تقاطع نگران کننده برای آسیا
آفتاب‌‌نیوز : 
اين اعتراض ها نهايتاً سبب رسيدن ويكتور يوشچنكو به رياست جمهوري اوكراين شد و اين دگرگوني شديد سياسي در سراسر دنيا با نام انقلاب نارنجي معروف شد.
تغييراتي كه در اوايل سال 2005 در اوكراين روي داد و نيز وقايع مشابه سال گذشته در گرجستان، جنبش‌هاي مخالف را در آسياي ميانه تقويت كرد چرا كه از زمان فروپاشي شوروي، دولت‌هاي مختلف بدون دردسر به حكومت خود ادامه مي‌دادند.درآينده هم ممكن است فشارهاي بيشتر و يا فروپاشي را دربر داشته باشد اما به‌رغم همه اين مسائل، اتفاقات اخير در گرجستان و اوكراين مقدمه بروز شرايطي را در آسياي ميانه فراهم كرده كه رويدادهاي فعلي در قزاقستان، قرقيزستان و ازبكستان به وضوح نشان‌دهنده آن است.
به رغم مخالفت‌هايي كه در قزاقستان پس از انتخابات پارلماني در 19سپتامبر 2004 روي داد به نتايج ناپسندي ختم شد، پارلمان جديد با حداقل جنجال و با اكثريت طرفداران رئيس جمهور قزاق يعني نور سلطان نظربايف تشكيل گرديد. اما اين موضوع پيش از واقعه اوكراين اتفاق افتاد. تعداد چشمگير تظاهركنندگان قزاق در كي‌يف نيز سبب تغيير ديد رسانه‌هاي بين‌المللي نسبت به اوضاع شد. رهبران حزب مخالف دموكرات قزاقستان (DVK) با مشاهده اوضاع در اوايل دسامبر 2004، طي بيانيه‌اي خواستار قوانين مخالفت‌هاي مدني و ردمشروعيت رئيس جمهور نظربايف شدند. اما دادگاه قزاقستان احتمالاً تحت تأثير وقايع اوكراين، در روز 6 ژانويه حكم فسخ DVK را به علت ايجاد آشوب، صادر كرد.
هنگامي كه موضوع DVK در جريان بود، شوراي هماهنگي نيروهاي دموكرات قزاقستان كه متشكل از احزاب DVK، AK Zhol و حزب كمونيست است، درخواست مجوز براي برپايي تظاهراتي در 19 ژانويه در شهر آلما‌آتا كرد كه علت آن مخالفت با افراط‌گرايي و تروريسم بود. به گزارش قزاقستان تودي و اينترفكس، به رغم مخالفت مقامات با تظاهرات، حزب مخالف مردم را در خيابان‌ها جمع كرده و حدود هزار نفر با اين كار در 29 ژانويه از DVK حمايت كردند. به منظور تأييد اتفاقات اوكراين، آندره‌گوساك، مسؤول هماهنگي Pora جنبش جوانان اوكراين نيز در روز 29 ژانويه در آلما‌آتا حضور داشت. اما با اين وجود نيروهاي پليس حاضر بودند و هشت نفر از فعالان DVK را دستگير كردند كه هفت نفر آنها سريعاً در دادگاه محكوم به پرداخت جريمه و يا بازداشت به مدت دو تا هفت روز شدند. اعضاي DVK در كنفرانس خبري كه روز 31 ژانويه در آلي‌آتا برگزار شد، «اعمال غيرقانوني» مقامات را تقبيح و تلاش‌هاي دولت را براي محدوديت آزادي بيان در تظاهرات 29 ژانويه، محكوم كردند. بنابر گزارشات DVK، اين افراد موكداً اعلام كردند كه در آينده اعتراضات مشابهي را ترتيب خواهند داد.
