت گیرد و دیگر این که استفاده از مصارف صلح‌آمیز انرژی هستهای ضرورتی برای ملت‌هاست. همچنین معتقدیم اگر معاهده ان.پی.تی به عنوان معاهده‌ای که حافظ حقوق ملت‌هاست و وظایفی را برای جلوگیری از انحراف مسیر صلح‌آمیز ایجاد می‌کند، رعایت شود و مورد تقویت قرار گیرد، امیدوارکننده است.
ایجاد توازن بین تکالیف و حقوق از موارد تقویت ان.پی.تی است
جلیلی یکی از موارد تقویت ان.پی.تی را ایجاد توازن بین تکالیف و حقوق اعضای این معاهده دانست و افزود: ما تاکید کرده‌ایم که باید حق اعضای ان.پی.تی نسبت به حقوقی که بر اساس این معاهده دارند به رسمیت شناخته شود و نباید اسم این حق را پیش‌شرط گذاشت چرا که به رسمیت شناختن این حق لازمه بحث است.
دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان تاکید کرد: رویکرد مثبت این است که بتوانیم در حقوق و تکالیف منطبق بر ان.پی.تی توازن جدی ایجاد کنیم. جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک عضو فعال در محورهای خلع سلاح، جلوگیری از اشاعه سلاح هستهای و استفاده از مصارف صلح‌آمیز انرژی هستهای فعالیت مثبت و موثر داشته است و بیش از همکاری‌هایی که با آژانس داشته است، سال‌ها اقدامات فراتر از چارچوب ان.پی.تی را در راستای اعتماد‌سازی انجام داده است و مدیرکل آژانس اخیرا برای بیست و پنجمین بار رسما اعلام کرد فعالیت‌های هسته‌یی ایران هیچ‌گونه انحرافی از مقاصد صلح‌آمیز نداشته است.
مذاکره کننده ارشد ایران با 1+5، به بازدید هفته گذشته رییسان و نمایندگان گروه‌های سیاسی و جغرافیایی بین‌المللی از تاسیسات هستهای ایران اشاره کرد و گفت: ما در کنار همکاری با آژانس از برخی کشورها و نمایندگان جامعه جهانی و اعضای ان.پی.تی دعوت کرده‌ایم تا از نزدیک با فعالیت‌های هستهای ایران آشنا شوند و نمایندگان بیش از 120 کشور هفته پیش به ایران آمدند و شاهد فعالیت‌های هسته‌یی ایران و پیشرفت‌های ایران و نیز همکاری با آژانس بودند و این مسائل را مورد تایید قرار دادند. همچنین ما در فروردین‌ماه سال جاری (سال جاری شمسی) کنفرانس خلع سلاح بین‌المللی با عنوان "انرژی هستهای برای همه، سلاح هستهای برای هیچ‌کس" را برگزار کردیم.
دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان با بیان این که یکی از آسیب‌های جدی در روند همکاری‌ها و در فضای بین‌المللی این است که برخی موضوعات فرضی و کاذب را در این فضا ایجاد کنیم برای این که موضوعات اصلی در سایه قرار گیرند، نسبت به چنین مسأله‌ای هشدار جدی داد.
او با طرح سوالاتی از جمله این که سلاح‌های هستهای رژیم صهیونیستی را چه کسی در اختیارش قرار داده است و چرا کسانی که برای چند هزار سانتریفیوژ برای مقاصد صلح‌آمیز قطعنامه و بیانیه صادر می‌کنند، برای سلاح‌های هستهای رژیم صهیونیستی قطعنامه و بیانیه صادر نمی‌کنند تصریح کرد: در اسناد رسمی دولت آمریکا آمده است بیش از 200 پوند مواد هستهای که ظرفیت به‌کارگیری در سلاح‌های هسته‌یی دارند در خاک ایالات متحده آمریکا بیش از 40 سال پیش گم شده است؛ اما این مسأله مورد پرسش جامعه جهانی قرار نمی‌گیرد در حالی که این موضوع می‌تواند نگرانی جدی را در بر داشته باشد و نباید چنین مساله‌ای با ایجاد موضوعات فرضی و کاذب کم‌رنگ شود به‌خصوص اصحاب رسانه باید این سوالات را پیگیری کنند، این که جنبش نم به چنین مسائلی توجه کرده است می‌تواند مورد توجه باشد.
مذاکره کننده ارشد ایران با 1+5 در ادامه خاطرنشان کرد: ما در مذاکرات استانبول آمادگی داشتیم که این مباحث و همکاری‌ها را باز کنیم و در هر سه محور فوق‌الذکر در بحث در موضوع هستهای کماکان آمادگی همکاری و گفت‌وگو داریم. ما معتقدیم بر مبنای توافقات مشترک و احترام به حقوق ملت‌ها این گفت‌وگوها می‌تواند به عنوان یک فرصت تلقی شود. ما برای همکاری در عرصه‌های مختلف آمادگی داریم و از همکاری حول نقاط مشترک استقبال می‌کنیم.
جلیلی در ادامه در پاسخ به سوال خبرنگاری مبنی بر این‌که شکست مذاکرات استانبول بر عهده‌ی چه کسی است؟ گفت: من فکر می‌کنم بهتر است که این جامعه‌ی جهانی و بین‌المللی درباره‌ی دو نکته‌ای که من می‌گویم قضاوت کند؛ اولین نکته احترام به حقوق ملت‌ها و نکته‌ی دیگر اجتناب از مقابله با حقوق ملت‌هاست و آیا این‌ها شرایط مذاکره است؟ بلکه این‌ها لازمه‌ی منطق گفت‌وگو است.
