از دار قالی تا دار اعدام ...

«زن» نباید اینجا باشد. جای هیچ «مادر»ی هم اینجا نیست، اما چه می شود کرد؟ گاهی یک اشتباه، گاهی یک اتفاق آدم را می برد جایی که هیچ تعلقی به آنجا ندارد. حالا حکایت اینجاست؛ جایی که «حسرت» یک مادر برای بغل کردن فرزندش، تقریبا یک عادت شده.

آفتاب‌‌نیوز :

آفتاب: آدم اینجا به تناقض می خورد. وقتی حصار اتفاقات و اشتباهات دورتادور «جنس لطیف» دیوار می کشند، حرفی برای گفتن باقی نمی ماند. از اینجا به بعد فقط باید نشست و تماشا کرد واقعیتی به نام «زندان زنان» را. اینجا یکی در آرزوی دیدن دوباره فرزند است، دیگری در حسرت دستپخت مادر و همه در رویای رهایی. فاصله بعضی زنان در اینجا از دار قالی تا دار اعدام، فقط چند قدم است. ساکنان اینجا نتوانسته اند آن طور که می خواهند «زن» باشند، «مادر» باشند یا به قول یکی شان «سنگ تمام» بگذارند.

به مناسبت گرامیداشت مقام «زن» به همت بنیاد تعاون حمایت از زندانیان، بازدیدی از یکی از ندامتگاه های زنان داشتیم، تحت تدابیر شدید امنیتی که در همه زندان ها مرسوم است، وارد اتاق بازرسی می شویم. از آنجا به محوطه ای بزرگ می رویم که از بخت بد یک سایه بان هم ندارد و نور خورشید تا آنجا که می تواند در حدقه چشم ها جولان می دهد. محوطه ای بزرگ و با یک جور سرسبزی بی حال. اینجا، جنوب تهران، ندامتگاه زنان است در شهر ری.

بعد از عبور از محوطه و شیرفهم شدن توسط مسئولان که مبادا نام و چهره زندانیان فاش شود، وارد کارگاه خیاطی می شویم؛ کارگاهی که در پشت چرخ های آن، مادرانی می برند و می دوزند؛ نه برای همسر و فرزند که برای پر شدن اوقات فراغت و ندامت، به شکلی مفید.

* ندامتگاه زنان شهرری

به سراغ یکی از مادرهای جوان می روم. چشمانش برق می زند، نه از شادی که از اشک. روسری عنابی رنگ به سر دارد. هدیه تنها دخترش به مناسبت روز مادر است. با گوشه این هدیه، قطره اشکی را که مردد بین آمدن و نیامدن است، پاک می کند. می پرسم «چند سال داری؟»، می گوید: «21 سال» و تنها آرزویش رهایی از این دیوارها و در آغوش کشیدن دختر سه ساله اش است.

در حالی که به آرامی گل نباتی رنگ روی میز را که به مناسبت هفته زن از سوی زندان به او هدیه کرده بودند برمی دارد، در مورد اتهامش می گوید: به خاطر مشارکت در سرقت مسلحانه وارد زندان شدم.

وقتی از او می پرسم از امکانات موجود در زندان راضی هستی، با بی تفاوتی می گوید: جایی که در آن هستم اهمیتی ندارد. مهم این است که حالم چطور است. با اینکه در باتلاق بدبختی و التهاب دست و پا می زنم اما خوشحالم که خداوند دختری به من داده که به خاطرش روزگارم را راحت تر می گذرانم.

دختر دیگری که 24 سال دارد، داوطلبانه شروع به صحبت می کند و از یک آرزوی کوچک می گوید: «به نظرم هیچ چیز خوشمزه تر از نان سنگک و خورش دستپخت مادر نیست.»

وقتی به او می گویم فکر می کنی راهی وجود داشته باشد تا بتوانی گذشته را جبران کنی، می گوید: به جرم حمل 15 گرم شیشه وارد زندان شدم و الان برای جبران گذشته لحظه شماری می کنم.

کمی آن طرف تر، پیرزنی 63 ساله پشت میز چرخ خیاطی نشسته است. وقتی به سراغش می روم، قامت خم شده اش را راست می کند و لبخند مهربانی مثل لبخند مادربزرگ ها روی صورتش می نشیند. با خوشرویی می گوید: مادر همیشه باید برای فرزندانش سنگ تمام بگذارد اما من به دلیل مشکلات زیادی که در زندگی ام داشتم نتوانستم برای تربیت فرزندم سنگ تمام بگذارم.

