سیروس ناصری: توافق ژنو به اهداف کشور در موضوع هسته‌ای هیچ خدشه‌ای وارد نکرده است
تجربه حضور در مذاکرات مهم‌ترین و سرنوشت‌سازترین مسایل و موضوعات کشور از جمله قطعنامه ۵۹۸، مذاکرات محرمانه و مستقیم صلح با عراق در سال ۱۳۶۸، دعاوی مربوط به قرارداد الجزایر و مذاکرات هسته‌ای را در کارنامه دارد.
آخرین حضور رسمی‌اش در عرصه دیپلماسی به سال‌های ۸۲ تا ۸۴ در مذاکرات هسته‌ای با سه کشور اروپایی بازمی‌گردد، اما گفته می‌شود او در پشت صحنه مذاکرات هسته‌ای در مقاطع مختلف حضور داشته و دارد.
او علاوه بر اینکه یک مذاکره‌کننده قهار در عرصه سیاسی و دیپلماتیک است، در عرصه اقتصادی نیز صاحب نام و شناخته شده است.
با وجود حمایت قاطعش از تیم هسته‌ای اما دیپلماسی رسانه‌ای و تبلیغاتی وزارت خارجه در این مساله به ویژه پس از توافق ژنو را ضعیف می‌داند و معتقد است باید اقدامات و آن‌چه در توافق ژنو آمده است را بهتر برای افکار عمومی تشریح کرد.
به گزارش ایسنا، سیروس ناصری، عضو پیشین تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای در دولت سید محمد خاتمی، پس از انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۲ برخلاف سال‌های قبل، حضور مستمر و پررنگی در کشور و نیز فضای رسانه‌ای داشته است.
وی با اشاره به موضوع شناسایی حق غنی‌سازی گفت: قرار دادن شناسایی حق غنی‌سازی در مذاکرات به عنوان هدف، یک اشتباه بوده است. هدف اول، میانی و نهایی مذاکرات هسته‌ای شناسایی غنی‌سازی در عمل بوده است.
ناصری معتقد است که امتیاز بزرگ توافق ژنو این است که بالاخره پس از ۱۰ سال درگیری با آمریکا، آن‌ها پذیرفتند تا غنی‌سازی را انجام دهیم و از این منظر توافق ژنو را یک «پیروزی بزرگ» می‌داند.
این مذاکره‌کننده با سابقه کشور درباره اجرای گام اول توافق ژنو گفت که «آمریکایی‌ها در اجرای گام اول بد عمل کردند و نشان دادند کلک هستند و ثابت شد که باید به مواضع، حرف‌ها و تعهداتشان با دیده شک و تردید بسیار عمیق نگاه کرد.»
وی معتقد است که «همه مسایل در چارچوب توافق نهایی قابل حل است.»
سیروس ناصری در گفت‌وگو با ایسنا در پاسخ به این پرسش که چرا به موضوع پذیرش حق غنی‌سازی و به رسمیت شناخته شدن آن، این‌گونه که در این دوره از مدیریت هسته‌ای به آن پرداخته شد، نگاه نشد و در سال‌های گذشته همواره تصور بر این بود که تا غرب به حق ایران در غنی‌سازی اعتراف نکند هیچ توافقی صورت نخواهد گرفت؟ گفت: موضوع غنی‌سازی یک معضل و موضوع حقوقی نیست، بلکه یک موضوع عملیاتی است. آن‌چه از ابتدای شروع بحث هسته‌ای دولت‌ها و مذاکره‌کنندگان مختلف در ایران دنبالش بودند، این بوده است که در عمل غنی‌سازی انجام دهیم و در صورت امکان این مساله با توافق مخالفان غنی‌سازی در ایران باشد، نه اینکه بخواهیم بحث حقوقی این مساله را به یک تصمیم و رای حقوقی برسانیم.