وی در پاسخ به سوال دیگری درباره‌ی تبادل سوخت و این‌که آیا پیشنهاد جدیدی از سوی 1+5 در این‌باره ارایه شده است؟ افزود: درباره‌ی همکاری‌های هستهای یکی از بحث‌هایی که می‌تواند موضوع همکاری باشد تبادل سوخت است. در زمینه‌ی استفاده‌ی صلح‌آمیز از انرژی هستهای همکاری‌های زیادی را می‌شود انجام داد. به طور مثال در زمینه‌ی ایمنی هستهای، ساخت نیروگاه و فعالیت‌هایی که می‌تواند به این موضوع کمک کند که ملت‌ها بتوانند از انرژی صلح‌آمیز هستهای امکان بهره‌برداری داشته باشند، می‌توان این همکاری‌ها را انجام داد.
لازمه‌ی تبادل سوخت حرکت با نگاه همکاری است
مذاکره کننده ارشد ایران با 1+5 با بیان این که یکی از بحث‌های مطرح شده تبادل سوخت است که در چارچوب همکاری بین ملت‌ها می‌تواند شکل بگیرد، خاطرنشان کرد: اما آن‌گونه که گفتم این موضوع باید در چارچوب همکاری ملت‌ها در استفاده‌ی صلح‌آمیز انرژی هستهای قرار گیرد و لازمه‌ی آن این است که هرگونه حرکت با نگاه همکاری باشد. یعنی مبتنی بر رویکردی باشد که به حقوق ملت‌ها احترام گذاشته و از اقدامی که موجب مقابله با حقوق ملت‌ها می‌شود جلوگیری شود و اگر تا کنون چنین بوده، تصحیح شود.
جلیلی در پاسخ به سوال خبرنگاری مبنی بر این‌که اشتون در کنفرانس مطبوعاتی خود اعلام کرد که پیشنهاداتی ارایه شد که ایران قبول نکرده است و ایران پیش‌شرط‌هایی را مطرح کرده است تا چه اندازه این موضوع صحت دارد؟ گفت: همکاری‌های لازم برای استفاده‌ی صلح‌آمیز از انرژی هستهای یک موضوع بسیار مهم برای همکاری است. اما لازمه‌ی آن به گونه‌ای است که در ان.پی.تی در جهت حقوق ملت‌ها تصویب شده است. یعنی در کنار مقررات و وظایف و مسئولیت‌هایی که برای اعضا تصویب شده است در کنار آن به حقوق ملت‌ها تاکید شده است. یعنی داشتن چرخه‌ی سوخت هسته‌یی تصویب شده است. این یکی از بحث‌های صریح در این مذاکرات بود. همین‌طور اعلام شد که اگرچه در گذشته روند غلطی سیر می‌شد که در جهت مقابله با حقوق ملت‌ها بود، باید درست شود. این‌ها بحث‌های بسیار مهمی است که ما مطرح کردیم و کماکان هم آماده هستیم در همین زمینه این مباحث را ادامه دهیم.
دبیر شورای عالی امنیت ملی در پاسخ به سوال دیگری مبنی بر این‌که آیا در این مذاکرات درباره‌ی تعلیق غنی‌سازی اورانیوم و یا قطع تحریم‌های اقتصادی علیه ایران صحبتی به میان آمد یا نه؟ اظهار کرد: بحث حقوق ملت‌ها و داشتن چرخه‌ی سوخت و غنی‌سازی اورانیوم چیزی نیست که ما گفته باشیم. آن چیزی است که به صراحت در معاهده‌ی ان‌پی‌تی آمده است. ما تنها گفتیم که باید این موضوع مورد احترام همگان قرار گیرد.
با هیأت آمریکایی هیچ گفت‌وگوی مستقیمی انجام نگرفته است
او در پاسخ به سوال دیگری درباره‌ی تبادل سوخت تشریح کرد: موضوع تبادل سوخت صرفا می‌تواند به عنوان یکی از موضوعات همکاری در جهت استفاده‌ی صلح‌آمیز ملت‌ها از انرژی هسته‌یی باشد. این بحثی است که می‌تواند در همان بستری که ما ذکر کردیم و در این بستر همواره این موضوع می‌تواند به عنوان یکی از موضوعات همکاری باشد. ما در این‌جا گفت‌وگوهایی را با هیات‌های مختلف و گروه‌های 1+5 داشتیم و صحبت‌های خود را به صراحت به آن‌ها گفتیم اما با هیات آمریکایی هیچ گفت‌وگوی مستقیمی انجام نگرفته است.
ساختار حاکم بر مناسبات بین‌المللی باید دموکراتیک باشد
جلیلی درباره‌ی نقش ترکیه در مذاکرات ایران و 1+5 گفت: ما معتقدیم که درباره‌ی موضوعات مهم و بین‌المللی، همه‌ی ملت‌ها می‌توانند نظر داشته و تصمیم‌گیری کنند. ساختار حاکم بر مناسبات بین‌المللی باید یک ساختار دموکراتیک باشد. این معنی نمی‌دهد که چند کشور بخواهند خود را به عنون جامعه‌ی بین‌المللی معرفی کنند. آیا 130 کشور عضو غیرمتعهدها عضو جامعه‌ی بین‌المللی نیستند؟ چرا چند کشور به خود اجازه می‌دهند که خود را به عنوان جامعه‌ی بین‌المللی معرفی کنند؟
وی اضافه کرد: آن‌چه که در بیانیه‌ی تهران انجام گرفته حرکت مبارکی در این‌باره بود. کشورهای ترکیه و برزیل نشان دادند با ظرفیت‌های بسیار خوبی که دارند می‌توانند در عرصه‌ی بین‌المللی اقداماتی انجام دهند که برخی از قدرت‌ها با وجود همه‌ی ادعاهای خود در این زمینه ناکام هستند. نقشی که اردوغان و لولا در آن زمان انجام دادند یک نقش موثر بود و نشان داد که یک ظرفیت بسیار خوبی در کشورهای مستقل و آزاد وجود دارد و می‌تواند برای جامعه‌ی بین‌المللی حرف جدیدی داشته باشد.
