جمیله کدیور: فريب آرامش موقت را نخورید!
آفتاب‌‌نیوز : 
کدیور درباره ميزان موفقيت خاتمي در نهادينه‌کردن مردم‌سالاري ديني در دوران رياست‌جمهوري‌اش گفت: به نظرم بحث سازگاري دين و دموکراسي را در سالهاي اخير بايد در دو حوزه نظر و عمل مورد توجه قرار داد. خاتمي به عنوان نماد يک انديشه که سعيش را براي تحقق ايده‌آل‌هايش طي هشت سال گذشته داشته، مي‌تواند به عنوان پرچمدار گفتمان سازگاري دين و دموکراسي يا مردم‌سالاري ديني معرفي شود؛ به عبارتي فضاي مستعدي که در دوران رياست‌جمهوري خاتمي پديد آمد، زمينه‌ساز تفکري شد که هر چند در داخل مجال چنداني براي رشد و پرورش پيدا نکرد، ولي طليعه مباحث تئوريک و نظري مهمي هم در داخل و هم در سطح منطقه‌اي و بين‌المللي فراهم آورد.
وي افزود: بر اين اساس معتقدم که خاتمي نقش مهمي در جاانداختن موضوع سازگاري دين و دموکراسي در حوزه نظر و مباحث تئوريک ايفا کرد؛ ولي در عالم واقع و عمل به دلايل پيچيده ساختار نظام سياسي ايران، تنگ‌نظري‌هاي محافل قدرت چندلايه در کشور، عدم ارائه قرائت واحدي از دين و مردم سالاري در عرصه عمل از دست‌اندرکاراني که نماد مشخصي از مردم‌سالاري ديني در کشور باشند، افراط و تفريط هاي برخي داعيه‌داران دين و دموکراسي و ... متاسفانه توفيق چنداني در نهادينه‌کردن اين مهم در کشور نداشت.
اين نماينده سابق مجلس با بيان اين‌كه شايد بتوان مهمترين و آخرين نمونه اين عدم توفيق را در جريان انتخابات رياست‌جمهوري نهم ديد؛ ابراز عقيده كرد: نتيجه انتخابات که بايد در يک فرايند دموکراتيک و مردم‌سالارانه مشخص شود، عملاً به تعبير برخي در جريان عمليات چند لايه پيچيده‌اي رقم مي‌خورد که اعتراض کانديداهاي رقيب و افراد دلسوز به حال نظام و انقلاب و عاشق امام را نيز در پي داشت و با حسرت تمام بايد گفت که همه اين اقدامات نيز تحت عنوان دين، اصولگرايي و بازگشت به ارزش‌هاي ديني توجيه و تفسير مي‌شود.
كديور ادامه داد: اما نمي‌توان از اين واقعيت صرف‌نظر کرد که خاتمي توانست مردم‌سالاري را به عنوان گفتمان مسلط در ايران طي هشت سال گذشته مطرح کند؛ حداقل در حوزه الفاظ. چنانچه مخالفان اين شعار با همين شعار وارد صحنه شدند.
وي تصريح كرد: اما شخصاً معتقدم که به دلايل مختلف اين فرهنگ، آن‌چنان که شايسته بوده نهادينه نشد و عملاً رئيس‌جمهور در تحقق مردم سالاري ديني غريب ماند. به نظرم در درجه اول برخي تنگ‌نظري ها مانع از آن شد که برخي بخواهند بسياري از دستاوردهاي مهم به نام خاتمي ثبت و ضبط شود. از سويي، خاتمي ابزارهاي لازم براي نهادينه‌کردن اين هدف را در اختيار نداشت؛ نه ابزار رسانه‌يي فراگير و نه امکانات لازم براي عملياتي و اجرايي‌کردن آن. به‌علاوه بحران‌سازي‌هاي هر چند روز يکبار نيز عملاً امکان مانور از خاتمي را در حيطه برنامه‌ها و اولويت‌هايش گرفت و عملاً آنها را تا حدود زيادي تحت‌الشعاع قرار داد. مضاف بر اينکه انعطاف‌ها و نرمش‌هاي بيش از حد خاتمي موجب شد که مخالفان در استفاده از ابزارهاي غيرمردم‌سالارانه و غيرديني (مثل رد صلاحيت جمع کثيري از کانديداها) با اطمينان و جسارت عمل کنند.
