دستاورد بي‌سابقه دانشمند ايراني در حفظ باروري كودكان سرطاني

آفتاب‌‌نیوز : آفتاب: محقق پژوهشگاه فناوري‌هاي نوين علوم زيستي جهاد دانشگاهي (ابن سينا) براي نخستين بار در جهان با افزايش 18 هزار برابري سلول‌هاي بنيادي اسپرم‌ساز انساني حاصل از بافت كوچك بيوپسي در محيط آزمايشگاه، امكان پيوند سلول‌هاي بنيادي اسپرم ساز و حفظ باروري پسران نابالغ مبتلا به سرطان را فراهم كرد.

دكتر هومن صدري اردكاني، متخصص طب توليد مثل و عضو هيات علمي پژوهشگاه فناوري‌هاي نوين علوم زيستي جهاد دانشگاهي (ابن سينا) درباره جزئيات اين دستاورد علمي كه مجله معتبر «نيچر» (Nature Review Urology) با بازتاب اين موفقيت از آن به عنوان «سنگ بناي روش‌هاي نوين درمان ناباروري مردان» ياد كرده است، اظهار كرد: پسران نابالغ مبتلا به سرطان كه تحت دوزهاي بالاي شيمي درماني قرار مي‌گيرند، در معرض خطر عقيمي در سنين بالاتر هستند. اين روش‌هاي درماني، همان گونه كه سلول‌هاي سرطاني را از بين مي‌برد، موجب از بين رفتن برخي سلول‌هاي بدن از جمله سلول‌هاي بنيادي اسپرم ساز (Spermatogonial stem cells) در مردان نيز مي‌شوند.

وي تاكيد كرد: اگر فرد پس از سن بلوغ مبتلا به سرطان شود، بايد پيش از آغاز درمان، اسپرم‌هاي فرد براي استفاده در سال‌هاي آتي، فريز شود و اين روشي است که در اکثر مراکز درمان ناباروري قابل انجام است؛ اما در مورد پسران نابالغ به دليل اين كه اسپرم‌سازي در بدن آن‌ها هنوز آغاز نشده اين امر ميسر نيست. از نظر تئوري، فريز بافت بيضه قبل از شروع شيمي درماني و پيوند سلول‌هاي بنيادي اسپرم ساز خود بيمار در مراحل بعدي، مي‌تواند راه حلي براي حفظ باروري در اين بيماران باشد.

اين متخصص طب توليد مثل در ادامه با بيان اين كه نمونه‌برداري از بافت بيضه و فريز آن از سال‌ها قبل امکان پذيرشده بود، مانع بزرگ در استفاده از اين بافت‌هاي فريز شده جهت پيوند سلول‌هاي بنيادي اسپرم‌ساز به بيمار را محدود بودن تعداد اين سلول‌ها دانست.

صدري اردكاني افزود: به منظور اين مشکل، پژوهشي در دوره زماني فروردين 1386 تا تير ماه 1388 با استفاده از بافت‌هاي بيضه اهداء شده توسط شش بيمار كه تحت عمل اخته‌سازي به عنوان بخشي از درمان سرطان پروستات قرار گرفتند انجام شد. سلول‌هاي بيضه پس از جداسازي در محيط غني شده Stempro كشت داده شدند و براي اثبات وجود سلول‌هاي بنيادي اسپرم‌ساز و محاسبه ميزان افزايش تعداد آن‌ها، پيوند سلول‌هاي كشت داده شده به بيضه موش انجام شد.

برگزيده گروه علوم پايه هفدهمين جشنواره تحقيقاتي رازي با اشاره به اين كه طرح افزايش سلول‌هاي بنيادي اسپرم ساز انسان در محيط آزمايشگاهي به صورت مشترك بين پژوهشگاه فناوري‌هاي نوين علوم زيستي جهاد دانشگاهي (ابن‌سينا) و مركزطب توليد مثل دانشگاه آمستردام هلند انجام شده است گفت: در اين طرح با توجه به امكان افزايش سلول‌هاي بنيادي اسپرم‌ساز و پيوند مجدد آن‌ها در مدل‌هاي حيواني با ايجاد برخي تغييرات براي اولين بار روشي جهت تکثير سلول‌هاي بنيادي اسپرم‌ساز انساني ابداع شد.

عضو هيات علمي پژوهشگاه فناوريهاي نوين علوم زيستي جهاد دانشگاهي ابن سينا اضافه كرد: براساس محاسبات انجام شده، براي پيوند موفق سلول‌هاي بنيادي اسپرم‌ساز به بيمار بايد تعداد اين سلول‌ها حداقل هزار و 300 برابر افزايش پيدا كند. با توجه به موفقيت اين پژوهش در افزايش 18 هزار برابري سلول‌هاي بنيادي اسپرم ساز انساني، قدم بزرگي به سوي عملي شدن پيوند سلول‌هاي بنيادي اسپرم‌ساز انساني جهت حفظ باروري برداشته شد.