قرار نبود موضوع غنی‌سازی را به یک تصمیم و رای حقوقی برسانیم
اگر به دنبال شناسایی حق غنی‌سازی‌مان توسط آمریکا بودیم هدف درستی نبوده است
این دیپلمات با سابقه کشورمان در پاسخ به این پرسش که اما در دو دوره مدیریت هسته‌ای قبلی به خاطر تاکید بر پذیرش حق غنی‌سازی ایران نه تنها مذاکرات طولانی و سخت شد، بلکه رسیدن به نتیجه امری مشکل و روند با واکنش‌های تقابلی دو طرف نسبت به یکدیگر مواجه شد، با بیان این که «در جریان مذاکرات در دو دوره قبلی نیستم»، اظهار کرد: ممکن است در دیپلماسی عمومی درباره شناسایی حق غنی‌سازی صحبت‌هایی صورت گرفته باشد اما اگر در این سال‌ها به دنبال آن بوده‌ایم که ۱+۵ و در واقع آمریکا که مدعی بحث غنی‌سازی ایران است، حق غنی‌سازی ما را به رسمیت بشناسد، هدف درستی نبوده است.
وی ادامه داد: در دوره مذاکرات هسته‌ای با سه کشور اروپایی ما به دنبال آن بودیم، زمانی که توانایی غنی‌سازی در کشور ایجاد و امکاناتش فراهم شد، شروع به غنی‌سازی کنیم و تلاش کنیم از طریق مذاکرات توافق مخالفان غنی‌سازی را به دست آوریم. ما منتظر این نبودیم که به ما بگویند غنی‌سازی حق ماست، بلکه مرحله بالاتر از آن برای ما مهم بود، این که در عمل غنی‌سازی را انجام دهیم. تا جایی که من می‌دانم و در طول مذاکراتی که در آن حضور داشتم، هدف این بود که غنی‌سازی را انجام دهیم، نه این که حق غنی‌سازی را در یک دادگاه یا پشت میز مذاکره به لحاظ حقوقی به اثبات برسانیم.
از موضع آمریکا که غنی‌سازی را برای هیچ کشوری به رسمیت نمی‌شناسد، مطلع بودیم
ناصری در پاسخ به این پرسش که شما و تیم مذاکره‌کننده در زمان آقای روحانی از استدلال آمریکا مبنی بر اینکه حق غنی‌سازی را برای هیچ کشوری به رسمیت نمی‌شناسد، مطلع بودید؟ با بیان اینکه «بله مطلع بودیم» اظهار کرد: آمریکا موضع احمقانه‌ای در این‌باره دارد و بر آن مصر است. آن‌ها معتقدند تعبیر و تفسیر از ان‌پی‌تی شامل غنی‌سازی نمی‌شود. در حالی که این تعبیر یک موضوع کاملا غیرحقوقی و سیاسی است و آن‌ها با قدرت سیاسی‌شان سعی کردند آن را در دنیا جا بیندازند. آن‌ها در عمل خیلی تلاش کردند تا با اعمال فشار این استدلال را به یک موضع سیاسی، حقوقی و بین‌المللی تبدیل کنند و وقتی موفق نشدند به این خواسته خود برسند سعی کردند دولت‌ها را در قبال دریافت امتیازاتی ترغیب کنند تا از این حق خود دست بکشند.
این دیپلمات با سابقه کشورمان تصریح کرد: حق غنی‌سازی جزو حقوق کشور و غیرقابل انفکاک از معاهده ان‌پی‌تی است.
وی در پاسخ به این پرسش که برخی معتقدند اگر آمریکا اعلام کند که حق غنی‌سازی ایران را به رسمیت می‌شناسد دیگر نمی‌تواند علیه ایران اقدام تنبیهی، تحریمی انجام دهد، با بیان این که این تصور به لحاظ حقوقی اشتباه است، گفت: از نظر حقوقی این تصور غلط است که اگر حق ما را به رسمیت شناختند، پس دیگر هیچ محدودیتی نمی‌توانند اعمال کنند. بر اساس منشور سازمان ملل حق جنگ و شروع درگیری مسلحانه وجود ندارد، اما حق دفاع از خود وجود دارد. فرض کنید شما وارد یک درگیری با هدف دفاع از خود می‌شوید و موضوع به شورای امنیت می‌رود، ممکن است شورای امنیت نظر دهد که اقدام شما دفاع نبوده است و بر علیه شما رای دهد. بنابراین حتی اگر آمریکا می‌گفت که حق غنی‌سازی ایران را به رسمیت می‌شناسد، می‌توانست به بهانه قصورات محدودیت‌هایی درباره ایران اعمال کند. از این رو معتقدم نباید به این سمت برویم که آمریکا حق ما که حق ذاتی کشور بر اساس ان پی تی است و بر اساس قوانین بین‌المللی به طور کامل روشن است را به رسمیت بشناسد. این حرف به لحاظ حقوقی بی‌معنا و به لحاظ تاکتیکی و سیاسی اشتباه است و ما را در مسیر غلط قرار می‌دهد.