نابودي سرزمين دموكراسي
تنش‌هاي سياسي در مجاورت اين كشورها يعني در قرقيزستان هم وجود دارد و روبه افزايش است. اين تنش‌ها انتخابات پارلماني 27 فوريه را هم تحت‌تأثير قرار دادند. عسكر آقايف رئيس جمهور اين كشور، گفته است با پايان دوره رياستش در سال آينده، حضور خود را كاهش خواهد داد. اين گفته به همراه مخالفت‌ها سبب گشته تا آنها به وضوح انتخابات آينده را رفراندومي براي ارزيابي شرايط بدانند. در سال‌هاي اخير فروغ دموكراسي اوايل دهه 90 در قرقيزستان كم شده است و اين «جزيره دموكراسي» در دريايي سلطه‌جو تنها مانده است ولي هنوز هم اين كشور داراي جامعه‌اي نسبتاً مدني و زنده است و صداي مخالفت‌هاي سياسي به شكلي روزافزون در آن به‌گوش مي‌رسد.
روز 19 ژانويه، پس از رد رزا اوتانيايف وزير امورخارجه سابق توسط حوزه انتخاباتي، ائتلافي از گروه‌هاي مخالف براي تظاهرات با حدود 500 نفر در بيشكك گردهم آمدند. رئيس جمهور آقايف نيز روز 28 ژانويه در مصاحبه‌اي با روزنامه‌اي روسي از اين شخص باعنوان «نيروي محركه گروه‌هاي مخالف» ياد كرد و اظهارداشت كه وي به دليل عدم احراز شرط پنج‌سال اقامت در داخل كشور، از شركت در انتخابات پارلماني بازمانده است. اوتانبايف كه رهبري جنبش مخالف آتاجورت را هم برعهده داشته به همراه دو نفر ديگر از مسببان تظاهرات 19 ژانويه، به علت تظاهرات بدون مجوز به پرداخت 24 دلار محكوم شدند. توپچوبك تورگوناليف كه رهبر حزب اركينديك به‌شمار مي‌آيد، نيز محكوم به پرداخت جريمه مذكور به علت واقعه 19 ژانويه شد. وي در رد تصميم دادگاه درباره اين موضوع، آن را «دستوري كاملاً سياسي» دانست و اعلام كرد كه تمامي راههاي قانوني موجود را دنبال خواهد كرد.
او گفت: ما مطمئناً به دادگاه شهر بيشكك دادخواست مي‌دهيم و البته سپس آن را به دادگاه عالي و بعد دادگاه قانوني و نهايتاً دادگاه بين‌المللي خواهيم برد.
يكي از بخش‌هاي اساسي فضاي سياسي فعلي، اختلاف‌نظر در مورد برداشت اوليه از انقلاب‌هاي «نارنجي» و «سرخ» است.
اتفاق‌نظر اروپا و آمريكا چه در سطح رسمي و چه در ميان عموم، مبين اين است كه تغييرات به وجود آمده در گرجستان و اوكراين، براي دموكراسي نوعي پيروزي است. اما در CIS مركز مطالعات مهاجرت، از روسيه تا آسياي ميانه، نظر عموم اين است كه در گرجستان و اوكراين، سازمان‌هايي كه توسط كشورهاي غربي حمايت مي‌شدند و به‌ويژه NGOهاي ايجاد دموكراسي متكي به آمريكا، زيركانه به نارضايتي‌هاي موجود دامن زدند تا سبب ايجاد دگرگوني شده و حكومت‌هايي سازشكار را روي كار آورند. رئيس جمهور قرقيزستان متناوباً در مورد اين قضيه صحبت كرده و اظهار داشته است كه ورود دموكراسي از جانب غرب را مي‌توان با ورود انقلاب بلشويكي مقايسه كرد.
نظارت بر كار NGOها
واپسين و موثرترين مورد درباره موضوعات اخير مربوط به اسلام كريم اف، رئيس جمهور ازبك است. انتخابات پارلماني ازبكستان در روز 26 دسامبر سال 2004 با آرامش و با عدم حضور احزاب مخالف صورت گرفت و سازمان امنيت و همكاري اروپا OSCE هم آن را معمولي ارزيابي كرد. پس از آن كريم اف در جلسه‌اي كه با برگزيدگان انتخابات در تاشكند و در 28 ژانويه داشت، اعلام كرد كه كاملاً مراقب فعاليت NGO ها خواهد بود. او همچنين در سخنراني خود به تصميمات دولت در سال 2004 اشاره كرد كه طي آن ثبت اجتماع آزاد بنياد سورس و اينترنيوز ازبكستان پذيرفته نشده بود. به گفته وي بررسي‌ها نشان داده كه فعاليت‌هاي برخي NGOها ناشي از وجود اسپانسرهاي مختلفي است كه فراتر از اساسنامه و برنامه‌هاي آنان عمل مي كنند و قصد دارند به اهداف خاصي كه ديگران دستور داده‌اند برسند.