او ادعا می کند: پسرم را به دلیل حمل مواد مخدر دستگیر کردند اما به دلیل اینکه به تازگی از زندان رهایی یافته بود، جرمش را من گردن گرفتم. الان دو سال است که از محکومیتم می گذرد.

نمی دانیم راست می گوید یا نه. کلا اینجا مهم نیست کسی راست می گوید یا نه، چون فرقی در اصل ماجرا نمی کند.

وقتی از او می پرسم آیا پسرت به مناسبت روز مادر به دیدنت آمد، می خندد و می گوید: امیدوارم هر جا هست خوش و سلامت باشد... و من کنایه دعای مادرانه اش را و دلخوری از نیامدن پسرش، به وضوح حس می کنم.

یکی دیگر از زنان در حالی که با مهربانی به سوالات دیگر زنان زندانی در مورد نحوه دوختن لباس پاسخ می دهد، در پاسخ به این پرسش که چه مدت است در این کارگاه مشغول به کار است، می گوید: سه سال است که در کارگاه های حرفه آموزی کار می کنم و قبل از ورود به زندان، کار با چرخ خیاطی را اصلا بلد نبودم اما الان علاوه بر دوختن لباس اگر چرخ خیاطی خراب باشد، آن را راحت تعمیر هم می کنم.

او اظهار می کند: هر روز از ساعت 9 صبح تا 2 بعدازظهر کار می کنیم. از سازمان های مختلف سفارش کار می گیریم. از دوختن حوله و ملحفه گرفته تا شلوار کارگری را به راحتی انجام می دهیم.

او دلیل حضورش در اینجا را حمل مواد مخدر عنوان می کند و می گوید: 4 سال از دوران 15 ساله محکومیتم می گذرد و روزشماری برای رسیدن به آزادی، کار سختی است.

بعد از بازدید از کارگاه خیاطی، وارد کارگاه قالی بافی می شویم. در این کارگاه زن جوانی به دور از هیاهوی اطراف خود مشغول به رج زدن است. وقتی از او اجازه می خواهم که کنارش بنشینم، با مهربانی قبول می کند و همانند کسی که منتظر تلنگری برای شکستن باشد، می شکند.

می گوید: به دلیل معاونت در قتل شوهرم وارد زندان شدم.

وقتی از او می پرسم آیا فرزندی داری، می گوید: یک دختر 8 ساله دارم که تازه فهمیده مادرش در زندان است. خانواده ام می گویند از نظر روحی ضربه شدیدی به او وارد شده است.

هنگام حرف زدن، رج های قالی را آنچنان محکم گره می زند که گویی با زدن هر گره، بغض های خود را پنهان می کند.

نقش دار قالی اش گل های رنگارنگی است که در هر رج آن، «امید به رضایت اولیای دم» و «ندامت» نهفته است.

زن یک چادر گل دار درشت مناسب فصل پوشیده بود، چهره اش بیشتر از سنش به نظر می رسید گویی که گرده اش زیر سنگینی بار مادرانگی و پشیمانی، خم شده است. او به جرم قتل شوهرش پا به اینجا گذاشته بود. به گفته خودش قتل شوهرش تنها به دلیل کتک زدن های فرزندانش بود... او فقط به گفتن جمله ای بسنده می کند و می گوید، هیچ چیز بدتر از این نمی تواند باشد که مادر باشی اما بچه هایت وجود تو را انکار کنند...

گویی سرنوشت از آنجا که پنهان شده بود سرک کشید و این مادر در حسرت رضایت خانواده پدر بچه هایش شب را با استرس قصاص به صبح می رساند.

کنار یکی دیگر از زندانیان که هنگام بافتن قالی زیر لب ذکری می خواند، می روم. به او سلام می کنم. سلامم را با تکان دادن سر جواب می دهد.

ذکرش که تمام می شود، می گوید: برای سلامتی پسر 27 ساله ام روزانه آیت الکرسی می خوانم.

او که 44 سال دارد به دلیل مشارکت در سرقت وارد زندان شده و 9 ماه از عمر خود را پشت این دیوارها سپری کرده است.

احمدی پور یکی از مدرس های قالی بافی می گوید: سعی می کنم برای این افراد همیشه گوش خوبی باشم چون آنها مثل خیلی دیگر از افراد عادی که بیرون از زندان هستند، اشتباهی را در زندگی مرتکب شده اند و حالا باید درصدد جبران این اشتباه باشند.

وی ادامه می دهد: قبل از ورود به زندان برای تدریس تصور می کردم که اینجا ترسناک باشد اما زمانی که وارد شدم، دیدم اینطور نیست و فقط جنس دیوارهایش با دیگر دیوارهای موجود در اطرافمان متفاوت است.

