بازبینی دراصل۱۱۵ برای سلامت انتخابات

آفتاب‌‌نیوز : آفتاب: عباسعلی کدخدایی سخنگوی شورای نگهبان درحاشیه بازدید از خبرگزاری مهر ، با خبرنگاران این خبرگزاری به گفتگو نشست .

وی در این گفتگو اظهار داشت: برای محدود کردن ثبت نام کاندیداهای متقاضی برای انتخابات ریاست جمهوری باید وارد شکل حزبی شویم. ممکن است افرادی باشند که شرایط حداقلی را به قول مجلس نداشته باشند اما مصداق رجل سیاسی و مذهبی باشند حالا چه باید کرد؟ در این جا ما مجبوریم طبق قانون عمل کنیم و این یعنی محدودیت اختیارات شورای نگهبان.

سخنگوی شورای نگهبان تاکید کرد: با این گونه اقداماتی که الان در حال بررسی در مجلس است این مسئله حل نمی شود ، البته ممکن است این دوره شما تنفسی داشته باشید و افراد کمتری مراجعه کنند.

وی تاکید کردکه شورای نگهبان اصل ۱۱۵ قانون اساسی را کافی می داند و می توان از بند های کیفی این اصل برای محدود کردن کاندیداها به عنوان مثال از طریق کار حزبی عمل کرد.

کدخدایی همچنین در پاسخ به این سئوال که در بررسی صلاحیت اصلاح طلبان آیا ملاک برای رد صلاحیت در شورای نگهبان کسانی هستند که محکومیت دادگاهی در حوادث سال ۸۸ داشتند یا افرادی که اظهارنظرهای خلاف قانون نیز داشتند را نیز شامل می شود، گفت : رفتار و گفتار افراد ملاک بررسی های صلاحیت افراد در شورای نگهبان است.

مشروح گفتگوی خبرنگار مهر با سخنگوی شورای نگهبان درپی می آید:

خبرنگار مهر: این روز ها مجلس شورای اسلامی طرح اصلاح مفادی از قانون انتخابات ریاست جمهوری را در دستور کار خود قرار داده است تا در صورت تصویب به انتخابات ریاست جمهوری سال آینده برسد. آخرین رایزنی ها در بحث اصلاح قانون انتخابات میان مجلس و شورای نگهبان به چه نتیجه ای رسید؟

کد خدایی : رایزنی میان مجلس و شورای نگهبان در این خصوص نبوده است. در ابتدای بررسی این طرح برخی دوستان مجلسی مشورت هایی را با ما داشتند که مااعلام کردیم نمی توان تا این حد گسترده اصلاحات را پذیرفت و طبق اصل ۱۱۵ قانون اساسی ، شورای نگهبان باید برای این شرایط اختیار داشته باشد و قوانین مجلس نمی تواند اختیارات شورا را محدود کند به همین خاطر اعضای شورای نگهبان زیاد موافق این موضوع نیستند.

نمایندگان مجلس می خواهند دو اصلاحیه در این قانون داشته باشند. یکی شرایط ریاست جمهوری و افرادی که می خواهند ثبت نام کنند و دیگری اینکه آیا اصل برگزاری انتخابات امر اجرایی است یا قضایی. برخی می گویند انجام امور یا امر قضاست که مربوط به قوه قضائیه می شود یا تقنینی است که مربوط به مجلس است و یا اجرایی است که به دولت ربط پیدا می کند و خارج از این مباحث موضوع دیگری نداریم.

ولی یک نگاه دیگر این است که برگزاری انتخابات امر اجرایی ، قضایی و یا تقنینی نیست که محدود شود . به همین خاطر قانونگذار می گوید مردم باید انتخابات را برگزار کنند و به این خاطر است که منتخبین مردم و فرماندار ، هیئت اجرایی انتخابات را شکل می دهند.

پس دولت نمی تواند بگوید الزاما من مجری انتخابات هستم بلکه می توانند بگوید پشتیبانی کننده انتخابات هستم چرا که قانون هم صراحتا گفته وزارت کشور باید مقدمات انتخابات ریاست جمهوری را آماده کند.

طرحی که مجلس دنبال می کند این است که یک هماهنگی ایجاد شود و دخالت در کار اجرایی و نظارت نداشته باشد. یعنی یک نوع هم اندیشی و هماهنگی در راس داشته باشد تا انتخابات بهتر برگزار شود.