كريم اف گفت: چنين طرح‌هايي كه مغاير با قانون اساسي ماست در ازبكستان هيچ آينده‌اي ندارد. ما آنهايي كه خارج از قانون عمل كنند، وادار به پيروي از آن خواهيم كرد چرا كه توانايي انجام آن را داريم. وي سپس خطاب به سفيران غربي كه در اين جلسه مشترك حضور داشتند، گفت: من مايل نيستم بيش از اين در مورد اين موضوع صحبت كنم اما آنهايي كه دور از اين مايل هستند نيز بايد اين موضوع را بهتر متوجه شوند. گفته‌هاي وي كه در متن سخنراني او برروي سايت های خبري قرار نگرفت، بر تمهيداتي تأكيد دارد كه براي جلوگيري از ناآرامي‌هاي بالقوه درنظر گرفته شده چرا كه كريم اف كاملاً معتقد است اين ناآرامي را NGOهاي وابسته به غرب در گرجستان و اوكراين ايجاد كرده‌اند.
قضيه انقلاب نارنجي نيز در حال ورود به مباحث سياست خارجي است به‌طوري كه اسلام كريم اف، رئيس جمهور ازبكستان در مصاحبه مطبوعاتي روز 28 ژانويه خطاب به پارلمان گفت كه احتمال دارد ازبكستان از اتحادیه گوام (گرجستان، اوكراين، ازبكستان، آذربايجان. مولداوی) كناره‌گيري كند. كريم اف در بيان دليل اين مطلب گفت: تمايلاتي همانند اوكراين و گرجستان که در مولداوی وجود دارد سبب شده تا ما در روابط خود هرچه بيشتر تأمل كنيم و تصميم بگيريم كه آيا مي‌خواهيم در آينده به حضور در گوام ادامه دهيم. البته هنوز در اين‌باره تصميمي نگرفته‌ايم ولي من تصور مي‌كنم كه در آينده نزديك اين مسأله را حل خواهيم كرد. ازبكستان در گذشته هم در مورد گوام ترديد داشته، زماني در حالت تعليق بوده و سپس عضويت خود را در سال 2002 و 2003 تمديد كرده است. اكنون كه سازمان‌هاي وابسته به آمريكا عمدتاً در شرف نابودي هستند، بيانات رئيس جمهور ازبكستان به جهت اشاره مستقيم به اوكراين و گرجستان از اهميت بالايي برخوردار است.
در حال حاضر از تغييرات اساسي ناشي از وقايع اوكراين و گرجستان در آسياي ميانه، مي‌توان اينگونه برداشت كرد كه مقامات، مخالفان و ناظران خارجي اين اتفاقات را در منطقه با وقايع اين دو كشور ارزيابي مي‌كنند و بدين شكل زمينه‌اي مشترك در مورد موضوعات سياسي شكل گرفته است.
البته اين زمينه، اندكي در دوره پس از فروپاشي شوروي و ميان دولت هاي جايگزين به هنگام انتقال قدرت وجود داشت ولي در سال‌هاي بعد اين روند به شكلي تأمل برانگيز نمود كرد چرا كه مسیر تغييرات داراي انشعابات ملي شد و از آن كليت مطلوب فاصله گرفت. اكنون با ظهور مسائلي چون به قدرت رسيدن احزاب، افزايش مخالفان و جلب توجه بين‌المللي، آسياي ميانه بارديگر به تقاطعي نگران‌كننده رسيده است.