او ادامه داد: اتفاقا این‌که مذاکرات در ترکیه انجام شد در راستای استفاده از ظرفیت بسیار خوبی که کشور دوست و برادر ما ترکیه دارد، بود؛ هرچه که ما بتوانیم در این عرصه نقش کشورهای مستقل و کشورهایی که ظرفیت‌های واقعی دارند را تقویت کنیم به نفع همه‌ی جامعه‌ی جهانی است.
تونی بلر بدون مجوز شورای امنیت به عراق حمله کرد
دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان درباره‌ی اظهارات اخیر تونی بلر در دادگاهی درباره‌ی ایران گفت: ابتدا تونی بلر از این محاکمه‌ای که هست نجات پیدا کند. یکی از بحث‌ها نیز همین بود. افرادی به خود اجازه می‌دهند که با نادیده گرفتن حقوق ملت‌ها اقداماتی انجام دهند که باعث کشته شدن صدها هزار انسان شوند. چرا قطعنامه علیه آن‌ها صادر نمی‌کنند؟ و هیچ‌کس از آن‌ها سوال نمی‌کند؟ چرا تونی بلر در دادگاه انگلیس محاکمه شود؟ تونی بلر بدون مجوز شورای امنیت به عراق حمله کرد و باعث کشته شدن صدها هزار نفر شد اما هیچ‌کس امروز از آن‌ها سوال نمی‌کند و اگر شورای امنیت که خود باید مدافع امنیت کشورها باشد امروز یک حق وتو دارد که اگر بخواهد آن‌ها را وتو کند آن‌ها خود را وتو می‌کنند. این همان بحثی است که ما مطرح کردیم. باید مناسبات بین‌المللی، مناسبات عادلانه و مبتنی بر احترام به حقوق همه‌ی ملت‌ها باشد.
این یک رسوایی بزرگ است که قطعنامه‌های شورای امنیت را تروریست‌ها می‌نویسند
جلیلی ادامه داد: یکی از بحث‌های اساسی که ما مطرح می‌کنیم این است که متاسفانه امروز یک نوع مقابله با حقوق ملت‌ها در اشکال مختلف انجام می‌شود. همان‌گونه که در ژنو و در مصاحبه‌های بعد از آن گفتم، شما امروز می‌بینید که برخی از قدرت‌ها به خود اجازه می‌دهند بیان کنند برای این‌که مانع دسترسی یک ملت به انرژی صلح‌آمیز هسته‌یی بشویم باید از اقدامات امنیتی استفاده کنیم. مسئول MIC انگلیس امروز این موضوع را رسما اعلام می‌کند و بعد دو دانشمند هستهای در ایران ترور می‌شوند؟ این سوال را می‌کنم؛ چه ارتباطی وجود دارد بین این‌که در قطعنامه‌ی شورای امنیت اسامی دانشمندان هستهای ایران مطرح می‌شود و تروریست‌ها این دانشمندان را مورد هدف قرار می‌دهند و این قطعنامه‌ها را اجرا می‌کنند؟ این یک سوالی است که امروز باید جامعه‌ی بین‌المللی آن را جواب دهد. این یک رسوایی بزرگ است که قطعنامه‌های شورای امنیت را تروریست‌ها می‌نویسند.
وی افزود: یکی از حرکت‌هایی که آن‌ها به صراحت بیان می‌کنند این است که از ابزارهای فنی مانند ویروس‌های کامپیوتری استفاده می‌کنیم تا با حرکت یک ملت مقابله کنیم. جمهوری اسلامی ایران عضو ان.پی.تی و تمام فعالیت‌های آن تحت نظر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است. دوربین‌های آژانس در همه جا قرار دارند. چه کسی به آن‌ها اجازه داده است چنین کاری را انجام دهند؟ البته شما نیز می‌دانید که آن‌ها تا کنون در اقداماتی که انجام داده‌اند ناموفق و ناکام بوده‌اند.
دبیر شورای عالی امنیت ملی در پاسخ به سوال دیگری درباره‌ی به نتیجه نرسیدن مذاکرات، گفت: در یک جامعه‌ی جهانی که مبتنی بر احترام به حقوق ملت‌هاست، باید گفت‌وگوها بر اساس یک منطق مشترک باشد. از اشتون تشکر می‌کنم که در مصاحبه‌ی خود بیان کردند که جمهوری اسلامی ایران با منطق صحبت کرده است. ما بحث‌مان این است که گفت‌وگوها باید بر اساس منطق ادامه یابد. این لازمه‌ی یک جهان آزاد و مستقل است. ما معتقدیم که نباید گفت‌وگوها بر اساس اراده‌ی خاص و در جاهای خاص تعیین شود که چه سرنوشتی باید داشته باشند. گفت‌وگوها زمانی می‌تواند سازنده و رو به جلو باشد که مبتنی بر منطق مشترک باشد.
مذاکره کننده ارشد ایران با 1+5 تصریح کرد: همان‌گونه که اشتون در مصاحبه گفت، وی هم خیلی مواقع با مباحث ما همراهی داشت اما به هر حال آن‌ها نمایندگی برخی کشورها را دارند و بر اساس این شخصیت حقوقی مباحثی را اعلام می‌کنند. به هر حال ما فکر می‌کنیم که راه موفقیت در گفت‌وگو نه تنها بین 1+5 بلکه بین تمام ملت‌ها در همه‌ی عرصه‌ی بین‌المللی ودر همه‌ی مسائل مختلف و در همه جا نه تنها در سازمان ملل باید بر اساس منطق مشترک و احترام به حقوق ملت‌ها و اجتناب از مقابله با ملت‌ها باشد.
امیدواریم 1+5 با پیدا کردن نقاط مشترک، برای مذاکرات بعدی آماده شود
جلیلی در پاسخ به سوال خبرنگاری مبنی بر این که زمان مذاکرات بعدی مشخص شده است و طرف مقابل پیشنهاد مشخصی را در این گفت‌وگوها داشته است؟ گفت: آن چه که ما در مذاکرات ژنو مورد توافق قرار دادیم گفت‌وگو برای رسیدن به نقاط مشترک در مذاکرات استانبول بود و اشتون می‌گفت ما باید نقاط مشترک را پیدا کنیم؛ از این رو ما امیدواریم با پیدا کردن نقاط مشترک، آن‌ها برای مذاکرات بعدی آمادگی پیدا کنند.