ناصری تاکید کرد: آن‌چه آن‌ها اصرار داشتند این بود که ایران هیچ وقت غنی‌سازی را انجام ندهد.
قرار دادن شناسایی حق غنی‌سازی در مذاکرات به عنوان هدف، یک اشتباه بوده است
وی در پاسخ به این که شناسایی حق غنی‌سازی مهم ترین محور بسته‌های پیشنهادی ایران به ۱+۵ در سال‌های گذشته بوده است؟ اظهار کرد: بعید می‌دانم در مقطعی از مذاکرات هدف، شناسایی حق غنی‌سازی بوده باشد و اگر هم مطرح شده یک اشتباه است.
هدف اول، میانی و نهایی مذاکرات شناسایی غنی‌سازی در عمل بوده است
این عضو پیشین تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای در پاسخ به این پرسش که در بین مقامات دولت و تیم مذاکره‌کننده فعلی نیز درباره آن چه در چارچوب «برنامه اقدام مشترک» درباره غنی‌سازی گفته شده است اختلاف‌نظر است؟ گفت: این دوگانگی یک مغلطه است. از روز اول هدف این بوده که در عمل غنی‌سازی صورت گیرد. ممکن است هر کس از این مساله برداشت متفاوت داشته باشد، اما معنای آن‌چه در توافق آمده این است که حق ما برای غنی‌سازی را در عمل شناسایی کردند و پذیرفتند غنی‌سازی را در یک جارچوب مشخص انجام دهیم. این هدف اول، میانی و نهایی مذاکرات بوده است و امتیاز بزرگ توافق ژنو هم همین است که بالاخره پس از ۱۰ سال درگیری با آمریکا، پذیرفتند تا غنی‌سازی را انجام دهیم و از این منظر توافق ژنو را یک «پیروزی بزرگ» می‌دانم.
این مذاکره‌کننده با سابقه کشورمان که تجربه مذاکره در مقاطع و موضوعات مهم و سرنوشت ساز کشور داشته است درباره مذاکرات صورت گرفته در سال‌های اخیر با ۱+۵ گفت: از نظر من مذاکرات قبلی وقت تلف کردن نبوده است، چون ما را به هدف‌مان که غنی‌سازی و استمرار آن بود رساند. از سویی در چارچوب «برنامه اقدام مشترک» نیز انجام غنی‌سازی و استمرار آن امری محرز است.
توافق ژنو یک توافق سیاسی است و نباید به آن نگاه مبالغه‌آمیز حقوقی داشت
او در پاسخ به این پرسش که انتقاداتی به لحاظ حقوقی به متن توافق در سطوح مختلف مقامات عالی و صاحب‌نظران وجود دارد و اخیرا تیمی از حقوقدانان قرار است تیم هسته‌ای را پشتیبانی کند تصریح کرد: توافق ژنو یک توافق سیاسی است و یک قرارداد نیست که حقوقدانان بخواهند با دقت آن را نگارش کنند. این توافق ژنو یک تفاهم سیاسی است که به دو طرف امکان و فرصت می‌دهد درباره موضوعی که ظاهرا هر دو نیت حل آن را دارند، قدم‌هایی بردارند از این رو مکانیزم‌های تدوین و تهیه توافق و اجرای آن هم سیاسی است. این توافق به گونه‌ای صورت گرفته که اگر یک طرف احساس کند طرف مقابل در مسیر اجرا درست پیش نمی‌رود، امکان آن را دارد که به نقطه قبل از توافق بازگردد.
ناصری تاکید کرد: نگاه مبالغه‌آمیز حقوقی به «برنامه اقدام مشترک» اشتباه است و ممکن است ما را به نتیجه‌گیری‌های غلط بکشاند.