كديور در ادامه با اشاره به اين‌كه خاتمي هميشه در سخنراني‌هايش درباره سازگاري دين و دموکراسي از دو لبه قيچي نام مي‌برد كه به دنبال صدمه زدن به مردم‌سالاري ديني در کشور است. يك گروه كساني كه به بهانه دين با دموکراسي مقابله مي‌كردند و بالعکس گروهي ديگر كه به بهانه دموکراسي با دين مقابله مي‌كنند، گفت:
همان‌گونه که پيش از اين اشاره کردم، يکي از دلايل عدم توفيق خاتمي در نهادينه‌کردن اين انديشه، فشار اين دو گروه بود. گروهي که دين را با دموکراسي قابل جمع نمي‌دانست و گروهي که انديشه‌هاي دموکراتيک را با ارزش‌هاي ديني متنافر تلقي مي‌کرد. به نظرم هر دو انديشه به دليل مطلقه‌خواهي و تماميت‌طلبي و تلقي حداکثري که از خود داشتند، مجال حضور ديگري را بر نمي‌تابيدند؛ از اين رو خاتمي و انديشه و نظراتش همواره با فشار مضاعف از هر دو سو روبه رو بود. طبيعي است که در اين ميان کساني که از امکانات قدرت استفاده مي‌کردند، به بحران‌سازي نيز روي مي‌آوردند.
اين فعال سياسي در ادامه گفت‌وگويش با ايسنا درباره نتايج برخورد اين دو لبه و اين‌كه آ‌يا اين تقابل در اين دوره هشت ساله شدت گرفته يا كاهش يافته است؟ گفت: به نظرم تقابل اين دو طيف در اين سال‌ها افزايش پيدا کرد. اين به آن معني نيست که پيش از اين، تقابل بين اين دو تلقي و نگرش وجود نداشت، برعکس اين تقابل وجود داشت ولي مجال و زمينه براي طرح پيدا نمي‌کرد. دوران خاتمي زمينه‌ساز فضايي شد که عملاً اين تقابل در حيطه نظر و عمل زمينه بروز پيدا کند. دوران خاتمي باعث شد اين تقابل که مثل يک آتشفشان خاموش بود، سر برآورد.
بر همين اساس بسياري از بحران‌هايي که خاتمي با آن روبه رو شد، متاثر از اين تقابل بود؛ تقابلي که مبتني بر ديوار بلند بي‌اعتمادي، عدم تفاهم و عدم گفتوگو بين دو طيف مورد نظر بود.
كديور درباره آينده اين تقابل با توجه به شرايط جديد سياسي با بيان اين‌كه اين امر به نوع برخورد صاحبان قدرت بستگي دارد، ابراز عقيده كرد: با توجه به نتيجه انتخابات رياست‌جمهوري، يکدست‌شدن کامل حاکميت و تلاش‌هايي که عملاً در جهت جلب نظر عوام (ولو براي کوتاه مدت) صورت گرفته و هم‌چنين به دليل بسته‌شدن فضاي سياسي و انديشه‌ورزي عملاً يک طيف پر و بال گرفته (آنها که به بهانه دين با دموکراسي مقابله مي‌کنند) و يک طيف به کما خواهد رفت يا حداکثر مجال براي عرض اندام پيدا نخواهد کرد. بنابراين شايد در ظاهر اين تقابل در اين دوران تا حدودي بروز و نمود خارجي نداشته باشد، ولي به نظرم، نبايد فريب اين آرامش موقتي را خورد، چرا که اين آرامش، در بطن خود طوفان هايي از تقابل و تنش دارد.
