مروری بر مذاکرات هسته‌ای در دولت تدبیر و امید
تیم هسته‌ای دولت یازدهم چندروز مذاکره انجام داده؟
تیم دیپلماسی کشورمان بیش از دو ماه مذاکره رسمی را در مورد متن و محتوای توافقنامه احتمالی صرف کرده که همگی این آمارها نشان‌دهنده اهمیت محتوای توافق برای دولت تدبیر و امید است.
آفتاب‌‌نیوز :
آفتاب-سرویس سیاسی-در حالی که برخی مخالفان مذاکرات و توافقنامه هسته‌ای مدعی‌اند دولت روحانی فقط به توافق و یا عدم توافق فکر می‌کند و توجهی به محتوای مذاکرات ندارد؛ اما بررسی انجام‌شده نشان می‌دهد که در طول یکسال گذشته دولت یازدهم با بیش از دو ماه مذاکره، بیشترین زمان و تلاش را برای متن توافقنامه انجام داده که بسیار بیشتر از مذاکرات 10 سال ماقبل آن است.
اهمیت محتوای مذاکرات برای تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای و دولت تدبیر و امید به قدری زیاد بوده که در طول مذاکرات هسته‌ای بارها مذاکره‌کنندگان ایرانی به آن اشاره کرده‌اند و این جمله معروف ظریف مبنی بر اینکه «حتی یک ویرگول هم در متن توافقنامه ممکن است باعث اختلاف شود» گواه خوبی بر این مدعاست.
آغاز 9 دور مذاکرات جلیلی بدون دستاورد
در واقع مذاکرات هسته‌ای با شکل کنونی، در دولت احمدی‌نژاد -پس از سالها قطع آن- در تیر 87 در ژنو آغاز شد و به‌ترتیب در مهر 88 در شهر ژنو و مهر 89 باز هم در ژنو 3 انجام شد که حاصل این مذاکرات در نهایت بسیار ناامیدکننده بود. استامبول 1 و 2، بغداد، مسکو و آلماتی 1 و 2 از جمله مذاکرات دیگری بودند که ایران و گروه 5+1 در دوران سعید جلیلی دبیر وقت شورای عالی امنیت ملی ایران پیش از روی کار آمدن دولت روحانی انجام دادند که تنها دستاورد این مذاکرات تحریم‌های سنگین علیه کشورمان توسط غرب بعد از هر دور مذاکره بود.
بعد از پیروزی حسن روحانی و انتقال پرونده هسته‌ای به وزارت خارجه رایزنی برای آغاز مذاکرات با گروه 5+1 آغاز شد که در نهایت محمدجواد ظریف و کاترین اشتون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، اول مهرماه در حاشیه شصت و هشتمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک به توافق رسیدند تا مذاکرات ایران و 1+5 برای اولین بار در سطح وزرای امور خارجه پنجم مهرماه در نیویورک و بار دیگر در نیمه اکتبر در ژنو سوئیس برگزار شود.
فاز جدید مذاکرات با دیدار ظریف و کری برای اولین‌بار
در پنجم مهرماه نشست وزیرخارجه ایران با وزرای خارجه کشورهای 5+1 برگزار شد و در حاشیه این نشست دیدار ظریف و جان کری وزرای خارجه ایران و آمریکا برای اولین بار در تاریخ جمهوری اسلامی ایران مذاکرات را وارد فاز جدیدی کرد و گمانه‌زنی درباره احتمال دستیابی به توافق جامع بسیار زیاد شد.
در این مذاکرات بنابر گفته عباس عراقچی مذاکره‌کننده ارشد کشورمان، مطالب بسیار مهمی درباره جزییات مذاکرات مطرح شد و درنهایت پس از یک‌روز کاری مذاکره مقرر شد که شهر ژنو سوئیس 23 و 24 مهرماه (15 و 16 اکتبر) میزبان مذاکرات بعدی باشد و ظریف و اشتون ریاست تیم‌های مذاکر‌کننده عهده‌دار باشند.