وی در پاسخ به سوالی دیگر مبنی بر این که چقدر فکر می‌کنید در این مذاکرات به نقاط مشترک نزدیک شدید؟ اظهار کرد: این نشست یک فرصت برای گفت‌وگو و همکاری بیش‌تر بود. آن چه که بیان کرده بودیم این است که مذاکرات استانبول فرصت مغتنمی است و باید از آن استفاده کنند. منطق ایران روشن و شفاف است و ما همیشه آماده گفت‌وگو هستیم.
جلیلی در پاسخ به سوال خبرنگار ترک که از وی پرسید از دید ایران راه‌حل و نقاط مشترکی در این مذاکرات به دست آمده است یا خیر؟ از تلاش‌های مثبت و سازنده احمد داوود اوغلو قدردانی کرد و گفت: وی در مذاکرات تهران که منجر به بیانیه تهران شد نقش مثبتی را داشت و در این گفت‌وگوها تلاش خوبی انجام داد برای این که منطق مشترک بین دو طرف شکل گیرد و همچنین دیدگاه‌ها به هم نزدیک شود.
حاضریم همین بعدازظهر دوباره به مذاکره ادامه دهیم
دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان در پاسخ به سوال خبرنگاری که از وی پرسید اشتون پیش از کنفرانس خبری شما صراحتا اعلام کرد توپ در زمین ایران است و به گونه‌ای صحبت کرد که انگار ایران کم‌کاری می‌کند، تصریح کرد: دیدگاه‌های ما روشن است. ما بر اساس احترام به حقوق ملت‌ها و اجتناب از مقابله با حقوق ملت‌ها آماده مذاکرات هستیم. اگر آن‌ها بر این اساس آماده باشند حاضریم همین بعدازظهر دوباره به مذاکره ادامه دهیم.
مذاکره کننده ارشد ایران با 1+5 در پاسخ به سوال خبرنگار دیگری خاطرنشان کرد: هیأت چین با رویکرد مثبت و سازنده‌ای در این مذاکرات شرکت داشت و ما در گفت‌وگو با آن‌ها مطرح می‌کردیم که نباید طرف مقابل دچار محاسبات اشتباه شود. ما شاهد تلاش‌های جدی دوستان چینی در این‌باره بودیم.
جلیلی در پاسخ به سوال دیگری که درباره اظهارات کاترین اشتون پس از پایان مذاکرات ایران و 1+5 عنوان شده بود خاطر نشان کرد: گزارش‌های مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بیش از 25 بار تصریح کرده است که فعالیت‌های هسته‌یی ایران انحرافی از مسیر صلح‌آمیز نداشته است.
آمریکا دست از رفتارش بردارد
دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان در پاسخ به سوال دیگر درباره درخواست و اصرار هیات آمریکایی برای گفت‌وگو با هیات ایرانی گفت: اول این که ما گفت‌وگویی با هیأت آمریکایی نداشتیم و دوم این که 30 سال است یک دیوار بی‌اعتمادی بین ایران و آمریکا وجود دارد و بحث‌های اساسی بین دو کشور است و لازم است در رفتار آمریکا نسبت به ملت ایران که در 30 سال گذشته مسیر تقابل با دموکراسی در ایران را در پیش گرفته است تغییری صورت گیرد و دست از این رفتار بردارد.
جلیلی در پاسخ به سوال دیگری خاطرنشان کرد: ما بر اساس منطق مشترک و احترام به حقوق ملت‌ها و اجتناب از مقابله با حقوق ملت‌ها مذاکرات را دنبال کردیم و حاضریم آن را ادامه دهیم. این بحثی است که همه ملت‌ها آن را پذیرفته‌اند و کسی با آن مخالفتی ندارد اما این مخالفت نداشتن باید آثار عملی‌اش را نشان دهد. مثلا در زمینه احترام به حقوق ملت‌ها جزو حقوق مصرح اعضای آژانس در اختیار داشتن حق غنی‌سازی است که باید توجه کشورهای دیگر قرار گیرد.
آفتاب: مذاکره کننده ارشد ایران با 1+5 اظهار کرد: ایران برای همکاری در عرصه‌های مختلف آمادگی دارد و از همکاری حول نقاط مشترک استقبال می‌کنید. سعید جلیلی ـ دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان ـ عصر شنبه در پایان مذاکرات استانبول بین ایران و 1+5 در یک نشست خبری گفت: در صورتی که به همه تعهدات پایبند باشیم، گفت‌وگو مثمرثمر خواهد بود.
باید از مسائل خصمانه دوری کنیم
برای همکاری‌های بیش‌تر، بستر سازنده وجود دارد
او با بیان این که باید از مسائل خصمانه دوری کنیم، خاطرنشان کرد: همه در مورد حقوق بشر و قوانین بین‌المللی اتفاق نظر دارند، بنابراین باید از تحمیل پیش شرط اجتناب کنیم. اگر دشمنی، احترام نگذاشتن و بی‌توجه به خواسته‌های همدیگر را دنبال کنیم، به نتیجه نخواهیم رسید.
جلیلی بر نادیده گرفته نشدن حقوق ملت‌ها تاکید کرد و آن را شرط لازم و منطق مشترک گفت‌وگو خواند و افزود: ما فکر می‌کنیم برای همکاری‌های بیش‌تر، بستر سازنده وجود دارد.
دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان گفت: ما با یک نگاه مثبت، ابتکار عمل و پیشنهادهای مشخص به استانبول آمدیم و فکر می‌کنیم ظرفیت‌های ایران غیرقابل انکار است و می‌تواند زمینه‌های خوب و مناسبی را در سطح بین‌المللی برای همکاری فراهم کند.