• آیا به شکل دیگری این قانون قابل اصلاح نیست؟

- آنچه که قانونگذار قانون اساسی مد نظرش بوده در قانون نیز آمده است. در انتخابات مجلس جزئیات انتخاب کنندگان و انتخاب شوندگان را قانون تعیین می کند ولی در ذیل اصل ۱۱۵ چنین چیزی نیامده است. ضمن اینکه مشروح مذاکرات مجلس در بررسی قانون اساسی را وقتی مطالعه می کنیم می بینیم که در همان زمان در صدد بودند که شرایط را به صورت سختگیرانه تنظیم کنند. اما اگر به صورت قالب های امروزی در بیاوریم هر کسی با احراز یک مدرک تحصیلی و صد امضا می تواند بگوید من یک رجل سیاسی و مذهبی هستم واگر تایید صلاحیت نشد بگوید شورا بدون دلیل مرا رد صلاحیت کرد.

• آیا خود شورای نگهبان پیشنهادی برای محدود کردن ثبت نام کنندگان برای انتخابات ریاست جمهوری دارد که به نمایندگان و مجلس داده باشد؟

- شورای نگهبان نظرش این است که همان اصل ۱۱۵ کافی است ، تشخیص رجل سیاسی و مذهبی برعهده اعضای شورای نگهبان است و نباید در آن تغییری ایجاد شود.

• در زمان ثبت نام کاندیداها بخصوص در انتخابات ریاست جمهوری که حساسیت بیشتری دارد تعداد زیادی که شرایط حداقلی را دارند برای ثبت نام مراجعه می کنند و از سویی دیگر شورای نگهبان افراد زیادی را به دلیل نداشتن برخی شرایط رد صلاحیت می کند که این امر مورد سوءاستفاده رسانه ها خارجی قرار می گیرد برای این موضوع برنامه ای دارید؟

- برای محدود کردن ثبت نام کاندیداهای متقاضی برای انتخابات ریاست جمهوری باید وارد شکل حزبی شویم. ممکن است افرادی باشند که شرایط حداقلی را به قول مجلس نداشته باشند اما مصداق رجل سیاسی و مذهبی باشند حالا چه باید کرد؟در این جا ما مجبوریم طبق قانون عمل کنیم و این یعنی محدودیت اختیارات شورای نگهبان.

با این گونه اقداماتی که الان در حال بررسی در مجلس است این مسئله حل نمی شود . البته ممکن است این دوره شما تنفسی داشته باشید و افراد کمتری مراجعه کنند.

یکی از ابزار حل این مسئله بحث احزاب است. چون در کشور ما حزب جا نیفتاده و رفتارهای سیاسی ما منطبق با یک مانیفست حزبی نیست هر کسی هر روز وابستگی به یک حزب و گروه و یا جناح دارد و ادعایی را مطرح می کند.

باید سراغ کسانی برویم که دارای یک هویت سیاسی و اجتماعی روشن بوده و مصداق واقعی رجل سیاسی باشند نه اینکه الزاما مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد داشته باشند؛ چرا که این شرط یک توقعی را از شورای نگهبان ایجاد می کند که الزاما هر کس این شرایط را داشت می تواند رئیس جمهور شود.

البته برخی از شرایط اصل ۱۱۵ قانون اساسی شرایط کیفی است و تنها راه آن این است که تجمعات یا انجمن های حزبی داشته باشیم تا بتوانید افرادی را در آنجا تربیت و آماده عهده دار شدن سمت هایی مانند ریاست جمهوری کنید.

• در تعریف رجل سیاسی ابهاماتی وجود دارد ملاک تعیین رجل سیاسی چیست؟

- ممکن است ابهام وجود داشته باشد اما قانونگذار مرجعی را به نام شورای نگهبان مشخص کرده و گفته که تشخیص این شورا ملاک و هر چه را شورای نگهبان اعلام کرد درست است.

رجل سیاسی فردی است که در عرصه سیاسی صاحب نظر باشد ، فعالیت سیاسی، سابقه و توان حضور در یک جایگاه سیاسی عالی داشته باشد. در مورد رجال مذهبی هم همین طور است.

در ادوار مختلف شورای نگهبان، این موضوع مورد توجه بوده است اما ممکن است در جایی شورا کوتاهی کرده باشد که این حرف دیگری است و شورا باید به این نکته توجه داشته باشد که وقتی گفته می شود رجل سیاسی و مذهبی یعنی چه مصداق هایی و یا اینکه وقتی می گوییم مدیر و مدبر باشد الزاما فردی که تحصیلات عالی داشته باشد مد نظر نیست.