وی در پاسخ به اینکه اما توافق نهایی قرار است به تایید شورای امنیت برسد از این رو تک تک واژگان این توافق بار حقوقی بین‌المللی داشته و تعهدات بین‌المللی ایجاد می‌کند؟ گفت: حتما همین‌طور است. اما در شورای امنیت متن حقوقی وارد نمی‌شود، بلکه آن هم سیاسی خواهد بود. کمتر می‌بینیم در شورای امنیت بیانیه یا قطعنامه‌ای تنظیم شده باشد که حقوقدانان آن را تنظیم کرده باشند. ممکن است حقوقدان‌ها نظر دهند، اما آن‌ها تنظیم‌کننده نیستند. شورای امنیت یک نهاد سیاسی امنیتی است که البته در چارچوب حقوقی قرار دارد.
توافق ژنو به اهداف کشور در موضوع هسته‌ای هیچ خدشه‌ای وارد نکرده است
مذاکره‌کننده پیشین کشور با بیان اینکه توافق ژنو را واقعا «خوب» می‌دانم و هیچ انتقاد جدی به آن وارد نمی‌بینیم، درباره انتقادهایی که از سوی برخی در کشور به این توافق وارد شده است، گفت: عده‌ای نظرات انتقادآمیزشان به توافق بر اساس جهت‌گیری سیاسی‌شان است که البته مساله‌ای هم نیست و می‌تواند وجود داشته باشد. اما آن‌هایی که دلسوزانه و واقع‌بینانه توافق را پیگیری می‌کنند، بدانند که به طور قطع در این توافق خدشه‌ای به برنامه هسته‌ای ایران بر اساس برنامه‌ها و اهدافی که کشور دارد، وارد نشده است و محدودیت‌ها و قیودی که در چارچوب توافق پیش‌بینی شده هیچ کدام به شکلی نیست که ایران را از اهدافش دور کند و یا رسیدن به آن اهداف را به تعویق بیندازد.
آمریکایی‌ها در اجرای گام اول بد عمل کردند و نشان دادند کلک هستند
ناصری در ادامه این گفت‌وگو درباره نحوه اجرای گام مقدماتی توافق ژنو با بیان اینکه متاسفانه آمریکایی‌ها در گام نخست اجرای توافق بد عمل کردند، تصریح کرد: آمریکایی‌ها در گام نخست به جای اعتمادسازی، اعتماد‌زدایی کردند و فکر می‌کنم ثابت شد که باید به مواضع، حرف‌ها و تعهداتشان با دیده شک و تردید بسیار عمیق نگاه کرد.
وی با بیان اینکه «متاسفانه بخش اجرایی توافق موقت ژنو دچار موانع و مشکلات زیادی شده است» اظهار کرد: بخشی از این موانع به خاطر آن است که دستگاه اجرایی کشور که عمدتا دولتی است دچار یک بروکراسی مزمن است چرا که خود به خود هر حرکت جدیدی برای اجرا شدن به ماه‌ها زمان نیاز دارد. اما در آن طرف هم، آمریکایی‌ها سوء استفاده کردند؛ در عین اینکه مراقب بودند عملی نکنند که صریحا نقض توافق باشد، اما با ظرافت طوری روند را پیش بردند که از مجموع اقداماتشان حسن نیت استنباط نمی‌شود و در این قضیه نشان دادند که اهل کلک و نارو زدن هستند.
این دیپلمات با سابقه کشور در پاسخ به این پرسش که انتقاد مشخص شما به توافق ژنو چیست؟ گفت: تنها ایرادی که به توافق ژنو داشتم این بود که ای کاش توافق اولیه هم موقت نبود و یک‌باره توافق نهایی صورت می‌گرفت، اما فکر می‌کنم خوب شد که ابتدا در یک توافق موقت رفتار آمریکایی‌ها را دیدیم که صداقت ندارند. آن‌ها تا جایی که ممکن است از هر ابهام، نکته و عبارتی سعی می‌کنند استفاده کرده و به تعهداتشان عمل نکنند یا اجرای آن‌ها را به تعویق بیندازند.
وی گفت: قسمت مثبت اجرای موقت توافق ژنو این است که ما را نسبت به توافق بعدی بسیار هوشیارتر کرده است.