گفت‌وگو باید بر اساس منطق مشترک باشد
وی با اشاره به مذاکراتش با گروه 1+5 تصریح کرد: امروز موضوعات مختلف می‌تواند بستر همکاری باشد تا در سطح بین‌المللی بتوانیم جهانی مملو از صلح، سعادت و عدالت برای همه ملت‌ها داشته باشیم.
جلیلی تاکید کرد: گفت‌وگو باید بر اساس منطق مشترک که قانون و مقررات بین‌المللی و احترام به حقوق ملت‌هاست، انجام شود و رفتارها در تقابل با حقوق قانونی ملت‌ها نباشد.
در موضوع هستهای ظرفیت‌های زیادی برای همکاری وجود دارد
دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان تصریح کرد: یکی از بحث‌های اساسی که ما فکر می‌کنیم می‌تواند موضوع همکاری‌ها باشد، در بحث موضوع هستهای است. ما به طور جدی باور داریم در موضوع هستهای حتما ظرفیت‌های زیادی برای همکاری وجود دارد. از جمله در زمینه خلع سلاح نگرانی‌های مهمی در سطح بین‌المللی وجود دارد. همچنین برای جلوگیری از اشاعه سلاح‌های هستهای باید همکاری جدی صورت گیرد و دیگر این که استفاده از مصارف صلح‌آمیز انرژی هستهای ضرورتی برای ملت‌هاست. همچنین معتقدیم اگر معاهده ان.پی.تی به عنوان معاهده‌ای که حافظ حقوق ملت‌هاست و وظایفی را برای جلوگیری از انحراف مسیر صلح‌آمیز ایجاد می‌کند، رعایت شود و مورد تقویت قرار گیرد، امیدوارکننده است.
ایجاد توازن بین تکالیف و حقوق از موارد تقویت ان.پی.تی است
جلیلی یکی از موارد تقویت ان.پی.تی را ایجاد توازن بین تکالیف و حقوق اعضای این معاهده دانست و افزود: ما تاکید کرده‌ایم که باید حق اعضای ان.پی.تی نسبت به حقوقی که بر اساس این معاهده دارند به رسمیت شناخته شود و نباید اسم این حق را پیش‌شرط گذاشت چرا که به رسمیت شناختن این حق لازمه بحث است.
دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان تاکید کرد: رویکرد مثبت این است که بتوانیم در حقوق و تکالیف منطبق بر ان.پی.تی توازن جدی ایجاد کنیم. جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک عضو فعال در محورهای خلع سلاح، جلوگیری از اشاعه سلاح هستهای و استفاده از مصارف صلح‌آمیز انرژی هستهای فعالیت مثبت و موثر داشته است و بیش از همکاری‌هایی که با آژانس داشته است، سال‌ها اقدامات فراتر از چارچوب ان.پی.تی را در راستای اعتماد‌سازی انجام داده است و مدیرکل آژانس اخیرا برای بیست و پنجمین بار رسما اعلام کرد فعالیت‌های هسته‌یی ایران هیچ‌گونه انحرافی از مقاصد صلح‌آمیز نداشته است.
مذاکره کننده ارشد ایران با 1+5، به بازدید هفته گذشته رییسان و نمایندگان گروه‌های سیاسی و جغرافیایی بین‌المللی از تاسیسات هستهای ایران اشاره کرد و گفت: ما در کنار همکاری با آژانس از برخی کشورها و نمایندگان جامعه جهانی و اعضای ان.پی.تی دعوت کرده‌ایم تا از نزدیک با فعالیت‌های هستهای ایران آشنا شوند و نمایندگان بیش از 120 کشور هفته پیش به ایران آمدند و شاهد فعالیت‌های هسته‌یی ایران و پیشرفت‌های ایران و نیز همکاری با آژانس بودند و این مسائل را مورد تایید قرار دادند. همچنین ما در فروردین‌ماه سال جاری (سال جاری شمسی) کنفرانس خلع سلاح بین‌المللی با عنوان "انرژی هستهای برای همه، سلاح هستهای برای هیچ‌کس" را برگزار کردیم.
دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان با بیان این که یکی از آسیب‌های جدی در روند همکاری‌ها و در فضای بین‌المللی این است که برخی موضوعات فرضی و کاذب را در این فضا ایجاد کنیم برای این که موضوعات اصلی در سایه قرار گیرند، نسبت به چنین مسأله‌ای هشدار جدی داد.
او با طرح سوالاتی از جمله این که سلاح‌های هستهای رژیم صهیونیستی را چه کسی در اختیارش قرار داده است و چرا کسانی که برای چند هزار سانتریفیوژ برای مقاصد صلح‌آمیز قطعنامه و بیانیه صادر می‌کنند، برای سلاح‌های هستهای رژیم صهیونیستی قطعنامه و بیانیه صادر نمی‌کنند تصریح کرد: در اسناد رسمی دولت آمریکا آمده است بیش از 200 پوند مواد هستهای که ظرفیت به‌کارگیری در سلاح‌های هسته‌یی دارند در خاک ایالات متحده آمریکا بیش از 40 سال پیش گم شده است؛ اما این مسأله مورد پرسش جامعه جهانی قرار نمی‌گیرد در حالی که این موضوع می‌تواند نگرانی جدی را در بر داشته باشد و نباید چنین مساله‌ای با ایجاد موضوعات فرضی و کاذب کم‌رنگ شود به‌خصوص اصحاب رسانه باید این سوالات را پیگیری کنند، این که جنبش نم به چنین مسائلی توجه کرده است می‌تواند مورد توجه باشد.
