کاخ خفته هخامنشیان مدفون در زیرخاک
آفتاب‌‌نیوز : آفتاب: لیدوما در شهرستان ممسنی استان فارس یکی از شهرهایی است که در میان گل‌نوشته‌های هخامنشی و در میان ۲۶ شهر بین تخت جمشید تا شوش از آن نام برده شده است. در این شهر کاخی وجود دارد که شواهد به دست آمده در آن نشان از وجود تمدن تا پنج هزار سال پیش را نیز داشت به همین دلیل به نام کاخ لیدوما شناخته شده است.
این اثر تاریخی مربوط به 550 سال پیش از میلاد که یکی از اثرهای مهم هخامنشی بعد از تخت جمشید و شوش در منطقه سروان ممسنی به شمار می‌رود، دارای مساحتی در حدود یک‌هزار متر در ۵۰۰ متر مربع است که در بیشتر نقاط آن آثار غیرمنقول باستانی یافت شد.
در سال 1338 یک هیأت باستان‌شناسی ژاپنی این محوطه را مورد کاوش‌های باستان‌شناسی قرار دادند و بنای ساختمان هخامنشی را در این قسمت کشف کردند و بعد از آن معماری این بنا را با کاخ‌های داریوش، خشایار شاه و اردشیر هخامنشی در شوش و تخت جمشید مقایسه کردند.
این قیاس نشان می‌داد که این بنا آثار به جا مانده از دوران هخامنشی است، پس مشخص شد لیدوما یکی از شهرهای بین راهی دوران هخامنشی بوده که بر سر راه شاهی پاسارگاد و تخت جمشید به شوش قرار داشته است.
پس از آن هیأت مشترک باستان‌شناسی پژوهشکده باستان‌شناسی و دانشگاه سیدنی نخستین مرحله از پژوهش‌های مشترک را در سال‌های ۱۳۸۱- ۱۳۸۳ در منطقه نورآباد ممسنی فارس انجام داد. حاصل مرحله یکم، شناسایی ۵۱ محوطه باستانی در دو دشت رستم یک و دو، لایه‌نگاری ۲۵ متر نوشته‌های باستانی در تل نورآباد و نیز ۱۶ متر در تل اسپید بود.
بار دیگر در سال ۱۳۸۵ یک گروه باستان‌شناسی به سرپرستی علیرضا عسگری از ایران و پروفسور دانیل پاتس از دانشگاه سیدنی کار کاوش در این منطقه را انجام دادند. در این مرحله عمده پژوهش‌ها بر شناخت یکی از محوطه‌های هخامنشی تمرکز یافت. این محوطه با نام‌های محلی نظیر قلعه کَلی و یا سُروان، جین جان شناخته شده است.
در سال 1386 و 1387 نیز بار دیگر این منطقه مورد کاوش قرار گرفت که در این زمان نیز ته ستون‌ها و پلکان‌هایی مشاهده شد که شبیه به ته ستون‌ها و پلکان تخت جمشید بود. اطلاعات حاصل از کاوش‌های باستان‌شناسی این کاخ اگر چه تمام نشد اما کار پژوهش آن در سال 87 به پایان رسید و این کاخ هخامنشی برای سومین بار زیر زمین دفن شد چون سازمان میراث فرهنگی بودجه تحقیقاتی لازم را نداشت تا این محوطه را مورد کاوش، مرمت و بازسازی قرار دهد.
به نحوی که گفته می‌شود بیشترین بودجه تحقیقاتی این منطقه در زمان حضور پژوهشگران استرالیایی توسط دانشگاه سیدنی تامین می‌شد!
از سوی دیگر مطالعات کاخ لیدوما کار گسترده و مداومی است. در این باره علیرضا عسگری، عضو پژوهشکده باستان‌شناسی در مقاله‌ای نوشت که مطالعات بیشتر درباره لیدوما و پاسخ به ابهامات آن نیازمند پژوهش‌های بیشتر است و گفته بود که هنوز نمی‌دانیم این بنا بخشی از همان شهر تاریخی نام برده شده "لیدوما" در الواح تاریخی تخت جمشید است یا خیر؟ البته باید اذعان کرد با توجه به وجود عناصر معماری پراکنده در اطراف این محوطه و پایه ستون مکشوفه دیگر در نزدیکی آن، می‌توان گفت در این محل تنها یک بنا وجود نداشته است. به همین دلیل شناخت هر چه بیشتر این محوطه اطلاعات بی‌نظیری از یکی از مهمترین مناطق حد فاصل شوش و تخت جمشید ارائه خواهد کرد.