باید با آمریکایی‌ها در جزییات اجرایی هم به توافق رسید و به کلیات اکتفا نکرد
این عضو پیشین تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای اظهار کرد: معتقدم رسیدن به توافق نهایی چندان طول نخواهد کشید ولی توافق اجرایی ولو این که ماه‌ها به طول انجامد، باید با تمام جزئیات اجرایی که آمریکایی‌ها متعهد می‌شوند، باشد. چرا که به هیچ وجه نمی‌توان بر روی تعهدات کلی به آن‌ها اعتماد کرد. باید وارد جزئیات شد و در هر بخش و اقدام جزء به جزء مسایل را بررسی و تعیین کرد ولو اینکه متن توافق طولانی و قطور شود. آن‌ها به راحتی در جزئیات اجرایی، تعهداتشان را به تعویق می‌اندازند و از سویی با موضع‌گیری‌های سیاسی، فضای فشار و تنش داخلی را برای ما ایجاد می‌کنند.
در بخش اجرایی توافق ژنو رگه‌هایی از برخورد آمریکایی‌ها با توافق الجزایر را می‌بینم
ناصری با اشاره به قرارداد الجزایر یادآور شد: در توافق الجزایر آمریکایی‌ها نشان دادند که چطور هر عبارت و لغتی را به گونه‌ای تفسیر کردند که در عمل هدف از آن بخش و تعهد از بین رفت و من در بخش اجرایی توافق ژنو رگه‌هایی از برخوردی که آمریکایی‌ها در الجزایر داشتند را می‌بینم، اما این مساله با مراقبت‌ها و دقت بیش تر قابل حل است. با توافق ژنو و نحوه اجرای آن روشن شد که نمی‌توان به آمریکا در اجرا اعتماد کرد و فکر می‌کنم در سطح کلان هم تصمیم‌گیران متوجه این مساله شده‌اند.
متنی از سوی ایران برای ارایه در مذاکرات بعدی در حال تهیه است
این دیپلمات با سابقه کشور درباره نحوه نگارش متن توافق نهایی اظهار کرد: آن‌چه که از اخبار شنیده می‌شود متنی از سوی جمهوری اسلامی در حال تهیه و نگارش است تا در نشست بعدی مذاکرات بر روی آن بحث شود.
خوشبینی دو طرف در رسیدن به توافق نهایی واقعی است
همه مسایل در چارچوب توافق نهایی قابل حل است
این عضو پیشین تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای در ادامه در پاسخ به این پرسش که خوشبینی دو طرف در رسیدن به توافق نهایی یک استراتژی برای نگه داشتن فضای مثبت است یا امری واقعی؟ با بیان اینکه این خوشبینی «واقعی» است، گفت: آن‌چه از مسایل باقی‌مانده در چارچوب توافق نهایی می‌فهمم، همه مسایل قابل حل است.
بحث موشکی خیلی جدی نیست
ناصری درباره بحث موشکی نیز خاطرنشان کرد: به نظرم بحث موشکی خیلی جدی نیست و قابل حل و فصل است. اگر قطعنامه ۱۹۲۹ که در آن به مباحث موشکی ایران اشاره شده است را نگاه کنید می‌بینید که مساله محدودی را در این باره مطرح کرده است. از سویی طرف مقابل می‌داند اگر بخواهد از این مساله محدود که در قطعنامه به آن اشاره شده است فراتر رفته و سوء استفاده کند، مذاکرات به طور اساسی از بین می‌رود، از این رو بعید می‌دانم آن‌ها وارد این فضا شوند. نباید تبلیغات و فضاسازی‌ها در آمریکا در این‌باره را جدی گرفت.
وی در عین حال تاکید کرد که «مقامات ایران اجازه نمی‌دهند مساله موشکی ایران در دستور کار مذاکرات هسته‌ای قرار گیرد و آمریکا هم این موضوع را می‌داند. اما برای سایر مسائلی که در چارچوب مذاکرات برای گام نهایی مطرح است، حتما راه‌حل وجود دارد.»
او درباره رویکرد آمریکا در مذاکرات هسته‌ای نیز خاطرنشان کرد: تاکنون نیت دست‌اندرکاران دولتی آمریکا بر این بوده است که در بحث هسته‌ای ایران به یک راه‌حل مسالمت‌آمیز برسند و اگر این روند ادامه یابد رسیدن به راه‌حل در ماه‌های آینده امکان‌پذیر است.