مذاکره کننده ارشد ایران با 1+5 در ادامه خاطرنشان کرد: ما در مذاکرات استانبول آمادگی داشتیم که این مباحث و همکاری‌ها را باز کنیم و در هر سه محور فوق‌الذکر در بحث در موضوع هستهای کماکان آمادگی همکاری و گفت‌وگو داریم. ما معتقدیم بر مبنای توافقات مشترک و احترام به حقوق ملت‌ها این گفت‌وگوها می‌تواند به عنوان یک فرصت تلقی شود. ما برای همکاری در عرصه‌های مختلف آمادگی داریم و از همکاری حول نقاط مشترک استقبال می‌کنیم.
جلیلی در ادامه در پاسخ به سوال خبرنگاری مبنی بر این‌که شکست مذاکرات استانبول بر عهده‌ی چه کسی است؟ گفت: من فکر می‌کنم بهتر است که این جامعه‌ی جهانی و بین‌المللی درباره‌ی دو نکته‌ای که من می‌گویم قضاوت کند؛ اولین نکته احترام به حقوق ملت‌ها و نکته‌ی دیگر اجتناب از مقابله با حقوق ملت‌هاست و آیا این‌ها شرایط مذاکره است؟ بلکه این‌ها لازمه‌ی منطق گفت‌وگو است.
وی در پاسخ به سوال دیگری درباره‌ی تبادل سوخت و این‌که آیا پیشنهاد جدیدی از سوی 1+5 در این‌باره ارایه شده است؟ افزود: درباره‌ی همکاری‌های هستهای یکی از بحث‌هایی که می‌تواند موضوع همکاری باشد تبادل سوخت است. در زمینه‌ی استفاده‌ی صلح‌آمیز از انرژی هستهای همکاری‌های زیادی را می‌شود انجام داد. به طور مثال در زمینه‌ی ایمنی هستهای، ساخت نیروگاه و فعالیت‌هایی که می‌تواند به این موضوع کمک کند که ملت‌ها بتوانند از انرژی صلح‌آمیز هستهای امکان بهره‌برداری داشته باشند، می‌توان این همکاری‌ها را انجام داد.
لازمه‌ی تبادل سوخت حرکت با نگاه همکاری است
مذاکره کننده ارشد ایران با 1+5 با بیان این که یکی از بحث‌های مطرح شده تبادل سوخت است که در چارچوب همکاری بین ملت‌ها می‌تواند شکل بگیرد، خاطرنشان کرد: اما آن‌گونه که گفتم این موضوع باید در چارچوب همکاری ملت‌ها در استفاده‌ی صلح‌آمیز انرژی هستهای قرار گیرد و لازمه‌ی آن این است که هرگونه حرکت با نگاه همکاری باشد. یعنی مبتنی بر رویکردی باشد که به حقوق ملت‌ها احترام گذاشته و از اقدامی که موجب مقابله با حقوق ملت‌ها می‌شود جلوگیری شود و اگر تا کنون چنین بوده، تصحیح شود.
جلیلی در پاسخ به سوال خبرنگاری مبنی بر این‌که اشتون در کنفرانس مطبوعاتی خود اعلام کرد که پیشنهاداتی ارایه شد که ایران قبول نکرده است و ایران پیش‌شرط‌هایی را مطرح کرده است تا چه اندازه این موضوع صحت دارد؟ گفت: همکاری‌های لازم برای استفاده‌ی صلح‌آمیز از انرژی هستهای یک موضوع بسیار مهم برای همکاری است. اما لازمه‌ی آن به گونه‌ای است که در ان.پی.تی در جهت حقوق ملت‌ها تصویب شده است. یعنی در کنار مقررات و وظایف و مسئولیت‌هایی که برای اعضا تصویب شده است در کنار آن به حقوق ملت‌ها تاکید شده است. یعنی داشتن چرخه‌ی سوخت هسته‌یی تصویب شده است. این یکی از بحث‌های صریح در این مذاکرات بود. همین‌طور اعلام شد که اگرچه در گذشته روند غلطی سیر می‌شد که در جهت مقابله با حقوق ملت‌ها بود، باید درست شود. این‌ها بحث‌های بسیار مهمی است که ما مطرح کردیم و کماکان هم آماده هستیم در همین زمینه این مباحث را ادامه دهیم.
دبیر شورای عالی امنیت ملی در پاسخ به سوال دیگری مبنی بر این‌که آیا در این مذاکرات درباره‌ی تعلیق غنی‌سازی اورانیوم و یا قطع تحریم‌های اقتصادی علیه ایران صحبتی به میان آمد یا نه؟ اظهار کرد: بحث حقوق ملت‌ها و داشتن چرخه‌ی سوخت و غنی‌سازی اورانیوم چیزی نیست که ما گفته باشیم. آن چیزی است که به صراحت در معاهده‌ی ان‌پی‌تی آمده است. ما تنها گفتیم که باید این موضوع مورد احترام همگان قرار گیرد.
با هیأت آمریکایی هیچ گفت‌وگوی مستقیمی انجام نگرفته است
او در پاسخ به سوال دیگری درباره‌ی تبادل سوخت تشریح کرد: موضوع تبادل سوخت صرفا می‌تواند به عنوان یکی از موضوعات همکاری در جهت استفاده‌ی صلح‌آمیز ملت‌ها از انرژی هسته‌یی باشد. این بحثی است که می‌تواند در همان بستری که ما ذکر کردیم و در این بستر همواره این موضوع می‌تواند به عنوان یکی از موضوعات همکاری باشد. ما در این‌جا گفت‌وگوهایی را با هیات‌های مختلف و گروه‌های 1+5 داشتیم و صحبت‌های خود را به صراحت به آن‌ها گفتیم اما با هیات آمریکایی هیچ گفت‌وگوی مستقیمی انجام نگرفته است.