ژنو یک با ریاست ظریف و اشتون
بدین ترتیب در روز 23 مهرماه و تنها چند روز بعد از آغاز رسمی مذاکرات در نیویورک مذاکرات رسمی در ژنو آغاز شد و ظریف پیش از آغاز مذاکرات، طرح پیشنهادی ایران با عنوان «پایانی بر یک بحران غیر ضروری؛ آغازی برای افق‌های جدید» را به گروه مذاکره‌کننده ارائه کرد که در این دور از مذاکرات علاوه بر ظریف و اشتون که ریاست طرف‌های مذاکره‌کننده را بر عهده داشتند معاونان وزرای خارجه کشورهای 5+1 نیز حضور یافتند.
مذاکرات در دو نوبت صبح و عصر بین نمایندگان ایران و 1+5 برگزار شد و در روز 24 مهر 92 تیم‌های مذاکره‌کننده بررسی جزییات طرح پیشنهادی ایران را آغاز کرد. روز دوم مذاکرات نیز در دو نوبت به ریاست اشتون و ظریف و در یک نوبت به ریاست هلگا اشمیت و عراقچی به پایان رسید بدین ترتیب دور بعدی مذاکرات که تمامی مذاکره‌کنندگان روند آن را مثبت ارزیابی کردند به 16 و 17 آبان موکول شد.
ژنو 2 و پذیرفته‌شدن طرح پیشنهادی ایران
پیش از دور بعدی، نشست کارشناسان در روز 6 و 7 آبان در وین اتریش برگزار شد و رایزنی‌ها تلفنی بین عراقچی و اشتون پیش از مذاکرات رسمی ژنو انجام شد و روز پنج‌شنبه تنها بعد از 22 روز پس از ژنو 2 با صبحانه کاری ظریف و اشتون در 16 آبان آغاز شد که در این روز عراقچی نماینده ایران نیز یک دیدار با نمایندگان سه کشور اروپایی و یک دیدار با نماینده چین و یک دیدار با نماینده آمریکا و یک دیدار با نماینده روس برگزار کرد و پس از جمع‌بندی مذاکرات توسط ظریف و اشتون مشخص شد چارچوب تعیین‌شده در طرح ایران برای ادامه مذاکرات پذیرفته‌شده است.
در روز دوم ژنو 2 سرعت تحولات و امیدواری‌ها و حساسیت موارد مطرح شده به قدری افزایش یافت که وزرای خارجه آمریکا، آلمان، انگلیس، فرانسه خود را به ژنو رساندند و دیدارهای دوجانبه و چندجانبه توسط وزرای خارجه در ساعت‌های متوالی ادامه یافت. علاوه‌بر این حضور کوفی عنان دبیر کل پیشین سازمان ملل و اخضر ابراهیمی نماینده سازمان ملل در بحران سوریه، در هتل اینترکنتینانتال امیدواری‌ها را در مورد افزایش دستیابی به توافق و یا یک بیانیه مشترک برای حل بزرگترین بحران غیرضروری قرن 21 فراهم کرد؛ هرچند کوفی عنان در مصاحبه‌ای حضور خود در هتل محل اقامت مذاکره‌کنندگان را مربوط به پرونده هسته‌ای ایران ندانست.
روز سوم ژنو 2؛ فابیوس مانع توافق شد
روز سوم ژنو 2 با مذاکرات فشرده بین ظریف با ویلیام هیگ، لوران فابیوس، اشتون، جان کری و سایر مقامات ارشد و مسئولان اتحادیه اروپا ادامه یافت و در حالی که در نوبت عصر مذاکره 5 ساعته ظریف و کری نشان از دستیابی به یک توافق مثبت می‌داد ناگهان مخالفت لوران فابیوس، وزیر خارجه فرانسه و سخنان معروف او در کمال ناباوری باعث شد این گفت‌وگوی فشرده بدون دستیابی به نتیجه ملموسی به پایان برسد.