اين اعتراض ها نهايتاً سبب رسيدن ويكتور يوشچنكو به رياست جمهوري اوكراين شد و اين دگرگوني شديد سياسي در سراسر دنيا با نام انقلاب نارنجي معروف شد.تغييراتي كه در اوايل سال 2005 در اوكراين روي داد و نيز وقايع مشابه سال گذشته در گرجستان، جنبش‌هاي مخالف را در آسياي ميانه تقويت كرد چرا كه از زمان فروپاشي شوروي، دولت‌هاي مختلف بدون دردسر به حكومت خود ادامه مي‌دادند.درآينده هم ممكن است فشارهاي بيشتر و يا فروپاشي را دربر داشته باشد اما به‌رغم همه اين مسائل، اتفاقات اخير در گرجستان و اوكراين مقدمه بروز شرايطي را در آسياي ميانه فراهم كرده كه رويدادهاي فعلي در قزاقستان، قرقيزستان و ازبكستان به وضوح نشان‌دهنده آن است.
به رغم مخالفت‌هايي كه در قزاقستان پس از انتخابات پارلماني در 19سپتامبر 2004 روي داد به نتايج ناپسندي ختم شد، پارلمان جديد با حداقل جنجال و با اكثريت طرفداران رئيس جمهور قزاق يعني نور سلطان نظربايف تشكيل گرديد. اما اين موضوع پيش از واقعه اوكراين اتفاق افتاد. تعداد چشمگير تظاهركنندگان قزاق در كي‌يف نيز سبب تغيير ديد رسانه‌هاي بين‌المللي نسبت به اوضاع شد. رهبران حزب مخالف دموكرات قزاقستان (DVK) با مشاهده اوضاع در اوايل دسامبر 2004، طي بيانيه‌اي خواستار قوانين مخالفت‌هاي مدني و ردمشروعيت رئيس جمهور نظربايف شدند. اما دادگاه قزاقستان احتمالاً تحت تأثير وقايع اوكراين، در روز 6 ژانويه حكم فسخ DVK را به علت ايجاد آشوب، صادر كرد.
هنگامي كه موضوع DVK در جريان بود، شوراي هماهنگي نيروهاي دموكرات قزاقستان كه متشكل از احزاب DVK، AK Zhol و حزب كمونيست است، درخواست مجوز براي برپايي تظاهراتي در 19 ژانويه در شهر آلما‌آتا كرد كه علت آن مخالفت با افراط‌گرايي و تروريسم بود. به گزارش قزاقستان تودي و اينترفكس، به رغم مخالفت مقامات با تظاهرات، حزب مخالف مردم را در خيابان‌ها جمع كرده و حدود هزار نفر با اين كار در 29 ژانويه از DVK حمايت كردند. به منظور تأييد اتفاقات اوكراين، آندره‌گوساك، مسؤول هماهنگي Pora جنبش جوانان اوكراين نيز در روز 29 ژانويه در آلما‌آتا حضور داشت. اما با اين وجود نيروهاي پليس حاضر بودند و هشت نفر از فعالان DVK را دستگير كردند كه هفت نفر آنها سريعاً در دادگاه محكوم به پرداخت جريمه و يا بازداشت به مدت دو تا هفت روز شدند. اعضاي DVK در كنفرانس خبري كه روز 31 ژانويه در آلي‌آتا برگزار شد، «اعمال غيرقانوني» مقامات را تقبيح و تلاش‌هاي دولت را براي محدوديت آزادي بيان در تظاهرات 29 ژانويه، محكوم كردند. بنابر گزارشات DVK، اين افراد موكداً اعلام كردند كه در آينده اعتراضات مشابهي را ترتيب خواهند داد.