ساختار حاکم بر مناسبات بین‌المللی باید دموکراتیک باشد
جلیلی درباره‌ی نقش ترکیه در مذاکرات ایران و 1+5 گفت: ما معتقدیم که درباره‌ی موضوعات مهم و بین‌المللی، همه‌ی ملت‌ها می‌توانند نظر داشته و تصمیم‌گیری کنند. ساختار حاکم بر مناسبات بین‌المللی باید یک ساختار دموکراتیک باشد. این معنی نمی‌دهد که چند کشور بخواهند خود را به عنون جامعه‌ی بین‌المللی معرفی کنند. آیا 130 کشور عضو غیرمتعهدها عضو جامعه‌ی بین‌المللی نیستند؟ چرا چند کشور به خود اجازه می‌دهند که خود را به عنوان جامعه‌ی بین‌المللی معرفی کنند؟
وی اضافه کرد: آن‌چه که در بیانیه‌ی تهران انجام گرفته حرکت مبارکی در این‌باره بود. کشورهای ترکیه و برزیل نشان دادند با ظرفیت‌های بسیار خوبی که دارند می‌توانند در عرصه‌ی بین‌المللی اقداماتی انجام دهند که برخی از قدرت‌ها با وجود همه‌ی ادعاهای خود در این زمینه ناکام هستند. نقشی که اردوغان و لولا در آن زمان انجام دادند یک نقش موثر بود و نشان داد که یک ظرفیت بسیار خوبی در کشورهای مستقل و آزاد وجود دارد و می‌تواند برای جامعه‌ی بین‌المللی حرف جدیدی داشته باشد.
او ادامه داد: اتفاقا این‌که مذاکرات در ترکیه انجام شد در راستای استفاده از ظرفیت بسیار خوبی که کشور دوست و برادر ما ترکیه دارد، بود؛ هرچه که ما بتوانیم در این عرصه نقش کشورهای مستقل و کشورهایی که ظرفیت‌های واقعی دارند را تقویت کنیم به نفع همه‌ی جامعه‌ی جهانی است.
تونی بلر بدون مجوز شورای امنیت به عراق حمله کرد
دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان درباره‌ی اظهارات اخیر تونی بلر در دادگاهی درباره‌ی ایران گفت: ابتدا تونی بلر از این محاکمه‌ای که هست نجات پیدا کند. یکی از بحث‌ها نیز همین بود. افرادی به خود اجازه می‌دهند که با نادیده گرفتن حقوق ملت‌ها اقداماتی انجام دهند که باعث کشته شدن صدها هزار انسان شوند. چرا قطعنامه علیه آن‌ها صادر نمی‌کنند؟ و هیچ‌کس از آن‌ها سوال نمی‌کند؟ چرا تونی بلر در دادگاه انگلیس محاکمه شود؟ تونی بلر بدون مجوز شورای امنیت به عراق حمله کرد و باعث کشته شدن صدها هزار نفر شد اما هیچ‌کس امروز از آن‌ها سوال نمی‌کند و اگر شورای امنیت که خود باید مدافع امنیت کشورها باشد امروز یک حق وتو دارد که اگر بخواهد آن‌ها را وتو کند آن‌ها خود را وتو می‌کنند. این همان بحثی است که ما مطرح کردیم. باید مناسبات بین‌المللی، مناسبات عادلانه و مبتنی بر احترام به حقوق همه‌ی ملت‌ها باشد.
این یک رسوایی بزرگ است که قطعنامه‌های شورای امنیت را تروریست‌ها می‌نویسند
جلیلی ادامه داد: یکی از بحث‌های اساسی که ما مطرح می‌کنیم این است که متاسفانه امروز یک نوع مقابله با حقوق ملت‌ها در اشکال مختلف انجام می‌شود. همان‌گونه که در ژنو و در مصاحبه‌های بعد از آن گفتم، شما امروز می‌بینید که برخی از قدرت‌ها به خود اجازه می‌دهند بیان کنند برای این‌که مانع دسترسی یک ملت به انرژی صلح‌آمیز هسته‌یی بشویم باید از اقدامات امنیتی استفاده کنیم. مسئول MIC انگلیس امروز این موضوع را رسما اعلام می‌کند و بعد دو دانشمند هستهای در ایران ترور می‌شوند؟ این سوال را می‌کنم؛ چه ارتباطی وجود دارد بین این‌که در قطعنامه‌ی شورای امنیت اسامی دانشمندان هستهای ایران مطرح می‌شود و تروریست‌ها این دانشمندان را مورد هدف قرار می‌دهند و این قطعنامه‌ها را اجرا می‌کنند؟ این یک سوالی است که امروز باید جامعه‌ی بین‌المللی آن را جواب دهد. این یک رسوایی بزرگ است که قطعنامه‌های شورای امنیت را تروریست‌ها می‌نویسند.
وی افزود: یکی از حرکت‌هایی که آن‌ها به صراحت بیان می‌کنند این است که از ابزارهای فنی مانند ویروس‌های کامپیوتری استفاده می‌کنیم تا با حرکت یک ملت مقابله کنیم. جمهوری اسلامی ایران عضو ان.پی.تی و تمام فعالیت‌های آن تحت نظر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است. دوربین‌های آژانس در همه جا قرار دارند. چه کسی به آن‌ها اجازه داده است چنین کاری را انجام دهند؟ البته شما نیز می‌دانید که آن‌ها تا کنون در اقداماتی که انجام داده‌اند ناموفق و ناکام بوده‌اند.
دبیر شورای عالی امنیت ملی در پاسخ به سوال دیگری درباره‌ی به نتیجه نرسیدن مذاکرات، گفت: در یک جامعه‌ی جهانی که مبتنی بر احترام به حقوق ملت‌هاست، باید گفت‌وگوها بر اساس یک منطق مشترک باشد. از اشتون تشکر می‌کنم که در مصاحبه‌ی خود بیان کردند که جمهوری اسلامی ایران با منطق صحبت کرده است. ما بحث‌مان این است که گفت‌وگوها باید بر اساس منطق ادامه یابد. این لازمه‌ی یک جهان آزاد و مستقل است. ما معتقدیم که نباید گفت‌وگوها بر اساس اراده‌ی خاص و در جاهای خاص تعیین شود که چه سرنوشتی باید داشته باشند. گفت‌وگوها زمانی می‌تواند سازنده و رو به جلو باشد که مبتنی بر منطق مشترک باشد.