برای حل این مشکل باید برسیم به پایگاههای حزبی و اجتماعی در جامعه که احزاب بتواند با یک اعتبار بیشتر افرادی را تعیین کنند.

مشکل ما این است که افراد شخصا وارد انتخابات می شوند. امروز یک شعار می دهند و فردا شعار دیگری. در این بین نیز کسی نیست که پاسخگوی تغییر رفتار و شعار این افراد باشد. اگر احزاب باشند به دلیل اینکه می خواهند عمر سیاسی طولانی داشته باشند فردی را معرفی می کنند که بتواند اهداف آنها را به درستی عملیاتی کند.

• جامعه ما چقدر این موضوع فاصله دارد ؟

- البته برای رسیدن به این نقطه باید تمرین کنیم و ما نباید مسیر را منحرف کنیم. باید در همان مسیر صحیحی که قانون اساسی تعیین کرده تلاش خودمان را انجام دهیم. وجود چنین شرایط و پیوند زدن این گونه موارد فکر می کنم انحراف از مسیر قانون اساسی باشد چرا که قانون اساسی و قانونگذار چنین نگاهی نداشته اند.

• رهبر معظم انقلاب در بیاناتشان در خراسان شمالی به سلامت انتخابات اشاره کردند و تاکید داشتند " در همه دولتها از جمله در شرایط کنونی فرض ما بر این بوده است که مسئولان با وجدان الهی وارد می شوند و انتخابات سالم است، البته لازم است مراقبت های گوناگون از جهات مختلف برای سالم بودن انتخابات صورت گیرد". آیا بعد از بیانات ایشان شاخص های شورای نگهبان برای تایید صلاحیت افراد و همچنین حفظ سلامت انتخابات تغییری داشته است؟

- من هم تاکید می کنم که انتخابات در کشور ما همیشه سالم و آزاد برگزار شده و خدشه ای در آن وارد نخواهد شد. ولی این موضوع مانع از این نیست که ما نتوانیم بهبودی در روش ها داشته باشیم و روش های آتی خودمان را بهسازی کنیم. ما باید با تدابیر بهتر به روش هایی برسیم که هزینه های کمتری برای کشور و مردم داشته باشد.

در مورد تایید صلاحیت ها ما نمی توانیم کار خاصی کنیم . سلامت انتخابات هم بیشتر به برگزاری ان ارتباط دارد. ولی با این حال سعی شده است مشورت هایی داشته باشیم و شرایط اصل ۱۱۵ قانون اساسی را برای تطبیق شرایط و مصادیق با ثبت نام کنندگان مورد باز بینی قرار دهیم.

همچنین ما سعی کردیم ناظرین خودمان را آموزش های بیشتری دهیم، گردهمایی بیشتری برگزار کنیم و دستورالعمل های روشنی را برای اعمال نظارت داشته باشیم و این اطمینان را می دهیم که انتخابات سالم و آزاد برگزار خواهد شد.

• یعنی اصل ۱۱۵ قانون اساسی را مورد باز بینی قرار داده اید توضیح بیشتری بفرمایید.

- با مشورت های بیشتر با اعضای شورای نگهبان می خواهیم برخی ابهامات این اصل را برطرف کنیم.

• آیا تفسیری ارائه می کنید؟

- در قالب تفسیر نه ، اما برای خودمان می خواهیم بیشتر روشن شود که چه معیارهایی داشته باشیم برای تطبیق شرایط کیفی یا افرادی که می خواهند شرکت کنند واینکه تعیین کنیم چه روشهایی برای اینکه ثبت نام کننده ها مصداق رجل سیاسی هستند یا خیر پیدا کنیم و این موضوع بیشتر داخلی است.

• یعنی خود شورای نگهبان به نوعی در حال اصلاح این قانون است.

- اصلاح نه. می خواهیم برای خودمان دقیق تر و روشن تر شود و تجارب خودمان را در انتخابات گذشته دوباره بازخوانی کنیم تا بتوانیم ارزیابی بهتری داشته باشیم.

• برخی اصلاح طلبان برای ورود به انتخابات شرط هایی را برای نظام مطرح کرده اند. شرایط را برای حضور اصلاح طلبان در انتخابات آتی چگونه می بینید؟

- شرط گذاری آنها خیلی بی معنااست. هر کسی که علاقه ای به نظام داشته و به آرمانهای آن اعتقاد داشته باشد در هر زمانی می تواند ورود کند تا باری از روی دوش نظام بردارد. اینکه هر دفعه بخواهند شرطی را برای نظام بگذارند ما هم عطایش را به لقایش می بخشیم و به آنها می گوییم خداحافظ و زحمتی به خودتان ندهید تا برای نظام شرط گذاری کنید. ما نباید از نظام طلبکار باشیم بلکه نظام از ما طلبکار است.