کدیور درباره ميزان موفقيت خاتمي در نهادينه‌کردن مردم‌سالاري ديني در دوران رياست‌جمهوري‌اش گفت: به نظرم بحث سازگاري دين و دموکراسي را در سالهاي اخير بايد در دو حوزه نظر و عمل مورد توجه قرار داد. خاتمي به عنوان نماد يک انديشه که سعيش را براي تحقق ايده‌آل‌هايش طي هشت سال گذشته داشته، مي‌تواند به عنوان پرچمدار گفتمان سازگاري دين و دموکراسي يا مردم‌سالاري ديني معرفي شود؛ به عبارتي فضاي مستعدي که در دوران رياست‌جمهوري خاتمي پديد آمد، زمينه‌ساز تفکري شد که هر چند در داخل مجال چنداني براي رشد و پرورش پيدا نکرد، ولي طليعه مباحث تئوريک و نظري مهمي هم در داخل و هم در سطح منطقه‌اي و بين‌المللي فراهم آورد. وي افزود: بر اين اساس معتقدم که خاتمي نقش مهمي در جاانداختن موضوع سازگاري دين و دموکراسي در حوزه نظر و مباحث تئوريک ايفا کرد؛ ولي در عالم واقع و عمل به دلايل پيچيده ساختار نظام سياسي ايران، تنگ‌نظري‌هاي محافل قدرت چندلايه در کشور، عدم ارائه قرائت واحدي از دين و مردم سالاري در عرصه عمل از دست‌اندرکاراني که نماد مشخصي از مردم‌سالاري ديني در کشور باشند، افراط و تفريط هاي برخي داعيه‌داران دين و دموکراسي و ... متاسفانه توفيق چنداني در نهادينه‌کردن اين مهم در کشور نداشت.
اين نماينده سابق مجلس با بيان اين‌كه شايد بتوان مهمترين و آخرين نمونه اين عدم توفيق را در جريان انتخابات رياست‌جمهوري نهم ديد؛ ابراز عقيده كرد: نتيجه انتخابات که بايد در يک فرايند دموکراتيک و مردم‌سالارانه مشخص شود، عملاً به تعبير برخي در جريان عمليات چند لايه پيچيده‌اي رقم مي‌خورد که اعتراض کانديداهاي رقيب و افراد دلسوز به حال نظام و انقلاب و عاشق امام را نيز در پي داشت و با حسرت تمام بايد گفت که همه اين اقدامات نيز تحت عنوان دين، اصولگرايي و بازگشت به ارزش‌هاي ديني توجيه و تفسير مي‌شود.
كديور ادامه داد: اما نمي‌توان از اين واقعيت صرف‌نظر کرد که خاتمي توانست مردم‌سالاري را به عنوان گفتمان مسلط در ايران طي هشت سال گذشته مطرح کند؛ حداقل در حوزه الفاظ. چنانچه مخالفان اين شعار با همين شعار وارد صحنه شدند.
وي تصريح كرد: اما شخصاً معتقدم که به دلايل مختلف اين فرهنگ، آن‌چنان که شايسته بوده نهادينه نشد و عملاً رئيس‌جمهور در تحقق مردم سالاري ديني غريب ماند. به نظرم در درجه اول برخي تنگ‌نظري ها مانع از آن شد که برخي بخواهند بسياري از دستاوردهاي مهم به نام خاتمي ثبت و ضبط شود. از سويي، خاتمي ابزارهاي لازم براي نهادينه‌کردن اين هدف را در اختيار نداشت؛ نه ابزار رسانه‌يي فراگير و نه امکانات لازم براي عملياتي و اجرايي‌کردن آن. به‌علاوه بحران‌سازي‌هاي هر چند روز يکبار نيز عملاً امکان مانور از خاتمي را در حيطه برنامه‌ها و اولويت‌هايش گرفت و عملاً آنها را تا حدود زيادي تحت‌الشعاع قرار داد. مضاف بر اينکه انعطاف‌ها و نرمش‌هاي بيش از حد خاتمي موجب شد که مخالفان در استفاده از ابزارهاي غيرمردم‌سالارانه و غيرديني (مثل رد صلاحيت جمع کثيري از کانديداها) با اطمينان و جسارت عمل کنند.