از سوی دیگر چون سازمان میراث فرهنگی نیروی کافی برای حفاظت از این منطقه را نداشت، بهترین راه حفاظت از کاخ هخامنشی لیدوما دفن آن یافت تا زمانی برسد که این محوطه پس از پایان همه کارهای پژوهشی و مرمت و بازسازی سر از زیر خاک درآورده و مانند تخت جمشید به قطب گردشگری دیگری در میانه راه ممسنی به خوزستان شود.
اما درباره موضوع حفاظت از این کاخ که اکنون زیر خروارها خاک پنهان است حسن حبیبی فهلیانی، محقق و مدیر سابق میراث فرهنگی ممسنی استان فارس می‌گوید: نتیجه حفاری‌های این منطقه غیر از اینکه از تاریخ و تمدن این منطقه خبر می‌داد منجر به کشف تعداد زیادی اشیای غیرمنقول مانند بقایایی از چند بنا شد. به همین دلیل برخی از آنها که احتمال می‌رفت در نتیجه حفاری‌های غیرمجاز به سرقت بروند به موزه بیشاپور به صورت امانت منتقل شد تا اگر برای کاخ لیدوما، موزه‌ای ساخته شد، اموال به این موزه برگردد بقیه اموال غیر منقول مانند تخته‌سنگ‌های حجاری شده مکشوفه از این کاخ در همان محل دفن شدند چون عظیم‌الجثه بوده و امکان سرقت آنها و حفاری غیرمجاز وجود ندارد.
وی به موضوع شکایت مالکان زمین‌های کشاورزی از سازمان میراث فرهنگی به دلیل ممنوعیت کشت گندم در این محوطه اشاره کرد و گفت: بارها از سازمان خواستم تا با اختصاص بودجه به این مالکان و خرید زمین‌های آنها که شاید بیشتر از 150 میلیون تومان هم نشود مشکل کشاورزان را حل کنند اما هیچ‌وقت به نتیجه نرسید.
این اثر تاریخی مربوط به 550 سال پیش از میلاد که یکی از اثرهای مهم هخامنشی بعد از تخت جمشید و شوش در منطقه سروان ممسنی به شمار می‌رود، دارای مساحتی در حدود یک‌هزار متر در ۵۰۰ متر مربع است که در بیشتر نقاط آن آثار غیرمنقول باستانی یافت شد.
در سال 1338 یک هیأت باستان‌شناسی ژاپنی این محوطه را مورد کاوش‌های باستان‌شناسی قرار دادند و بنای ساختمان هخامنشی را در این قسمت کشف کردند و بعد از آن معماری این بنا را با کاخ‌های داریوش، خشایار شاه و اردشیر هخامنشی در شوش و تخت جمشید مقایسه کردند.
این قیاس نشان می‌داد که این بنا آثار به جا مانده از دوران هخامنشی است، پس مشخص شد لیدوما یکی از شهرهای بین راهی دوران هخامنشی بوده که بر سر راه شاهی پاسارگاد و تخت جمشید به شوش قرار داشته است.
پس از آن هیأت مشترک باستان‌شناسی پژوهشکده باستان‌شناسی و دانشگاه سیدنی نخستین مرحله از پژوهش‌های مشترک را در سال‌های ۱۳۸۱- ۱۳۸۳ در منطقه نورآباد ممسنی فارس انجام داد. حاصل مرحله یکم، شناسایی ۵۱ محوطه باستانی در دو دشت رستم یک و دو، لایه‌نگاری ۲۵ متر نوشته‌های باستانی در تل نورآباد و نیز ۱۶ متر در تل اسپید بود.
بار دیگر در سال ۱۳۸۵ یک گروه باستان‌شناسی به سرپرستی علیرضا عسگری از ایران و پروفسور دانیل پاتس از دانشگاه سیدنی کار کاوش در این منطقه را انجام دادند. در این مرحله عمده پژوهش‌ها بر شناخت یکی از محوطه‌های هخامنشی تمرکز یافت. این محوطه با نام‌های محلی نظیر قلعه کَلی و یا سُروان، جین جان شناخته شده است.