اين متخصص طب توليد مثل با بيان اينكه گروه اصلي که از اين روش سود خواهند برد، پسران نابالغ مبتلا به انواع مختلف سرطان هستند، خاطرنشان كرد: مراحل مهمي تا کلينيکي شدن اين روش پيوند در پيش است، اما در حال حاضر با توجه به پيشرفت‌هاي صورت گرفته، مي‌توان به خانواده‌هاي كودكان سرطاني پيشنهاد كرد كه قبل از شروع دوره‌هاي درمان آن‌ها، بخش كوچكي از بافت بيضه مبتلايان را برداشته و با فريز كردن اين بافت جهت جداسازي و افزايش تعداد سلول‌هاي بنيادي اسپرم‌ساز و پيوند به بيضه خود فرد در آينده امکان پدر شدن آن‌ها را فراهم کرد.

وي در ادامه اطمينان از آلوده نبودن سلول‌هاي بنيادي تکثير شده به سلول‌هاي سرطاني و ثبات ژنتيکي و اپي ژنتيکي اين سلول‌هاي کشت داده شده را از مهمترين پيش شرط‌هاي استفاده از اين سلول‌ها جهت پيوند اشاره کرد و گفت:هم اكنون در حال مطالعه بر روي اطمينان از ايمني پيوند اين سلول‌ها براي خود بيمار و نسل‌هاي پس از او هستيم.

عضو هيات علمي پژوهشگاه فناوري‌هاي نوين علوم زيستي جهاد دانشگاهي(ابن سينا) در پاسخ به سوالي مبني بر ميزان اطمينان از موفقيت پيوند اين سلول‌ها، خاطرنشان كرد: از آنجا كه تاكنون پيوندي در مقياس انساني صورت نگرفته نمي‌توان ميزان قابل اطميناني از درصد موفقيت اين نوع پيوند ارائه كرد. اگرچه بر اساس نتايج مدل‌هاي حيواني موفقيت پيوند بيش از 50 درصد است كه اميدواريم بتوانيم در مرحله انساني نيز به اين نتيجه دست يابيم.

صدري اردكاني با بيان اين كه براي حفظ باروري پسران نابالغ سرطاني روش درماني ديگري وجود ندارد گفت: بر اساس پژوهشي كه اخيرا با همکاري موسسه محک انجام داديم، اكثر والدين كودكان سرطاني متقاضي عمل پيوند سلول‌هاي بنيادي اسپرم‌ساز انساني بوده و خواهان انجام اين عمل حتي با امكان موفقيت 20 درصدي هستند که نشانه اهميت ويژه آن براي خانواده اين بيماران است.

وي، افزايش 18 هزار برابري سلول‌هاي بنيادي اسپرم ساز انساني را گامي مهم در افزايش درصد موفقيت پيوند اين سلول‌ها به افراد نابارور دانست و تصريح كرد: يكي از سختي‌ها و محدوديت‌هاي درمان ناباروري، زمان‌بر بودن و نياز به صبر و حوصله فراوان در دوره‌هاي درمان و از همه مهمتر، هزينه‌هاي سنگين آن است كه متاسفانه نگاه اقتصاد درمان و بيمه‌ها به درمان ناباروري در ايران مناسب نبوده و همين مساله سبب مي‌شود كه بيماران با توجه به اين كه هيچ بيمه‌اي دوره‌هاي درمان ناباروري را تحت پوشش کامل قرار نمي‌دهند نتوانند از اين خدمات بهره كافي را ببرند.

عضو هيات علمي پژوهشگاه فناوريهاي نوين علوم زيستي (ابن سينا) ادامه داد: اين در حالي است كه در كشور هلند، حداقل تا سه دوره درمان ناباروري تحت پوشش کامل بيمه‌ها قرار دارند و لازم است كه اين نوع نگاه در ايران نيز تغيير يابد.

به گزارش ایسنا،اين متخصص طب توليد مثل در پايان اظهار اميدواري كرد: ايران با توجه به پيشرو بودن در انواع روش‌هاي درمان ناباروري در جهان بتواند با اصلاح نظام بيمه‌اي و تحت پوشش قرار دادن سيكل‌هاي درماني، زمينه را براي بهره‌مندي بيماران نابارور از اين روش‌هاي نوين فراهم كند.