كديور در ادامه با اشاره به اين‌كه خاتمي هميشه در سخنراني‌هايش درباره سازگاري دين و دموکراسي از دو لبه قيچي نام مي‌برد كه به دنبال صدمه زدن به مردم‌سالاري ديني در کشور است. يك گروه كساني كه به بهانه دين با دموکراسي مقابله مي‌كردند و بالعکس گروهي ديگر كه به بهانه دموکراسي با دين مقابله مي‌كنند، گفت:
همان‌گونه که پيش از اين اشاره کردم، يکي از دلايل عدم توفيق خاتمي در نهادينه‌کردن اين انديشه، فشار اين دو گروه بود. گروهي که دين را با دموکراسي قابل جمع نمي‌دانست و گروهي که انديشه‌هاي دموکراتيک را با ارزش‌هاي ديني متنافر تلقي مي‌کرد. به نظرم هر دو انديشه به دليل مطلقه‌خواهي و تماميت‌طلبي و تلقي حداکثري که از خود داشتند، مجال حضور ديگري را بر نمي‌تابيدند؛ از اين رو خاتمي و انديشه و نظراتش همواره با فشار مضاعف از هر دو سو روبه رو بود. طبيعي است که در اين ميان کساني که از امکانات قدرت استفاده مي‌کردند، به بحران‌سازي نيز روي مي‌آوردند.
اين فعال سياسي در ادامه گفت‌وگويش با ايسنا درباره نتايج برخورد اين دو لبه و اين‌كه آ‌يا اين تقابل در اين دوره هشت ساله شدت گرفته يا كاهش يافته است؟ گفت: به نظرم تقابل اين دو طيف در اين سال‌ها افزايش پيدا کرد. اين به آن معني نيست که پيش از اين، تقابل بين اين دو تلقي و نگرش وجود نداشت، برعکس اين تقابل وجود داشت ولي مجال و زمينه براي طرح پيدا نمي‌کرد. دوران خاتمي زمينه‌ساز فضايي شد که عملاً اين تقابل در حيطه نظر و عمل زمينه بروز پيدا کند. دوران خاتمي باعث شد اين تقابل که مثل يک آتشفشان خاموش بود، سر برآورد.
بر همين اساس بسياري از بحران‌هايي که خاتمي با آن روبه رو شد، متاثر از اين تقابل بود؛ تقابلي که مبتني بر ديوار بلند بي‌اعتمادي، عدم تفاهم و عدم گفتوگو بين دو طيف مورد نظر بود.
كديور درباره آينده اين تقابل با توجه به شرايط جديد سياسي با بيان اين‌كه اين امر به نوع برخورد صاحبان قدرت بستگي دارد، ابراز عقيده كرد: با توجه به نتيجه انتخابات رياست‌جمهوري، يکدست‌شدن کامل حاکميت و تلاش‌هايي که عملاً در جهت جلب نظر عوام (ولو براي کوتاه مدت) صورت گرفته و هم‌چنين به دليل بسته‌شدن فضاي سياسي و انديشه‌ورزي عملاً يک طيف پر و بال گرفته (آنها که به بهانه دين با دموکراسي مقابله مي‌کنند) و يک طيف به کما خواهد رفت يا حداکثر مجال براي عرض اندام پيدا نخواهد کرد. بنابراين شايد در ظاهر اين تقابل در اين دوران تا حدودي بروز و نمود خارجي نداشته باشد، ولي به نظرم، نبايد فريب اين آرامش موقتي را خورد، چرا که اين آرامش، در بطن خود طوفان هايي از تقابل و تنش دارد.
گزارش خطا
ارسال به دوستان
نسخه چاپی
ذخیره عضویت در خبرنامه 
لینک های مفید