دولت فعلی آمریکا هنوز نیتش حل مساله هسته‌ای است
این عضو پیشین تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای درباره برخی مواضع آمریکا از جمله اینکه دائم می‌شنویم از گزینه روی میز هم زمان با مذاکرات هسته‌ای و بعد از توافق ژنو صحبت می‌کنند؟ گفت: به نظر من با وجود اینکه آمریکا در «اجرای» توافق حسن نیت نداشته است، اما دولت فعلی آمریکا هنوز نیتش حل مساله هسته‌ای است. آن‌چه درباره گزینه روی میز می‌شنویم بخشی از مذاکره و فرآیند آن است و صرفا بحثی تبلیغاتی است. وقتی ما مذاکره را در سال ۲۰۰۳ شروع کردیم و بحث حمله آمریکا به عراق مطرح شد، برداشت ما این نبود که گزینه «نظامی» روی میز جدی است. البته بخش‌های مربوطه برای تهدید احتمالی و گزینه نظامی برنامه‌ریزی داشتند اما هیچ وقت آن را جدی نگرفتیم.
موضوع هسته‌ای ایران تنها موضوعی است که اوباما احتمال موفقیت در آن را می‌بیند
این دیپلمات باسابقه کشورمان در پاسخ به این پرسش که اوباما برای رسیدن به نتیجه در بحث ایران، سوریه و صلح خاورمیانه در آستانه انتخابات کنگره در سال جاری میلادی اولویت را به کدام خواهد داد؟ گفت: اوباما در بحث سیاست خارجی موفق نبوده و حتی در مسیر به نتیجه رسیدن در موضوعات فوق هم نیست، در حالی که در آستانه انتخابات کنگره در سال ۲۰۱۴ قرار دارد. در عین حال معتقدم موضوع هسته‌ای تنها موضوعی است که احتمال و شانس موفقیت در آن را می‌بیند.
عضو تیم مذاکره کننده هسته‌ای در دولت سیدمحمد خاتمی درباره سه سناریوی مطرح از سوی برخی کارشناسان درمورد توافق ژنو یعنی «خرید زمان»، «حفظ چهره‌ای هسته‌ای همراه با تعداد سانتریفیوژ و غنی‌سازی محدود» یا «ادامه مسیر گذشته با حداکثر توان و ظرفیت هسته‌ای بدون توجه به تهدیدات نظامی و اقتصادی» با رد این سه سناریو گفت: جمهوری اسلامی ایران بر مبنای توافق ژنو که محور اصلی آن ادامه غنی‌سازی است به هدفش رسیده است و بقیه مسایل حاشیه و قابل حل است، مگر اینکه آمریکایی‌ها بخواهند از این موضع به طور اساسی عقب‌نشینی کنند که البته تاکنون هیچ نشانه‌ای از عقب‌نشینی آن‌ها وجود ندارد.
ما به اهداف مصوب کشور در بحث هسته‌ای رسیده‌ایم
ذخیره اورانیوم غنی شده ۵ درصدی کشور به میزانی که طراحی و برنامه‌ریزی شده باقی می‌ماند
وی در پاسخ به این پرسش که برخی از احتمال اکسید کردن ذخایر اورانیوم ۵ درصدی ایران در توافق نهایی و بلند مدت نگران هستند، با تاکید بر این که «ذخیره اورانیوم غنی شده ۵ درصدی کشور به میزانی که طراحی و برنامه‌ریزی شده است باقی می‌ماند و مساله مهم برای ایران هم همین است» افزود: ما به اهداف مصوب کشور در بحث هسته‌ای رسیده‌ایم.
او ادامه داد: از سویی اگر طرف مقابل به تعهداتش عمل نکند امکان بازگرداندن اکسید اورانیوم ۵ درصد به اورانیوم ۵ در صد در حدود دو هفته امکان‌پذیر است.
ناصری در پاسخ به این پرسش که مهم‌ترین تهدید و مانع به نتیجه نرسیدن مذاکرات هسته‌ای چیست؟ اظهار کرد: موانع زیاد است، اما مجموعه موانع و مخالفت‌های داخلی و خارجی را آن قدر جدی نمی‌بینم که مانع یک توافق شود.