نابودي سرزمين دموكراسي
تنش‌هاي سياسي در مجاورت اين كشورها يعني در قرقيزستان هم وجود دارد و روبه افزايش است. اين تنش‌ها انتخابات پارلماني 27 فوريه را هم تحت‌تأثير قرار دادند. عسكر آقايف رئيس جمهور اين كشور، گفته است با پايان دوره رياستش در سال آينده، حضور خود را كاهش خواهد داد. اين گفته به همراه مخالفت‌ها سبب گشته تا آنها به وضوح انتخابات آينده را رفراندومي براي ارزيابي شرايط بدانند. در سال‌هاي اخير فروغ دموكراسي اوايل دهه 90 در قرقيزستان كم شده است و اين «جزيره دموكراسي» در دريايي سلطه‌جو تنها مانده است ولي هنوز هم اين كشور داراي جامعه‌اي نسبتاً مدني و زنده است و صداي مخالفت‌هاي سياسي به شكلي روزافزون در آن به‌گوش مي‌رسد.
روز 19 ژانويه، پس از رد رزا اوتانيايف وزير امورخارجه سابق توسط حوزه انتخاباتي، ائتلافي از گروه‌هاي مخالف براي تظاهرات با حدود 500 نفر در بيشكك گردهم آمدند. رئيس جمهور آقايف نيز روز 28 ژانويه در مصاحبه‌اي با روزنامه‌اي روسي از اين شخص باعنوان «نيروي محركه گروه‌هاي مخالف» ياد كرد و اظهارداشت كه وي به دليل عدم احراز شرط پنج‌سال اقامت در داخل كشور، از شركت در انتخابات پارلماني بازمانده است. اوتانبايف كه رهبري جنبش مخالف آتاجورت را هم برعهده داشته به همراه دو نفر ديگر از مسببان تظاهرات 19 ژانويه، به علت تظاهرات بدون مجوز به پرداخت 24 دلار محكوم شدند. توپچوبك تورگوناليف كه رهبر حزب اركينديك به‌شمار مي‌آيد، نيز محكوم به پرداخت جريمه مذكور به علت واقعه 19 ژانويه شد. وي در رد تصميم دادگاه درباره اين موضوع، آن را «دستوري كاملاً سياسي» دانست و اعلام كرد كه تمامي راههاي قانوني موجود را دنبال خواهد كرد.
او گفت: ما مطمئناً به دادگاه شهر بيشكك دادخواست مي‌دهيم و البته سپس آن را به دادگاه عالي و بعد دادگاه قانوني و نهايتاً دادگاه بين‌المللي خواهيم برد.
يكي از بخش‌هاي اساسي فضاي سياسي فعلي، اختلاف‌نظر در مورد برداشت اوليه از انقلاب‌هاي «نارنجي» و «سرخ» است.
اتفاق‌نظر اروپا و آمريكا چه در سطح رسمي و چه در ميان عموم، مبين اين است كه تغييرات به وجود آمده در گرجستان و اوكراين، براي دموكراسي نوعي پيروزي است. اما در CIS مركز مطالعات مهاجرت، از روسيه تا آسياي ميانه، نظر عموم اين است كه در گرجستان و اوكراين، سازمان‌هايي كه توسط كشورهاي غربي حمايت مي‌شدند و به‌ويژه NGOهاي ايجاد دموكراسي متكي به آمريكا، زيركانه به نارضايتي‌هاي موجود دامن زدند تا سبب ايجاد دگرگوني شده و حكومت‌هايي سازشكار را روي كار آورند. رئيس جمهور قرقيزستان متناوباً در مورد اين قضيه صحبت كرده و اظهار داشته است كه ورود دموكراسي از جانب غرب را مي‌توان با ورود انقلاب بلشويكي مقايسه كرد.
نظارت بر كار NGOها
واپسين و موثرترين مورد درباره موضوعات اخير مربوط به اسلام كريم اف، رئيس جمهور ازبك است. انتخابات پارلماني ازبكستان در روز 26 دسامبر سال 2004 با آرامش و با عدم حضور احزاب مخالف صورت گرفت و سازمان امنيت و همكاري اروپا OSCE هم آن را معمولي ارزيابي كرد. پس از آن كريم اف در جلسه‌اي كه با برگزيدگان انتخابات در تاشكند و در 28 ژانويه داشت، اعلام كرد كه كاملاً مراقب فعاليت NGO ها خواهد بود. او همچنين در سخنراني خود به تصميمات دولت در سال 2004 اشاره كرد كه طي آن ثبت اجتماع آزاد بنياد سورس و اينترنيوز ازبكستان پذيرفته نشده بود. به گفته وي بررسي‌ها نشان داده كه فعاليت‌هاي برخي NGOها ناشي از وجود اسپانسرهاي مختلفي است كه فراتر از اساسنامه و برنامه‌هاي آنان عمل مي كنند و قصد دارند به اهداف خاصي كه ديگران دستور داده‌اند برسند.