این مدرس قالی بافی اضافه می کند: گاهی اوقات که برخی از زندانیان با فرزندانشان تلفنی صحبت می کنند، گریه ام می گیرد چون پنهان کردن حس مادری و بیان آن تنها در پشت تلفن بسیار دردناک است.

یکی دیگر از مسئولان این ندامتگاه در پاسخ به این پرسش که آیا زنان زندانی با فرزندانشان ملاقات حضوری دارند، می گوید: بله، این اتفاق قطعا رخ می دهد و زندانیان می توانند با فرزندانشان ملاقات داشته باشند. ما هر روز هفته را ملاقات داریم. ملاقات حضوری هم یک نوع تشویق برای زندانی تلقی می شود.

او می افزاید: 95 درصد از کادر ندامتگاه شهر ری را بانوان تشکیل می دهند و تقریبا تمام کارها را بانوان انجام می دهند.

در این محوطه بزرگ، ساختمانی کوچک توجهمان را جلب می کند. وقتی از یکی از مسئولان می پرسیم که این ساختمان چیست؟ می گوید: اینجا بهداری زندان است. اگر مشکلی برای زندانیان به وجود بیاید برای درمان به اینجا منتقل می شوند.

بعد از عبور از راهروهای اندوهبار و تو در تو، وارد اندرزگاهی می شویم که ساکنانش احساس مادر بودن را آرام در کنج اتاق ها پنهان کرده اند؛ اندرزگاهی با راهروهای بزرگ که علاوه بر وسیع بودن آن، صدای گریه و خنده کودکان توجهمان را به خود جلب می کند.

اینجا مادرانی خواسته یا ناخواسته وارد زندان شده بودند و کودکانشان هم به دلیل نیاز به حمایت های مادران تا دو سال اول زندگی شان را باید در این راهروهای وسیع می گذراندند و بعد از دو سال در صورت تمام نشدن دوران محکومیت مادرهایشان برای ادامه زندگی به اقوام درجه یک سپرده می شدند.

«تیام» یکی از همین کودکانی است که چشمش را در زندان به روی دنیای پر از زرق و برق ما آدم بزرگ ها گشوده است.

مادرش به جرم حمل مواد مخدر روز را در زندان به شب می رساند و به گفته خودش فقط بودن تیام در کنارش زخم های اشتباهش را التیام می بخشد.

وقتی سخن از جدا شدن تیام در 11 ماه آینده به میان می آید، فرزند آرام و خردسالش را محکم تر در آغوش می کشد و با چشمانی تر می گوید: فکر کردن به گذران روزهایم بدون تیام در اینجا مثل کابوسی وحشتناک است اما تنها آرزویم برای او این است که سرنوشتش مانند من نشود.

او همین جمله را می گوید و با قدم هایی سنگین دور می شود.

زنی 31 ساله که اگر سنش را نمی گفت، قطعا حدس می زدم بسیار پیرتر باشد، آرام صدایم می کند. سختی بازدید از زندان، تحمل بعضی نگاه هاست؛ نگاه زندانیانی که به آدم چشم می دوزند و از آنها امیدی کاذب می بارد. نگاه این زن هم از همان نگاه ها بود. تصور می کرد می توانم کاری برایش کنم، اما اتهامش سنگین تر از توان من برای کمک بود: اعمال منافی عفت!

خودش می گفت 27 روز است که در بلاتکلیفی بسر می برد.

دو ساعت از زمان ورودمان به ندامتگاه شهر ری می گذرد و حالا وقت رفتن است. رهایی از منگی هوای دم کرده زندان، هوای تازه می خواهد و گرمای محیط، بهانه ای می شود برای زودتر رفتن و دور شدن از جایی که سیم خاردارها، تمام تزئین کم بضاعت دیوارهای بیرونی اش بود و این سو، پر از عواطف و احساسات ناب مادرانه و زنانگی هایی که داشتند در گذر محکومیت، تلف می شدند.

به گزارش ایسنا، گاهی خارج شدن از قصه و بازگشت به عالم واقعیت سخت است. گاهی وقتی اطرافیانمان رنج می برند و به تلخی زندگی می کنند باورش برای ما سخت و غیرقابل درک است اما هستند کسانی که در چند قدمی ما با داشتن آرزوی در آغوش گرفتن یک شب تا صبح فرزندان خود، آرام و قرار ندارند. ای کاش خودکرده را هم تدبیری بود اما به حکم عقل و منطق، هرگز نیست.

گزارش خطا

لینک کوتاه: https://aftabnews.ir/0010qB