مذاکرات آبان و توافقنامه موقت
گویا ژنو 2 آنچنان نیز بدون دستاورد نبود به‌طوری که تنها 10 روز بعد از نشست پرسروصدای وزیران خارجه کشورهای اروپایی و آمریکا با ظریف، این‌بار دور بعدی مذاکرات در 29 آبان با ناهار کاری ظریف و اشتون آغاز شد و کم کم سخنانی در مورد متن توافق احتمالی از سوی مسئولان ارشد حاضر در هوای سرد ژنو، مذاکره‌کنندگان و روزنامه‌نگاران را دلگرم کرد و به همین دلیل، نشست به روز دوم منتقل شد.
نشست روز دوم با جدیت از ابتدای صبح تا پاسی از شب ادامه داشت و در طول روز به تواتر اشتون و ظریف نشست‌های دوجانبه برای دستیابی به متن مشترک برگزار کردند که هر کدام از این نشست‌ها ساعت‌ها طول می‌کشید تا در نهایت خروجی جلسه دور دوم این بود که مذاکرات در روزهای بعد نیز ادامه خواهد یافت؛ خبری خوشحال‌کننده که نشانه‌های مثبتی از دستیابی به توافق بود.
در میان دیدارهای عراقچی، تخت‌روانچی با همتایان خود از کشورهای 5+1 و رایزنی فشرده در مورد متن توافقنامه مذاکرات یک روز دیگر تمدید شد و این‌بار حضور وزرای خارجه 6 قدرت جهانی در نشست ژنو خبر دستیابی به توافق را قوت بخشید و سرانجام پس از 5 روز مذاکرات پیوسته و نفسگیر توافقنامه بین ایران و گروه 5+1 تدوین شد که این توافقنامه را همه وزرای خارجه 6 کشور و ظریف و اشتون امضا کردند.
بعد از امضای توافقنامه و با وجود مخالف تندروهای داخلی، رئیس‌جمهور روحانی این توافقنامه را عاملی بر ترک برداشتن دیوار تحریم‌ها دانست و آنرا به ملت و مقام معظم رهبری تبریک گفت.
توافقنامه موقت: نشان از اهمیت محتوا برای تیم دیپلماسی
هرچند توافق موقت ژنو در حقیقت آغازی بود بر توافق جامع و پایانی و با توجه به اینکه مذاکره‌کنندگان برای دستیابی به توافق موقت و محتوای آن، این همه زمان صرف کرده بودند، مشخص شد که دستیابی به توافق جامع در گام پایانی و اهمیت متن و محتوای آن، توان و زمان بیشتری می‌خواهد.
بدین ترتیب مذاکره‌کنندگان برای دستیابی به توافقنامه جامع، 29 آذر دیدار و مقدمات جلسات کارشناسی را فراهم کردند که به دلیل اختلاف بر چگونگی انجام توافقنامه موقت دیدارهای کارشناسان برای بار دوم در 9 آذر ادامه یافت. اما با عمیق‌تر شدن اختلافات، عراقچی مذاکره‌کننده ارشد کشورمان در روز 19 آذر در ژنو با هلگا اشمید و وندی شرمن مذاکره‌کننده ارشد آمریکا به بحث و گفت‌وگو پرداخت که با این رایزنی دوروزه گام اولیه عملیاتی توافق ژنو روز اول دی‌ماه تعیین شد.
گام پایانی و تغییر محل مذاکرات از ژنو به وین
زمان اولین دور از مذکرات جدید گام پایانی 29 بهمن تعیین شد با این تفاوت که این‌بار مذاکره‌کنندگان برای این دور از مذاکرات تازه، وین اتریش را به عنوان محل دیدارها و ملاقات‌ها بر گزیده بودند؛ دیپلماسی وین نیز با ورود هیات‌های مذاکره‌کننده و به ریاست اشتون و ظریف آغاز شد و در نهایت، در شرایطی که کسی انتظار نداشت گام پایانی مذاکرات در وین 1 به اتمام برسد، بدون نتیجه مشخصی به پایان رسید.