• شورای نگهبان در بررسی کاندیداهای اصلاح طلب موارد و مسائل خاصی را مورد بررسی قرار می دهد؟

- خیر. ما مثل بقیه افراد رفتارهای آنان را با قوانین تطبیق می دهیم و هر کس که صلاحیت داشته باشد تایید می شود.

آیا کسانی که در فتنه ۸۸ نقش داشتند را خود مردم می پذیرند . آنها به صورت نظام چنگ زدند و الان برای پذیرش خودشان شرط می گذارند. این گونه شرط ها خلاف عقل، منطق و اخلاق است. کسی به آنها نیازی ندارد و کسانی که در فتنه۸۸ دخیل بودند انتظار نداشته باشند کارت دعوتی برای آنها به منظور شرکت در انتخابات ارسال شود.

اما اینکه بخواهیم هر کسی را در این چارچوب قلمداد کنیم درست نیست بلکه ما رفتارها و شرایط را با قانون تطبیق می دهیم و هر کسی که منطبق با قانون باشد اجازه وجود خواهیم داد.

• آیا ملاک برای رد صلاحیت در شورای نگهبان کسانی هستند که محکومیت دادگاهی در حوادث سال ۸۸ داشتند یا افرادی که اظهارنظرهای خلاف قانون نیز داشتند را نیز شامل می شود.

- آنهایی که محکومیت دادگاهی دارند که تکلیفشان مشخص است اما الزاما همه این طور نیستند . برخی هم در اظهاراتشان صراحتا گفتند که ما بخش هایی از قانون اساسی را قبول نداریم. این افراد نباید انتظار داشته باشند که قانون هم آنها را قبول داشته باشد.

طبعا این رفتارهاو گفتارها ناشی از اعتقاد افراد است. اینکه یکی می گوید من شورای نگهبان را قبول ندارم چطور می تواند در چارچوب قانون اساسی عمل کند. وقتی گفته می شود من ولایت فقیه را قبول ندارم چطور می خواهد پاسدار قانون باشد؟ رفتار و گفتار افراد ملاک بررسی های صلاحیت افراد در شورای نگهبان است.

• برخی معتقدند سید محمد خاتمی جزء سران فتنه نیست آیا مواردی که شما به آن اشاره کردید شامل خاتمی هم می شود؟

- من نمی توانم قضاوت پیش از موعد داشته باشم و در ضمن بنده یکی از آن ۱۲ نفر اعضای شورای نگهبان هستم. الان قضاوت بر روی افراد و مصادیق زود است و باید صبر کنیم تا در زمان خودش اظهارنظر کنیم.

معیارهای ما هیچ فرقی نکرده است. در انتخابات مجلس نهم هم همین بود و برخی از اصلاح طلبان در انتخابات شرکت کردند . نگاه شورای نگهبان حزبی و جناحی نیست بلکه به افراد به عنوان یک شهروند جمهوری اسلامی نگاه می کند که آیا رفتارش منطبق با قوانین بوده و آیا شرایط لازم را دارد یا خیر.

• رجل سیاسی شروطی را برای بازگشت اصلاح طلبان به عرصه سیاسی کشور مطرح می کنند که یکی از آنها برائت از فتنه و فتنه گران است. اگر فردی محکومیت دادگاهی داشته باشد اما اعلام برائت کند آیا می تواند در انتخابات شرکت کند.

- اعلام برائت می تواند موجبی باشد برای رفع بخشی از این اتهامات ولی اینکه آیا حائز بقیه شرایط است یا خیر باید بعدا بررسی شود.

• شما یکی از اعضای هیات عالی حل اختلاف و تنظیم روابط قوای سه گانه هستید و نظر این شورا باید فصل الخطاب باشد؛ چرا بعد از اعلام نظر این شورا شاهد هستیم که برخی مسئولان به آن تمکین نمی کنند. آیا ضمانت اجرایی برای این موضوع در نظر گرفته نشده است؟

- قانون ضمانت اجرا در این خصوص قرار نداده است. به عنوان مثال اگر دو نفر با هم اختلاف داشته باشند و به دادگاه بروند اگر دادگاه رای بدهد و رایش به حق باشد طرفی که محکوم می شود رای را قبول ندارد و دوباره تخلف می کند حال چه باید کرد؟

ضمانت اجرایی در این گونه موارد تعهد و باور افراد و مسئولان به رعایت قانون اساسی است حال اگر این کار را نکردند چه می شود کرد. شاید باورهای آنها به گونه ای نیست که الزامی ایجاد شود که اصول قانون اساسی باید عینا اجرا شود.