كريم اف گفت: چنين طرح‌هايي كه مغاير با قانون اساسي ماست در ازبكستان هيچ آينده‌اي ندارد. ما آنهايي كه خارج از قانون عمل كنند، وادار به پيروي از آن خواهيم كرد چرا كه توانايي انجام آن را داريم. وي سپس خطاب به سفيران غربي كه در اين جلسه مشترك حضور داشتند، گفت: من مايل نيستم بيش از اين در مورد اين موضوع صحبت كنم اما آنهايي كه دور از اين مايل هستند نيز بايد اين موضوع را بهتر متوجه شوند. گفته‌هاي وي كه در متن سخنراني او برروي سايت های خبري قرار نگرفت، بر تمهيداتي تأكيد دارد كه براي جلوگيري از ناآرامي‌هاي بالقوه درنظر گرفته شده چرا كه كريم اف كاملاً معتقد است اين ناآرامي را NGOهاي وابسته به غرب در گرجستان و اوكراين ايجاد كرده‌اند.
قضيه انقلاب نارنجي نيز در حال ورود به مباحث سياست خارجي است به‌طوري كه اسلام كريم اف، رئيس جمهور ازبكستان در مصاحبه مطبوعاتي روز 28 ژانويه خطاب به پارلمان گفت كه احتمال دارد ازبكستان از اتحادیه گوام (گرجستان، اوكراين، ازبكستان، آذربايجان. مولداوی) كناره‌گيري كند. كريم اف در بيان دليل اين مطلب گفت: تمايلاتي همانند اوكراين و گرجستان که در مولداوی وجود دارد سبب شده تا ما در روابط خود هرچه بيشتر تأمل كنيم و تصميم بگيريم كه آيا مي‌خواهيم در آينده به حضور در گوام ادامه دهيم. البته هنوز در اين‌باره تصميمي نگرفته‌ايم ولي من تصور مي‌كنم كه در آينده نزديك اين مسأله را حل خواهيم كرد. ازبكستان در گذشته هم در مورد گوام ترديد داشته، زماني در حالت تعليق بوده و سپس عضويت خود را در سال 2002 و 2003 تمديد كرده است. اكنون كه سازمان‌هاي وابسته به آمريكا عمدتاً در شرف نابودي هستند، بيانات رئيس جمهور ازبكستان به جهت اشاره مستقيم به اوكراين و گرجستان از اهميت بالايي برخوردار است.
در حال حاضر از تغييرات اساسي ناشي از وقايع اوكراين و گرجستان در آسياي ميانه، مي‌توان اينگونه برداشت كرد كه مقامات، مخالفان و ناظران خارجي اين اتفاقات را در منطقه با وقايع اين دو كشور ارزيابي مي‌كنند و بدين شكل زمينه‌اي مشترك در مورد موضوعات سياسي شكل گرفته است.
البته اين زمينه، اندكي در دوره پس از فروپاشي شوروي و ميان دولت هاي جايگزين به هنگام انتقال قدرت وجود داشت ولي در سال‌هاي بعد اين روند به شكلي تأمل برانگيز نمود كرد چرا كه مسیر تغييرات داراي انشعابات ملي شد و از آن كليت مطلوب فاصله گرفت. اكنون با ظهور مسائلي چون به قدرت رسيدن احزاب، افزايش مخالفان و جلب توجه بين‌المللي، آسياي ميانه بارديگر به تقاطعي نگران‌كننده رسيده است.
گزارش خطا
ارسال به دوستان
نسخه چاپی
ذخیره عضویت در خبرنامه 
پربحث ترین عناوین
پرطرفدار ترین عناوین
لینک های مفید