یک دور مذاکره حساس با حضور اشتون در تهران
مذاکرات سه‌روزه وین با توافق بر چارچوب ادامه مذاکرات پایان یافت و قرار شد طی چهار ماه آینده هر یک ماه یک بار مذاکراتی در سطح ظریف و اشتون برگزار شود تا بحث‌ها به صورت مقدماتی دنبال شود.
هرچند در تمامی دیدارهای مسئولان ارشد و سیاست خارجی کشورهای اروپایی با وزیران و دیپلماتهای کشور در ایران یا کشورهای متبوع همواره موضوع هسته‌ای به‌طور غیررسمی مورد بحث بوده اما سفر چندروزه اشتون به همراه مایکل مان و هلگا اشمید در 17 اسفند و دیدار با مسئولان ارشد نظام، از جلمه مذاکراتی غیررسمی بود که نتیجه آن بسیار اهمیت داشت.
وین 2 و مذاکره بر سر غنی‌سازی، تحریم‌ها و راکتور اراک
در 26 اسفند ظریف وارد وین شد و در بدو ورود به مذاکرات وین 2 گفت: در این دور از مذاکرات غنی‌سازی، رآکتور اراک، تحریم‌ها و همکاری‌های صلح‌آمیز هسته‌ای مورد بحث قرار می‌گیرد و امیدواریم با جمع‌شدن این مباحث در این دور و دورهای بعدی مذاکرات، آماده آغاز تدوین راه‌حل جامع شویم. سخنانی که نشان داد قرار نیست در این دور از مذاکرات نیز اتفاق خاصی رخ دهد و بدین ترتیب وین 2 در دومین روز کاری پس از ارزیابی مثبت طرفین به پایان رسید.
مطرح‌شدن مباحث جدی متن توافق در وین 3
مذاکرات سه‌روزه کارشناسی ایران با همتایان 1+5 که از روز 14فروردین امسال آغاز شد، پیش‌درآمدی بود براینکه مشخص شود از 19 فروردین نوبت مذاکره‌کنندگان ارشد است تا ادامه کار را به‌دست بگیرند. در دو روز دیپلماسی فروردین بین هیات ایرانی و هیات‌های 1+5، در وین 3 نیز مباحثی درخصوص توافق جامع مورد بحث و تبادل نظر طرفین قرار گرفت.
2 روز مذاکره حساس در وین 4
طبق معمول، پیش‌مقدمه رایزنی‌های مذاکره‌کنندگان ارشد نشست‌های کارشناسی با سرپرستی بعیدی‌نژاد بود که در 16 اردیبهشت به مدت دو روز برای اولین‌بار در نیویورک آمریکا انجام شد و وین 4 در تاریخ 24 اردیبهشت در سطوح مختلف به صورت دوجانبه، چندجانبه و در سطح کارشناسان فنی و سیاسی، معاونان و در سطح آقای ظریف و خانم اشتون آغاز و در 26 اردیبهشت به پایان رسید. با عدم حضور وزرای خارجه 6 کشور معلوم شد که همچنان مذاکرات باید ادامه پیدا کند هر چند زمان بسیار محدود شده بود و مذاکره‌کنندگان تنها دو ماه دیگر بر اساس توافقنامه موقت، زمان برای دستیابی به توافق جامع داشتند.
دیدار دوباره ظریف با اشتون در استامبول
بعد از این نشست ظریف، در 5 خرداد و در مسیر حرکت به سمت الجزایر با هیات همراه در استامبول، مذاکرات خود را با اشتون به مدت دو روز ادامه داد که بدین ترتیب زمان بعدی مذاکرات روز 26 خرداد تعین شد.
ورود مذاکره کنندگان به نگارش متن
تدوین پیش‌نویس توافقنامه دستور کار مذاکرات روزهای پایانی خرداد قرار گرفت و پس از 4 روز مذاکره فشرده در وین 5 تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای با اعلام این خبر که وارد مرحله نگارش متن شدیم محل مذاکرات را ترک کرد.