• چه پرونده هایی در این شورا درحال بررسی است و آیا عملکرد این شورا تاکنون موفق بوده است.

- من یک عضو کوچک این شورا هستم و مواضع از طریق دبیرخانه اعلام می شود اما اینکه موفق بوده یا خیر باید عرض کنم شما وقتی محکمه ای دارید که حکم را اعلام می کند اما طرفین حکم را نمی پذیرند این خدشه ای به جایگاه این دادگاه وارد نمی کند بلکه نشان می دهد افرادی که حکم را نپذیرفتند متخلف هستند.

• در برخوردهای قوه قضائیه با برخی مسئولان دولتی در بعضی ازپرونده ها شاهد بودیم که مقامات دولتی برخورد این افراد را خط قرمز خود اعلام کردند. اگر در بررسی صلاحیت ها چنین اتفاقی بیفتد و برخی افراد را به عنوان خط قرمز معرفی شوند شورای نگهبان چه واکنشی خواهد داشت آیا تدبیری برای این موضوع اندیشیده اید؟

- شورای نگهبان خط قرمزش قانون اساسی، رهبری و نظام است و غیر از اینها خط قرمز دیگری نمی شناسد. شورای نگهبان همیشه طبق قانون عمل کرده و خواهد کرد. البته در چارچوب قانون اساسی اگر مکانیزمی برای حل مسائل باشد شورا انجام خواهد داد.

• برخی افراد بعد از تایید صلاحیت شورای نگهبان و بعد از پیروزی در انتخابات در طول مدت خدمتشان صلاحیت خود را از دست می دهند آیا شورای نگهبان برنامه ای برای نظارت بر این افراد در طول خدمتشان دارد.

- در رابطه با نظارت بعد از انتخابات در مجلس خود نمایندگان قانونی را تصویب و مکانیزم خودنظارتی را ایجاد کردند که در حال انجام است.

ممکن است گزارشاتی را در طول مدت نمایندگی نمایندگان دریافت کنیم اما تا به حال رویه ای نبوده که در طول مدت نمایندگی به این گزارشها ترتیب اثر داده شود. نتیجه این گزارشها می ماند برای ادوار بعدی که ملاکی برای بررسی صلاحیت افراد می شود.

• در ایام انتخابات برخی، اعضای شورای نگهبان را متهم به جانبداری از گروهها و احزاب سیاسی می کنند تدبیری در این خصوص داشته اید تا اعضای این شورا موضع گیری نداشته باشند واین گونه شائبه ها پیش نیاید.

- در جلسات مختلف این موضوع بحث شده است و به آقایان یادآوری کرده ایم که در موقع انتخابات صحبت ها و سخنرانی های خود را طوری مطرح نکنند که جانبدارانه تلقی شود. مکانیزم دیگری نداریم که خیلی شدید و غلیظ بخواهیم برخورد کنیم. تنها در حد تذکر است و آقایان باید خودشان رعایت کنند البته برخی رعایت می کنند و برخی نیز ممکن است رعایت نکنند.

• یکی از موضوعاتی که امروز در فضای سیاسی کشور مطرح است بحث جریان انحرافی است که بارها مسئولان کشور در خصوص فعالیت ها و خطر این جریان حرف زده اند آیا شورای نگهبان این جریان را رصد کرده تا شاخص های این جریان را در بررس صلاحیت های کاندیداها لحاظ کند.

ما به عنوان جریان انحرافی کسی را نمی شناسیم. نظراتی را برخی افراد در رسانه ها به عنوان جریان یا گروه انحرافی مطرح می کنند اما به نظر می رسد آنها نه جریان هستند و نه گروه . ممکن است یک حرفی زده باشند و یا رفتاری داشته باشند.

اگر این افراد در انتخابات شرکت کردند رفتار و گفتار این افراد را با قانون تطبیق می دهیم. ضرورتی برای رصد کردن نه تنها آنها بلکه سایر احزاب و گروهها نیست، چنین امکانی را نیزنداریم.

این جریان جدای از بقیه افراد و گروهها نیستند. ملاک برای ما رفتار و گفتار افراد است اگر خلاف قانون اساسی باشد فرقی نمی کند چه کسی باشد مانع از ورودشان می شویم.