در سال 1386 و 1387 نیز بار دیگر این منطقه مورد کاوش قرار گرفت که در این زمان نیز ته ستون‌ها و پلکان‌هایی مشاهده شد که شبیه به ته ستون‌ها و پلکان تخت جمشید بود. اطلاعات حاصل از کاوش‌های باستان‌شناسی این کاخ اگر چه تمام نشد اما کار پژوهش آن در سال 87 به پایان رسید و این کاخ هخامنشی برای سومین بار زیر زمین دفن شد چون سازمان میراث فرهنگی بودجه تحقیقاتی لازم را نداشت تا این محوطه را مورد کاوش، مرمت و بازسازی قرار دهد.
به نحوی که گفته می‌شود بیشترین بودجه تحقیقاتی این منطقه در زمان حضور پژوهشگران استرالیایی توسط دانشگاه سیدنی تامین می‌شد!
از سوی دیگر مطالعات کاخ لیدوما کار گسترده و مداومی است. در این باره علیرضا عسگری، عضو پژوهشکده باستان‌شناسی در مقاله‌ای نوشت که مطالعات بیشتر درباره لیدوما و پاسخ به ابهامات آن نیازمند پژوهش‌های بیشتر است و گفته بود که هنوز نمی‌دانیم این بنا بخشی از همان شهر تاریخی نام برده شده "لیدوما" در الواح تاریخی تخت جمشید است یا خیر؟ البته باید اذعان کرد با توجه به وجود عناصر معماری پراکنده در اطراف این محوطه و پایه ستون مکشوفه دیگر در نزدیکی آن، می‌توان گفت در این محل تنها یک بنا وجود نداشته است. به همین دلیل شناخت هر چه بیشتر این محوطه اطلاعات بی‌نظیری از یکی از مهمترین مناطق حد فاصل شوش و تخت جمشید ارائه خواهد کرد.
از سوی دیگر چون سازمان میراث فرهنگی نیروی کافی برای حفاظت از این منطقه را نداشت، بهترین راه حفاظت از کاخ هخامنشی لیدوما دفن آن یافت تا زمانی برسد که این محوطه پس از پایان همه کارهای پژوهشی و مرمت و بازسازی سر از زیر خاک درآورده و مانند تخت جمشید به قطب گردشگری دیگری در میانه راه ممسنی به خوزستان شود.
اما درباره موضوع حفاظت از این کاخ که اکنون زیر خروارها خاک پنهان است حسن حبیبی فهلیانی، محقق و مدیر سابق میراث فرهنگی ممسنی استان فارس می‌گوید: نتیجه حفاری‌های این منطقه غیر از اینکه از تاریخ و تمدن این منطقه خبر می‌داد منجر به کشف تعداد زیادی اشیای غیرمنقول مانند بقایایی از چند بنا شد. به همین دلیل برخی از آنها که احتمال می‌رفت در نتیجه حفاری‌های غیرمجاز به سرقت بروند به موزه بیشاپور به صورت امانت منتقل شد تا اگر برای کاخ لیدوما، موزه‌ای ساخته شد، اموال به این موزه برگردد بقیه اموال غیر منقول مانند تخته‌سنگ‌های حجاری شده مکشوفه از این کاخ در همان محل دفن شدند چون عظیم‌الجثه بوده و امکان سرقت آنها و حفاری غیرمجاز وجود ندارد.
وی به موضوع شکایت مالکان زمین‌های کشاورزی از سازمان میراث فرهنگی به دلیل ممنوعیت کشت گندم در این محوطه اشاره کرد و گفت: بارها از سازمان خواستم تا با اختصاص بودجه به این مالکان و خرید زمین‌های آنها که شاید بیشتر از 150 میلیون تومان هم نشود مشکل کشاورزان را حل کنند اما هیچ‌وقت به نتیجه نرسید.
گزارش خطا
ارسال به دوستان
نسخه چاپی
ذخیره عضویت در خبرنامه 
پربحث ترین عناوین
پرطرفدار ترین عناوین
لینک های مفید