رکورد مذاکرات هسته‌ای 18 روزه در وین
اما بدون تردید ماراتن مذاکرات هسته‌ای مربوط به مذاکرات روزهای پایانی تیرماه بود که از یازدهم تیر در وین آغاز شد. این دور از مذاکرات نه تنها طولانی‌رین مذاکرات پیوسته برای حل بحران هسته‌ای بود بلکه یکی از طولانی و فشرده‌ترین مذاکرات در تاریخ دیپلماسی بود؛ مذاکراتی که به علت فرارسیدن پایان موعد و زمان قانونی توافق موقت به نظر کارشناسان آخرین فرصت برای دستیابی به توافق جامع هسته‌ای بود.
افزایش امیدواری‌ها با حضور وزرای خارجه 1+5
هر چند حضور وزرای خارجه در اواسط مذاکرات امیدواری‌ها را در مورد دستیابی به توافق جامع بسیار بالا برد اما پس از 18 روز مذاکره و در حالی که احتمال دستیابی به توافق جامع کم شده بود ظریف و اشتون در یک نشست خبری تمدید مذاکرات را به مدت 4 ماه دیگر اعلام کردند.
بازگشت به نیویورک برای حل گره‌های هسته‌ای
تقریبا با گذشت یکسال از آغاز مذاکرات رسمی این‌بار نیز نیویورک و سازمان ملل محل مناسبی بود تا ادامه رایزنی‌ها از آنجا آغاز شود. حضور حسن روحانی رئیس‌جمهور و رایزنی‌های وی -که یک دیپلمات برجسته است- شرایط را برای انجام دور پایانی مذاکرات هموارتر می‌کرد. لذا نیویورک 2 با رایزنی‌ها فشرده و همچنین استفاده از ظرفیت دیگر کشورها به‌مدت 5 روز از 27 شهریور ماه ادامه یافت و طرفین نتیجه این دور از مذاکرات را مثبت ارزیابی کردند.
تبدیل‌شدن مذاکرات ایران با 1+5 به مذاکرات ظریف و کری
مسقط پایتخت عمان محل دیگری برای انجام مذاکرات هسته‌ای قبل از پایان فرصت چهارماهه بود؛ البته با این تفاوت که مذاکرات عمان مذاکرات مستقیمی بود بین ایران و آمریکا و حضور جان کری و ظریف. مذاکرات طولانی این دو نفر نشان داد کلید حل موضوع هسته‌ای در اختیار این دو کشور است. در هر حال مذاکرات مسقط که با حضور فعال بن علوی وزیر خارجه عمان و کاترین اشتون که به مدت 3 روز در جریان بود، حتی با مذاکره 12 ساعته پیوسته ظریف و کری نیز نتوانست گره هسته‌ای را باز کند.
حال با نزدیک‌شدن به سوم آذر -آخرین روز مهلت چهارماهه- طرف‌های مذاکره‌کننده 7 روز کاری را برای دستیابی به توافق جامع در نظر گرفته‌اند که با احتساب این هفت روز در طول یکسال گذشته تیم دیپلماسی کشورمان بیش از دوماه مذاکره رسمی را در مورد متن و محتوای توافقنامه احتمالی صرف کرده است.
بنابراین همگی این آمارها نشان‌دهنده اهمیت محتوای توافق برای دولت تدبیر و امید است و اگر محتوای توافقنامه برای دولت ارزشی نداشت هیچ‌گاه اینهمه زمان برای آن صرف نمی‌کرد. لذا ادعای برخی از دلواپسان مبنی بر اینکه برای دولت یازدهم دستیابی به توافق در اولویت است نه محتوای آن، تهمتی بیش نیست.
گزارش خطا
ارسال به دوستان
نسخه چاپی
ذخیره عضویت در خبرنامه خبرهای مرتبط
پربحث ترین عناوین
پرطرفدار ترین عناوین
لینک های مفید