مذاکره کننده ارشد ایران با 1+5 تصریح کرد: همان‌گونه که اشتون در مصاحبه گفت، وی هم خیلی مواقع با مباحث ما همراهی داشت اما به هر حال آن‌ها نمایندگی برخی کشورها را دارند و بر اساس این شخصیت حقوقی مباحثی را اعلام می‌کنند. به هر حال ما فکر می‌کنیم که راه موفقیت در گفت‌وگو نه تنها بین 1+5 بلکه بین تمام ملت‌ها در همه‌ی عرصه‌ی بین‌المللی ودر همه‌ی مسائل مختلف و در همه جا نه تنها در سازمان ملل باید بر اساس منطق مشترک و احترام به حقوق ملت‌ها و اجتناب از مقابله با ملت‌ها باشد.
امیدواریم 1+5 با پیدا کردن نقاط مشترک، برای مذاکرات بعدی آماده شود
جلیلی در پاسخ به سوال خبرنگاری مبنی بر این که زمان مذاکرات بعدی مشخص شده است و طرف مقابل پیشنهاد مشخصی را در این گفت‌وگوها داشته است؟ گفت: آن چه که ما در مذاکرات ژنو مورد توافق قرار دادیم گفت‌وگو برای رسیدن به نقاط مشترک در مذاکرات استانبول بود و اشتون می‌گفت ما باید نقاط مشترک را پیدا کنیم؛ از این رو ما امیدواریم با پیدا کردن نقاط مشترک، آن‌ها برای مذاکرات بعدی آمادگی پیدا کنند.
وی در پاسخ به سوالی دیگر مبنی بر این که چقدر فکر می‌کنید در این مذاکرات به نقاط مشترک نزدیک شدید؟ اظهار کرد: این نشست یک فرصت برای گفت‌وگو و همکاری بیش‌تر بود. آن چه که بیان کرده بودیم این است که مذاکرات استانبول فرصت مغتنمی است و باید از آن استفاده کنند. منطق ایران روشن و شفاف است و ما همیشه آماده گفت‌وگو هستیم.
جلیلی در پاسخ به سوال خبرنگار ترک که از وی پرسید از دید ایران راه‌حل و نقاط مشترکی در این مذاکرات به دست آمده است یا خیر؟ از تلاش‌های مثبت و سازنده احمد داوود اوغلو قدردانی کرد و گفت: وی در مذاکرات تهران که منجر به بیانیه تهران شد نقش مثبتی را داشت و در این گفت‌وگوها تلاش خوبی انجام داد برای این که منطق مشترک بین دو طرف شکل گیرد و همچنین دیدگاه‌ها به هم نزدیک شود.
حاضریم همین بعدازظهر دوباره به مذاکره ادامه دهیم
دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان در پاسخ به سوال خبرنگاری که از وی پرسید اشتون پیش از کنفرانس خبری شما صراحتا اعلام کرد توپ در زمین ایران است و به گونه‌ای صحبت کرد که انگار ایران کم‌کاری می‌کند، تصریح کرد: دیدگاه‌های ما روشن است. ما بر اساس احترام به حقوق ملت‌ها و اجتناب از مقابله با حقوق ملت‌ها آماده مذاکرات هستیم. اگر آن‌ها بر این اساس آماده باشند حاضریم همین بعدازظهر دوباره به مذاکره ادامه دهیم.
مذاکره کننده ارشد ایران با 1+5 در پاسخ به سوال خبرنگار دیگری خاطرنشان کرد: هیأت چین با رویکرد مثبت و سازنده‌ای در این مذاکرات شرکت داشت و ما در گفت‌وگو با آن‌ها مطرح می‌کردیم که نباید طرف مقابل دچار محاسبات اشتباه شود. ما شاهد تلاش‌های جدی دوستان چینی در این‌باره بودیم.
جلیلی در پاسخ به سوال دیگری که درباره اظهارات کاترین اشتون پس از پایان مذاکرات ایران و 1+5 عنوان شده بود خاطر نشان کرد: گزارش‌های مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بیش از 25 بار تصریح کرده است که فعالیت‌های هسته‌یی ایران انحرافی از مسیر صلح‌آمیز نداشته است.
آمریکا دست از رفتارش بردارد
دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان در پاسخ به سوال دیگر درباره درخواست و اصرار هیات آمریکایی برای گفت‌وگو با هیات ایرانی گفت: اول این که ما گفت‌وگویی با هیأت آمریکایی نداشتیم و دوم این که 30 سال است یک دیوار بی‌اعتمادی بین ایران و آمریکا وجود دارد و بحث‌های اساسی بین دو کشور است و لازم است در رفتار آمریکا نسبت به ملت ایران که در 30 سال گذشته مسیر تقابل با دموکراسی در ایران را در پیش گرفته است تغییری صورت گیرد و دست از این رفتار بردارد.
جلیلی در پاسخ به سوال دیگری خاطرنشان کرد: ما بر اساس منطق مشترک و احترام به حقوق ملت‌ها و اجتناب از مقابله با حقوق ملت‌ها مذاکرات را دنبال کردیم و حاضریم آن را ادامه دهیم. این بحثی است که همه ملت‌ها آن را پذیرفته‌اند و کسی با آن مخالفتی ندارد اما این مخالفت نداشتن باید آثار عملی‌اش را نشان دهد. مثلا در زمینه احترام به حقوق ملت‌ها جزو حقوق مصرح اعضای آژانس در اختیار داشتن حق غنی‌سازی است که باید توجه کشورهای دیگر قرار گیرد.
گزارش خطا
ارسال به دوستان
نسخه چاپی
ذخیره عضویت در خبرنامه 
پربحث ترین عناوین
پرطرفدار ترین عناوین
لینک های مفید